funkcja

kapłan diecezjalny

wyznanie

Kościół łaciński (rzymsko-katolicki)
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.09.21]

diecezja / prowincja

diecezja chełmińska
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2012.11.23]

akademickie wyróżnienia

doktor prawa kanonicznego

data i miejsce śmierci

11.11.1939

Grudziądz
pow. Grudziądz miasto, woj. kujawsko-pomorskie, Polska

alt. daty i miejsca śmierci

17.11.1939, 27.11.1939

szczegóły śmierci

Podczas I wojny światowej powołany w 09.1917 do armii niemieckiej. Służył w Malborku i do zakończenia wojny w 11.1918 na froncie francuskim. Podczas wojny polsko–rosyjskiej jako ochotnik przez 3 miesiące służył w 16. Pułku Artylerii Wojska Polskiego w Grudziądzu. Po niemieckim i rosyjskim najeździe na Rzeczpospolitą w 09.1939 i rozpoczęciu II wojny światowej aresztowany przez Niemców 05.09.1939 — ostentacyjnie za odprawienie uroczystej Mszy św. w intencji polskich żołnierzy, którzy ponieśli śmierć podczas obrony Grudziądza w 09.1939 przez niemieckim atakiem. Przetrzymywany w więzieniu w Grudziądzu. Przeniesiony do obozu przejściowego w budynku Internatu Kresowego. Stamtąd prawd. 11.11.1939 wywieziony w gronie ok. 25 więźniów, w tym ks. Jana Klundera, ks. Antoniego Sobisza i ks. Jana Rogalskiego, 7. nauczycieli i 4. kobiet i zamordowany w fortach w Grudziądzu (na terenie Cytadeli lub Księżych Gór).

przyczyna śmierci

zbiorowy mord

sprawstwo

Niemcy

data i miejsce urodzenia

02.10.1898

Klaskawa
pow. Chojnice, woj. pomorskie, Polska

prezbiterat (święcenia)/
ordynacja

14.06.1924 (kaplica pw. św. Barbary Seminarium Duchownego w Pelplinie)

szczegóły posługi

1936–1939 — dziekan {dek.: Grudziądz}
1936–1939 — proboszcz {parafia: Grudziądz, pw. św. Mikołaja Biskupa i Wyznawcy; dek.: Grudziądz – Łasin}
1934–1936 — proboszcz {parafia: Grudziądz, pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny}
1933–1934 — wikariusz {parafia: Toruń, pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty; dek.: Toruń}
1933 — wikariusz {parafia: Błędowo}
1929–1933 — doktorant {Warszawa, prawo kanoniczne, Wydział Teologii Katolickiej, [Uniwersytet Warszawski /od 1945/, Uniwersytet — w konspiracji /1939‑45/, Uniwersytet im. Józefa Piłsudskiego /1935‑39/, Uniwersytet Warszawski /1915‑35/, Cesarski Uniwersytet Warszawski /1870—1915/]}, młodszy asystent przy katedrze (1931‑3)
1925–1929 — wikariusz {kościół: Pelplin, katedra pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny}
1926–1929 — kapelan {ordynariusza diecezji chełmińskiej}, sekretarz
1926–1929 — notariusz {Kuria Diecezjalna}
1925–1929 — profesor {Pelplin, Collegium Marianum}
1924–1925 — wikariusz {parafia: Grudziądz, pw. św. Mikołaja Biskupa i Wyznawcy}
1920–1924 — student {Pelplin, filozofia i teologia, Seminarium Duchowne}

inni związani szczegółami śmierci

BIELEŃ Antoni, BOJUŁKA Bronisław Franciszek, GOŁĘBIEWSKI Józef, KLUNDER Jan, NAGÓRSKI Edmund, SOBISZ Antoni, WOLSKI Wacław

miejsca zagłady
obozy (+ nr więźnia)

Grudziądz - Twierdza: Na terenie wojskowych fortów Twierdzy Grudziądz — głównie tzw. Księżych Gór, ale także na terenie Cytadeli — na obrzeżach Grudziądza, od 10.1939 do 12.1939 Niemcy, w ramach „Intelligenzaktion”, zamordowali w zbiorowych egzekucjach kilkuset Polaków z okolic Grudziądza, w większości polskiej inteligencji. Największe mordy, dokonywane przez specjalną jednostkę Einsatzkommando 16, operującą w okolicach Grudziądza od 26.09.1939, i miejscowy Selbstschutz (oddziały niemieckiej „samoobrony”), miały miejsce po 19.10.1939, gdy Grudziądz odwiedził Albert Forster, namiestnik namiestnik Okręgu Rzeszy Gdańsk — Prusy Zachodnie, i oświadczył, że „Prowincja Gdańsk — Prusy Zachodnie ma w krótkim czasie stać się stuprocentowo niemiecka, a Polacy nie mają tu czego szukać i powinni zostać wyrzuceni”, oraz dodał: „na ulicach tego miasta nie widać jeszcze polskiej krwi”. W Księżych Górach egzekucje obywały się wczesnym rankiem i wieczorem, a skazanych przywożono partiami, w dwóch autach, po około trzydzieści osób w każdym. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2013.01.13])

Grudziądz: W ramach „Intelligenzaktion” — akcji eksterminacji polskiej inteligencji na Pomorzu — Niemcy początkowo w 1939 przetrzymywali więźniów w więzieniu sądowym w Grudziądzu. Po jego przepełnieniu zorganizowano obóz przejściowy w budynku tzw. Internatu Kresowego przy ul. Chopina. Przez obóz przeszło ok. 4,000‑5,000 Polaków, w tym ok. 150 księży. Większość zamordowano w pobliskich lasach (Księże Góry, Mniszek–Grupa), część przewieziono następnie do obozów koncentracyjnych. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2013.01.13])

Intelligenzaktion: (pl. „akcja inteligencja”) — niemiecki program eksterminacji polskiej elity, głównie inteligencji, przeprowadzony od początku okupacji w 09.1939 do 04.1940, głównie na terenach przyłączonych bezpośrednio do Niemiec, ale także na terenie tzw. Generalnego Gubernatorstwa, gdzie nosił miano AB‑aktion. W pierwszej fazie, tuż po rozpoczęciu okupacji niemieckiej, realizowany pod nazwą niem. Unternehmen „Tannenberg” (pl. „operacja Tannenberg”) — w oparciu o opracowane przez jednostkę Zentralstelle II/P (Polen) niemieckiego Głównego Urzędu SD listy proskrypcyjne Polaków (niem. Sonderfahndungsbuch Polen), uznawanych za szczególnie niebezpiecznych dla III Rzeszy. Znalazły się na niej nazwiska 61,000 Polaków. Razem w trakcie tego ludobójstwa planowo i metodycznie zamordowano ok. 50 tys. nauczycieli, księży, przedstawicieli ziemiaństwa, wolnych zawodów, działaczy społecznych i politycznych oraz emerytowanych wojskowych. Kolejnych 50 tys. zesłano do obozów koncentracyjnych, gdzie przeżył tylko znikomy procent. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2013.01.13], pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.10.04])

Ribbentrop-Mołotow: Ludobójczy rosyjsko–niemiecki pakt przyjaźni między przywódcą rosyjskim Józefem Stalinem i niemieckim Adolfem Hitlerem, podpisany 23.08.1939 w Moskwie przez ministrów spraw zagranicznych Rosji — Wiaczesława Mołotowa — i Niemiec — Joachima von Ribbentropa — który sankcjonował i był bezpośrednią przyczyną niemieckiego i rosyjskiego najazdu na Polskę i rozpoczęcia II wojny światowej w 09.1939. „Wojna była jedną z największych w historii klęsk i dramatów ludzkości, bo dwie ateistyczne i antychrześcijańskie ideologie: narodowego i międzynarodowego socjalizmu, odrzuciły Boga i Jego piąte przykazanie Dekalogu: Nie zabijaj!” (abp Stanisław Gądecki, 01.09.2019). Ustalenia paktu — wsparte zdradą formalnych sojuszników Polski, Francji i Niemiec, które 12.09.1939 na wspólnej konferencji w Abbeville, zdecydowały o nieudzielaniu pomocy zaatakowanej Polsce i niepodejmowaniu działań zbrojnych wobec Niemiec (co było złamaniem zobowiązań traktatowych z Polską) — zostały sprecyzowane 28.09.1939 w traktacie „o granicach i przyjaźni Niemcy–Rosja”, podpisanym przez tych samych zbrodniarzy. Jednym z jego ustaleń było podzielenie się strefami wpływów w środkowej i wschodniej Europie oraz IV rozbiór Polski. W jednym z tajnych aneksów zapisano: „Obie strony nie będą tolerować na swych terytoriach jakiejkolwiek polskiej propagandy, która dotyczy terytoriów drugiej strony. Będą one tłumić na swych terytoriach wszelkie zaczątki takiej propagandy i informować się wzajemnie w odniesieniu do odpowiednich środków w tym celu”. Skutkiem porozumień była seria spotkań między ludobójczymi organizacjami — niemieckim Gestapo i rosyjskim NKWD, na których dyskutowano koordynację wysiłków w celu eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych (w Niemczech zwane Intelligenzaktion, w Rosji przyjęła formę zbrodni katyńskiej). Skutkiem porozumień była śmierć setek tysięcy polskiej inteligencji, w tym tysięcy przedstawianych kapłanów, i dziesiątków milionów zwykłych ludzi. Skutki tej rosyjsko–niemieckiej umowy trwały do 1989, a i dziś są odczuwalne. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2015.09.30])

Wojna polsko-rosyjska 1919—20: Wojna o niepodległość i granice Rzeczpospolitej. Polska odzyskała niepodległość w 1918, ale o granice musiała walczyć z dawnymi potęgami imperialnymi, w szczególności z Rosją. Rosja planowała wzniecenie rewolucji bolszewickiej w krajach zachodu Europy, co stało się przyczyną rozpętania przez nią w 1920 wojny przeciw Polsce. Pokonana został w bitwie warszawskiej, zwanej „cudem nad Wisłą” (jednej z 10 najważniejszych bitew w historii świata, według niektórych historyków), w 08.1920, dzięki której Polska odzyskała część ziem utraconych w ramach rozbiorów Polski w XVIII w., a Europa ocalona została przed ludobójczym komunizmem. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.12.20])

źródła

osobowe:
niedziela.pl [dostęp: 2015.09.30], www.kolegiata.twoje-miasto.pl [dostęp: 2013.01.13], www.niedziela.pl [dostęp: 2013.01.13]
oryginalnych zdjęć:
gdansk.ipn.gov.pl [dostęp: 2020.10.02]