funkcja

kapłan diecezjalny

wyznanie

Kościół łaciński (rzymskokatolicki) RKwięcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2014.09.21]

diecezja / prowincja

diecezja chełmińskawięcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2012.11.23]
ordynariat polowy Wojska Polskiegowięcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2014.12.20]

akademickie wyróżnienia

doktor filozofii

honorowe wyróżnienia

Krzyż Kawalerski „Polonia Restituta”więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2019.04.16]

data i miejsce
śmierci

02.01.1941

KL Stutthofobóz koncentracyjny
dziś: Sztutowo, gm. Sztutowo, pow. Nowy Dwór Gdański, woj. pomorskie, Polska
więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2020.07.31]

alt. daty i miejsca
śmierci

Gdańskdzielnica Wrzeszcz
dziś: pow. Gdańsk miasto, woj. pomorskie, Polska
więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2021.12.19]

szczegóły śmierci

alt. szczegóły śmierci

numery obozowe

10103Kliknij by wyświetlić stronę źródłową (KL StutthofKliknij by przejść do opisu)

przyczyna śmierci

mord

sprawstwo

Niemcy

miejsca i wydarzenia

KL StutthofKliknij by przejść do opisu, Gdańsk (więzienie)Kliknij by przejść do opisu, VSH GraudenzKliknij by przejść do opisu, VSH DembowalonkaKliknij by przejść do opisu, «Intelligenzaktion»Kliknij by przejść do opisu, Reichsgau Danzig‐WestpreußenKliknij by przejść do opisu, Encykliki Piusa XIKliknij by przejść do opisu, Encykliki Piusa XIKliknij by przejść do opisu, Filomaci PomorscyKliknij by przejść do opisu

data i miejsce
urodzenia

06.11.1877

Zieleńdziś: gm. Wąbrzeźno, pow. Wąbrzeźno, woj. kujawsko‐pomorskie, Polska
więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2021.12.19]

prezbiterat (święcenia)
ordynacja

22.03.1903 (Pelplindziś: gm. Pelplin, pow. Tczew, woj. pomorskie, Polska
więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2020.07.31])

szczegóły posługi

inni związani
szczegółami śmierci

JARZĘBSKIKliknij by wyświetlić biogram Stanisław, BOLTKliknij by wyświetlić biogram Feliks, BORKOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Paweł, BRUDNICKIKliknij by wyświetlić biogram Aleksander, BRZEZIŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Paweł Jan, CZAPLEWSKIKliknij by wyświetlić biogram Jan Brunon, DOMACHOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Józef, FARULEWSKIKliknij by wyświetlić biogram Tadeusz, GÓRECKIKliknij by wyświetlić biogram Marian, GRABOWSKI–WIDŁAKKliknij by wyświetlić biogram Kazimierz, GUMPERTKliknij by wyświetlić biogram Stefan Edward, KALINOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Antoni, KARBAUMKliknij by wyświetlić biogram Ernest, KOMOROWSKIKliknij by wyświetlić biogram Bronisław, KREFFTKliknij by wyświetlić biogram Konstantyn Franciszek, KUBICKIKliknij by wyświetlić biogram Telesfor, LESIŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Aleksy, LESIŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Jan, MALINOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Tadeusz, MAŁKOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Juliusz, MAŃKOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Alfons, MATERNICKIKliknij by wyświetlić biogram Władysław, MAZELLAKliknij by wyświetlić biogram Jan, NIEMIRKliknij by wyświetlić biogram Józef, OSSOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Walerian, POŁOMSKIKliknij by wyświetlić biogram Leon, RODZIŃSKAKliknij by wyświetlić biogram Stanisława (s. Maria Julia), ROGACZEWSKIKliknij by wyświetlić biogram Franciszek, RÓŻYCKIKliknij by wyświetlić biogram Mieczysław, RYGLEWICZKliknij by wyświetlić biogram Jan, SĄDECKIKliknij by wyświetlić biogram Bernard, SARNOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Józef, SCHULZKliknij by wyświetlić biogram Alfons Wacław, SEPEŁOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Wacław, SMOLEŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Bronisław, SROKAKliknij by wyświetlić biogram Leon Florian, SZWEDOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Ignacy Mieczysław, SZYMAŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Jan Damazy, SZYMAŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Władysław, WIECKIKliknij by wyświetlić biogram Bernard Antoni, WILMOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Jan, BĄCZKOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Franciszek, BREJSKIKliknij by wyświetlić biogram Jan Kazimierz, CHARSZEWSKIKliknij by wyświetlić biogram Ignacy, DEKOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Franciszek, DERKACZEWSKAKliknij by wyświetlić biogram Stanisława (s. Rafała od Przenajświętszego Oblicza), GALIKOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Roman Jan, GNILKAKliknij by wyświetlić biogram Paulina (s. Junilla), JONEKKliknij by wyświetlić biogram Marta (s. Digna), KOWNACKIKliknij by wyświetlić biogram Bronisław, KOWNACKIKliknij by wyświetlić biogram Marcin Stanisław, KUCZAKliknij by wyświetlić biogram Franciszka (s. Gorgonia), LICZNERSKIKliknij by wyświetlić biogram Konstanty, RUCIŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Franciszek, WILEMSKIKliknij by wyświetlić biogram Józef Alojzy, ZAREMBAKliknij by wyświetlić biogram Feliks, ZIEMIAŁKOWSKAKliknij by wyświetlić biogram Jadwiga (s. Dominika od Najświętszych Ran Pana Jezusa), BATKOKliknij by wyświetlić biogram Aleksander, BIELEŃKliknij by wyświetlić biogram Antoni, BOJUŁKAKliknij by wyświetlić biogram Bronisław Franciszek, BORZYSZKOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Józef, BROCKIKliknij by wyświetlić biogram Antoni, BUSZTAKliknij by wyświetlić biogram Antoni (o. Szymon), CZUBEKKliknij by wyświetlić biogram Józef, FLACZYŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Franciszek, GASIŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Ludwik, GOŁĘBIEWSKIKliknij by wyświetlić biogram Józef, GRABOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Zygmunt, GREGORKIEWICZKliknij by wyświetlić biogram Leon, HINZKliknij by wyświetlić biogram Tadeusz, KACZOROWSKIKliknij by wyświetlić biogram Michał, KĘDZIERSKIKliknij by wyświetlić biogram Franciszek, KLUNDERKliknij by wyświetlić biogram Jan, KOPAŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Konrad, ŁUBIEŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Jan, MAKOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Paweł (o. Brunon), MALINOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Konstanty Piotr, MARTENKAKliknij by wyświetlić biogram Jan, MATEUSZCZYKKliknij by wyświetlić biogram Teodor, MIĘTKIKliknij by wyświetlić biogram Antoni, NAGÓRSKIKliknij by wyświetlić biogram Edmund, NIKLASKliknij by wyświetlić biogram Stanisław, NOWAKKliknij by wyświetlić biogram Stanisław Zenon, ODYAKliknij by wyświetlić biogram Józef Florian, ODYAKliknij by wyświetlić biogram Łucjan Józef, OLSZEWSKIKliknij by wyświetlić biogram Edward, OSSOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Jan Antoni, OSTROWSKIKliknij by wyświetlić biogram Franciszek Ksawery, PARTYKAKliknij by wyświetlić biogram Bolesław, PASTWAKliknij by wyświetlić biogram Antoni, PRABUCKIKliknij by wyświetlić biogram Bolesław Roch, PRYBAKliknij by wyświetlić biogram Leon Szymon, PTACHKliknij by wyświetlić biogram Alojzy Paweł, RADTKEKliknij by wyświetlić biogram Stefan Bolesław, ROGALSKIKliknij by wyświetlić biogram Jan, SADOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Anastazy, SOBISZKliknij by wyświetlić biogram Antoni, SOWIŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Emil Bronisław, STELLAKliknij by wyświetlić biogram Józef, TUSZYŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Józef, WILAMOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Aleksander, WILCZEWSKIKliknij by wyświetlić biogram Franciszek Józef, WOLSKIKliknij by wyświetlić biogram Wacław, ZIELIŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Paweł Mikołaj, ŻUCHOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Wacław

miejsca i wydarzenia
opisy

KL Stutthof: W niemieckim niem. Konzentrationslager (pl. obóz koncentracyjny) KL Stutthof (ówcześnie na terenie Wschodnich Prus należących do Niemiec, dziś: wieś Sztutowo), którego budowę rozpoczęto 02.09.1939, w dzień po niemieckim ataku na Polskę i rozpoczęciu II wojny światowej, Niemcy przetrzymywali razem ok. 110,000‐127,000 osób pochodzących z 28 krajów, w tym 49,000 kobiet i dzieci. Zamordowali ok. 65,000 osób. W dniach 25.01‐27.04. 1945, wobec nacierającej armii rosyjskiej, Niemcy przeprowadzili ewakuację obozu. 09.05.1945, gdy na teren obozu wtargnęli żołnierze rosyjskim, było w nim tylko 100 więźniów. W początkowym okresie (1939‐1940) w KL Stutthof przetrzymywano księży z obszaru Pomorza, by później wysłać ich do obozu koncentracyjnego KL Dachau. Część została zamordowana już w KL Stutthof lub okolicy (na przykład w lesie Stegna). Także w późniejszym czasie wśród więźniów pojawiali się duchowni. (więcej na: www.stutthof.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2012.11.23], pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.07.06])

Gdańsk (więzienie): W czasie II wojny światowej niemieckie więzienie, w którym przetrzymywano wielu działaczy kaszubskich i członków ruchu oporu. Wykonywano w nim wyroki śmierci, m.in. przez ścięcie gilotyną. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2015.09.30])

VSH Graudenz: W ramach «Intelligenzaktion» — akcji eksterminacji polskiej inteligencji na Pomorzu — Niemcy początkowo w 09.1939 przetrzymywali więźniów w więzieniu sądowym w Grudziądzu. Po jego przepełnieniu ludobójcza niemiecka paramilitarna organizacja Volksdeutscher Selbstschutz — decyzję o utworzeniu Selbstschutzu na ziemiach polskich zajętych przez wojska niemieckie podjęto w Berlinie 08‐10.09.1939 na konferencji pod kierownictwem Reichsführera‐SS Heinricha Himmlera (rozkaz powołaniowy z 20.09.1939), a powstające chaotycznie oddziały zostały bezpośrednio podporządkowane oficerom ludobójczej organizacji SS — zorganizowała niem. Volksdeutscher Selbstschutzhaft (pl. areszt Volksdeutscher Selbstschutz) VSH w budynku tzw. Internatu Kresowego przy ul. Chopina (w którym przed niemiecką inwazją, 31.03. 1937, mieszkało 97 chłopców). Przeszło przezeń ok. 4,000‐5,000 Polaków, w tym ok. 150 księży i ok. 100 nauczycieli i uczniów miejscowego seminarium nauczycielskiego. Większość zamordowano w pobliskich lasach (Księże Góry, Mniszek‐Grupa), część przewieziono następnie do obozów koncentracyjnych, a 200 chłopców — mieszkańców internatu — po pewnym czasie wywieziono na roboty przymusowe do Niemiec. Oczywiście zgodnie z „niemieckim prawem” — w obozie działał doraźny sąd kapturowy Volksdeutscher Selbstschutz, który „wydawał wyroki” decydując o losie więzionych Polaków. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.01.13])

VSH Dembowalonka: Niemiecki niem. Volksdeutscher Selbstschutzhaft (pl. areszt Volksdeutscher Selbstschutz) VSH dla duchowieństwa powiatu wąbrzeskiego. Założony 24‐25.09.1939, gdy Niemcy, prawd. członkowie ludobójczej paramilitarnej formacji niem. Volksdeutscher Selbstschutz — decyzję o utworzeniu Selbstschutzu na ziemiach polskich zajętych przez wojska niemieckie podjęto w Berlinie 08‐10.09.1939 na konferencji pod kierownictwem Reichsführera‐SS Heinricha Himmlera (rozkaz powołaniowy z 20.09.1939), a powstające chaotycznie oddziały zostały bezpośrednio podporządkowane oficerom ludobójczej organizacji SS — uwięzili w klasztorze–zakładzie ss. Pasterek CSDP w Dębowej Łące, ok. 10 km od Wąbrzeźna 30 księży katolickich z okolicznych parafii (tego samego dnia Niemcy zburzyli wszystkie figury i krzyże przydrożne w powiecie wąbrzeskim). W ramach akcji «Intelligenzaktion» — eksterminacji polskiej inteligencji (w oddalonym o ok. 4 km Kurkocinie Niemcy zamordowali wówczas ok. 500 Polaków) — przetrzymywano ich tam do 06.12.1939, po czym przewieziono do innego obozu w Chełmnie, a potem do obozu koncentracyjnego KL Stutthof. Po zakończeniu działań wojennych II wojny światowej, w latach 1954‐1957, podczas okupacji rosyjskiej, jeden z obozów koncentracyjnych i niewolniczej pracy zorganizowany przez komunazistowskie władze rosyjskiej republiki prl dla sióstr zakonnych w ramach «Akcji X‐2». (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2014.10.31])

«Intelligenzaktion»: (pl. „akcja inteligencja”) — niemiecki program eksterminacji polskiej elity, głównie inteligencji, przeprowadzony od początku okupacji w 09.1939 do 04.1940, głównie na terenach przyłączonych bezpośrednio do Niemiec, ale także na terenie tzw. Generalnego Gubernatorstwa, gdzie nosił miano «AB‐aktion». W pierwszej fazie, tuż po rozpoczęciu okupacji niemieckiej, realizowany pod nazwą niem. Unternehmen „Tannenberg” (pl. „operacja Tannenberg”) — w oparciu o opracowane przez jednostkę Zentralstelle II/P (Polen) niemieckiego Głównego Urzędu SD listy proskrypcyjne Polaków (niem. Sonderfahndungsbuch Polen), uznawanych za szczególnie niebezpiecznych dla III Rzeszy. Znalazły się na niej nazwiska 61,000 Polaków. Razem w trakcie tego ludobójstwa planowo i metodycznie zamordowano ok. 50 tys. nauczycieli, księży, przedstawicieli ziemiaństwa, wolnych zawodów, działaczy społecznych i politycznych oraz emerytowanych wojskowych. Kolejnych 50 tys. zesłano do obozów koncentracyjnych, gdzie przeżył tylko znikomy procent. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2014.10.04])

Reichsgau Danzig‐Westpreußen: Po polskiej klęsce w kampanii 09.1939, będącej rezultatem paktu Ribbentrop‐Mołotow i stanowiącej pierwszy etap II wojny światowej, i rozpoczęciu w części Polski okupacji niemieckiej (w drugiej, wschodniej części Polski rozpoczęła się okupacja rosyjska), Niemcy podzielili okupowane polskie terytorium na pięć głównych obszarów (i kilka mniejszych). Największy przekształcili w niem. Generalgouvernement (pl. Generalne Gubernatorstwo), przeznaczone wyłącznie dla Polaków i Żydów i stanowiące część tzw. niem. Großdeutschland (pl. Wielkie Niemcy). Dwa przyłączyli do już istniejących niemieckich prowincji. Z dwóch utworzyli odrębne nowe prowincje. Jednym z nich było Pomorze Nadwiślańskie, już 08.10.1939, dekretem przywódcy niemieckiego Adolfa Hitlera wcielone do Niemiec (formalnie zaczął obowiązywać 26.10.1939), a 02.11.1939 przekształcone w prowincję niem. Reichsgau Danzig‐Westpreußen (pl. Okręg Rzeszy Gdańsk‐Prusy Zachodnie), w której obowiązywać miało prawo państwa niemieckiego. Główną osią polityki nowej prowincji, której obszar Niemcy uznali za niem. „Ursprünglich Deutsche” (pl. „rdzennie niemieckie”), mimo iż ok. 85% jej mieszkańców stanowili Polacy, było niem. „Entpolonisierung” (pl. „odpolszczenie”), czyli przymusowa germanizacja. Ok. 60,000 Polaków zamordowano w 1939‐1940, w ramach niem. „Intelligenzaktion”, i.e. eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych, w ok. 432 miejscach skrytobójczych mordów — w tym ok. 220 polskich kapłanów katolickich. Drugie tyle zesłano do niemieckich obozów koncentracyjnych, skąd wróciło niewielu (aresztowano ponad 300 kapłanów, z których w obozach koncentracyjnych zginęło ok. 130). Wysiedlono ok. 124,000‐170,000, przy czym ok. 90,000 do niem. Generalgouvernement. Masowo zmuszano Polaków do podpisywania niemieckiej listy narodowościowej niem. Deutsche Volksliste (pl. folkslista) DVL. Dzieci polskie mogły się uczyć tylko po niemiecku. Zakazano używania języka polskiego podczas katolickich Mszy św., a także podczas spowiedzi. Konfiskowane polskie majątki ziemskie. By jeszcze bardziej ograniczyć liczbę ludności polskiej wysyłano Polaków na roboty przymusowe w głąb Niemiec. Pozostałych Polaków traktowano jako nisko wykwalifikowaną siłę roboczą, izolowano od Niemców i ściśle kontrolowano — legalnie spotykać mogli się najwyżej we trzech lub we troje, nawet we własnych mieszkaniach. Wielu wcielono do niemieckiej armii Wehrmacht. Po zakończeniu działań zbrojnych II wojny światowej nadzorca tej prowincji, niem. Reichsstatthalter (pl. Namiestnik Rzeszy) i niem. Gauleiter (pl. naczelnik okręgu) niemieckiej partii narodowo–socjalistycznej, Albert Maria Forster, został stracony. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2024.06.24])

Encykliki Piusa XI: Wobec powstania w Europie dwóch systemów totalitarnych, które zdawały się ze sobą konkurować, acz więcej było między nimi podobieństw niż sprzeczności, papież Pius XI wydał w 03.1937 (w ciągu 5 dni) dwie encykliki. W wydanej 14.03.1938 „Mit brennender Sorge” (pl. „Z palącą troską”) potępił narodowy socjalizm panujący w Niemczech. Pisał: „Kto idąc za wierzeniami starogermańsko — przedchrześcijańskimi, na miejsce Boga osobowego stawia różne nieosobowe fatum, ten przeczy mądrości Bożej i Opatrzności […], kto wynosi ponad skalę wartości ziemskie: rasę albo naród, albo państwo, albo ustrój państwa, przedstawicieli władzy państwowej albo inne podstawowe wartości ludzkiej społeczności, […] i czyni z nich najwyższą normę wszelkich wartości, także religijnych, i oddaje się im bałwochwalczo, ten […] daleki jest od prawdziwej wiary w Boga i od światopoglądu odpowiadającego takiej wierze”. 19.03.1937 wydał „Divini Redemptoris” (pl. „Boski Odkupiciel”), w której poddał krytyce komunizm rosyjski, materializm dialektyczny i teorię walki klas. Pisał: „Komunizm pozbawia człowieka wolności, a więc duchowej podstawy wszelkich norm życiowych. Odbiera osobie ludzkiej całą jej godność i wszelkie moralne oparcie, z którego pomocą mogłaby się przeciwstawić naporowi ślepych namiętności […] To nowa ewangelia, którą bolszewicki i bezbożny komunizm głosi jako orędzie zbawienia i odkupienia ludzkości”… Pius XI domagał się poddania stanowionego prawa ludzkiego naturalnemu prawu Bożemu, zalecał wcielanie w życie ideału państwa i społeczeństwa chrześcijańskiego, i wzywał katolików do oporu. Dwa lata później narodowo socjalistyczne Niemcy i komunistyczna Rosja porozumiały się i wywołały II wojnę światową. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.05.28], pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.05.28])

Encykliki Piusa XI: Wobec powstania w Europie dwóch systemów totalitarnych, które zdawały się ze sobą konkurować, acz więcej było między nimi podobieństw niż sprzeczności, papież Pius XI wydał w 03.1937 (w ciągu 5 dni) dwie encykliki. W wydanej 14.03.1938 „Mit brennender Sorge” (pl. „Z palącą troską”) potępił narodowy socjalizm panujący w Niemczech. Pisał: „Kto idąc za wierzeniami starogermańsko — przedchrześcijańskimi, na miejsce Boga osobowego stawia różne nieosobowe fatum, ten przeczy mądrości Bożej i Opatrzności […], kto wynosi ponad skalę wartości ziemskie: rasę albo naród, albo państwo, albo ustrój państwa, przedstawicieli władzy państwowej albo inne podstawowe wartości ludzkiej społeczności, […] i czyni z nich najwyższą normę wszelkich wartości, także religijnych, i oddaje się im bałwochwalczo, ten […] daleki jest od prawdziwej wiary w Boga i od światopoglądu odpowiadającego takiej wierze”. 19.03.1937 wydał „Divini Redemptoris” (pl. „Boski Odkupiciel”), w której poddał krytyce komunizm rosyjski, materializm dialektyczny i teorię walki klas. Pisał: „Komunizm pozbawia człowieka wolności, a więc duchowej podstawy wszelkich norm życiowych. Odbiera osobie ludzkiej całą jej godność i wszelkie moralne oparcie, z którego pomocą mogłaby się przeciwstawić naporowi ślepych namiętności […] To nowa ewangelia, którą bolszewicki i bezbożny komunizm głosi jako orędzie zbawienia i odkupienia ludzkości”… Pius XI domagał się poddania stanowionego prawa ludzkiego naturalnemu prawu Bożemu, zalecał wcielanie w życie ideału państwa i społeczeństwa chrześcijańskiego, i wzywał katolików do oporu. Dwa lata później narodowo socjalistyczne Niemcy i komunistyczna Rosja porozumiały się i wywołały II wojnę światową. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.05.28], pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.05.28])

Filomaci Pomorscy: Tajne związki polskiej młodzieży, mające na celu samokształcenie i samowychowanie w duchu patriotycznym, działające głównie wśród szkół średnich — gimnazjów — na Pomorzu Nadwiślańskim (Pomorzu Gdańskim i ziemi chełmińskiej) w latach 1830‐1920, w zaborze pruskim (niemieckim). 08.01.1901 Niemcy przeprowadzili przesłuchania uczniów gimnazjów w Chełmnie, Brodnicy i Toruniu. 09‐12.09.1901 w Toruniu odbył się pierwszy procesów 60 polskich uczniów owych gimnazjów oraz studentów Seminarium Duchownego w Pelplinie. 1 osobę skazano na 3 miesiące więzienia, 1 na 2 miesiące, 3 na 6 tygodni, 7 na 3 tygodnie, 2 na 2 tygodnie, 19 na tydzień, 2 na 1 dzień, 10 udzielono nagany. 15 uniewinniono. Bardziej uciążliwe były kary wydalenia ze szkół z tzw. wilczym biletem, bez prawa studiowania w zakresie średnim i wyższym w zaborze pruskim (niemieckim). Wśród skazanych było kilku przyszłych kapłanów — ci mogli kontynuować edukację: ordynariusz diecezji chełmińskiej, bp Augustyn Rosentreter, odmówił bowiem wydalenia ze studiów skazanych kleryków. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2018.11.18])

źródła

osobowe:
www.zapiskihistoryczne.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2017.01.21], www.niedziela.diecezja.torun.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.01.13], kpbc.umk.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2018.11.18], www.youtube.comKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.12.04]
bibliograficzne:
„Słownik biograficzny kapłanów diecezji chełmińskiej wyświęconych w latach 1821‐1920”, Henryk Mross, Pelplin, 1995
pierwotnych (oryginalnych) zdjęć:
www.niedziela.diecezja.torun.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.01.13], www.myheritage.comKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2015.09.30], www.youtube.comKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2014.10.31], nieobecni.com.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2018.11.18], www.youtube.comKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2014.10.31], www.youtube.comKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2014.10.31], gdansk.ipn.gov.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2020.10.02]