funkcja

kapłan diecezjalny

wyznanie

Kościół łaciński (rzymskokatolicki) RKwięcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2014.09.21]

diecezja / prowincja

diecezja chełmińskawięcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2012.11.23]

honorowe wyróżnienia

radca duchowny Ad Honores

data i miejsce
śmierci

21.06.1940

KL Sachsenhausenobóz koncentracyjny
dziś: Sachsenhausen‑Oranienburg, pow. Oberhavel, kraj Brandenburgia, Niemcy
więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2022.01.09]

szczegóły śmierci

przyczyna śmierci

eksterminacja: mord / wycieńczenie

sprawstwo

Niemcy

data i miejsce
urodzenia

11.08.1866

Chrośledziś: gm. Nowe Miasto Lubawskie, pow. Nowe Miasto Lubawskie, woj. warmińsko–mazurskie, Polska
więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2022.01.28]

prezbiterat (święcenia)
ordynacja

27.04.1890 (Pelplindziś: gm. Pelplin, pow. Tczew, woj. pomorskie, Polska
więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2020.07.31])

szczegóły posługi

inni związani
szczegółami śmierci

ADAMCZYKKliknij by wyświetlić biografię Stanisław, BRZĄKAŁAKliknij by wyświetlić biografię Wiktor, BURCZYKKliknij by wyświetlić biografię Feliks, BYTOFKliknij by wyświetlić biografię Piotr, CHARSZEWSKIKliknij by wyświetlić biografię Ignacy, CHYLARECKIKliknij by wyświetlić biografię Stanisław, CIEMNIAKKliknij by wyświetlić biografię Ludwik, CYBULSKIKliknij by wyświetlić biografię Stanisław, CZAKIKliknij by wyświetlić biografię Saturnin, CZAPIEWSKIKliknij by wyświetlić biografię Józef Leonard, DEMSKIKliknij by wyświetlić biografię Władysław, DOERINGKliknij by wyświetlić biografię Aleksander, FIGATKliknij by wyświetlić biografię Henryk, GOŃCZKliknij by wyświetlić biografię Bernard, GORALKliknij by wyświetlić biografię Władysław, GRZEBIELEWSKIKliknij by wyświetlić biografię Józef, GUZKliknij by wyświetlić biografię Józef Wojciech (o. Innocenty), HEVELKEKliknij by wyświetlić biografię Jan, HINZKliknij by wyświetlić biografię Franciszek Feliks, HINZKliknij by wyświetlić biografię Tadeusz, JARZĘBSKIKliknij by wyświetlić biografię Stanisław, JORDANKliknij by wyświetlić biografię Bolesław, KALINOWSKIKliknij by wyświetlić biografię Teodor, KARAMUCKIKliknij by wyświetlić biografię Edmund Władysław, KARCZYŃSKIKliknij by wyświetlić biografię Cyryl Metody, KAŹMIERCZAKKliknij by wyświetlić biografię Bronisław, KLEINKliknij by wyświetlić biografię Jan, KOMPFKliknij by wyświetlić biografię Janusz, KONKOLEWSKIKliknij by wyświetlić biografię Joachim, KOWNACKIKliknij by wyświetlić biografię Bronisław, KOZUBEKKliknij by wyświetlić biografię Roman, KRAUZEKliknij by wyświetlić biografię Edmund, KRUPIŃSKIKliknij by wyświetlić biografię Alojzy, KUBIAKKliknij by wyświetlić biografię Jan (br. Norbert Maria), KUBICKIKliknij by wyświetlić biografię Stefan, KUBISTAKliknij by wyświetlić biografię Stanisław, KUPILASKliknij by wyświetlić biografię Franciszek, LAPISKliknij by wyświetlić biografię Kazimierz, LENARTKliknij by wyświetlić biografię Jan, LICZNERSKIKliknij by wyświetlić biografię Konstanty, ŁOSIŃSKIKliknij by wyświetlić biografię Bernard Antoni, MACIĄTEKKliknij by wyświetlić biografię Stanisław Piotr, MATUSZEWSKIKliknij by wyświetlić biografię Franciszek, MĄKOWSKIKliknij by wyświetlić biografię Jan, MĘŻNICKIKliknij by wyświetlić biografię Józef, MICHNOWSKIKliknij by wyświetlić biografię Marian Jan, MITRĘGAKliknij by wyświetlić biografię Franciszek, MORKOWSKIKliknij by wyświetlić biografię Edmund, MOŚCICKIKliknij by wyświetlić biografię Józef, NAGÓRSKIKliknij by wyświetlić biografię Paweł Wojciech, NITSCHMANNKliknij by wyświetlić biografię Adam Robert, NOWAŃSKIKliknij by wyświetlić biografię Antoni, NOWICKIKliknij by wyświetlić biografię Aleksander, OCHOŃSKIKliknij by wyświetlić biografię Karol (o. Krystyn), OKOŁO–KUŁAKKliknij by wyświetlić biografię Antoni, PALUCHOWSKIKliknij by wyświetlić biografię Bolesław, PETRYKOWSKIKliknij by wyświetlić biografię Stefan, PIASZCZYŃSKIKliknij by wyświetlić biografię Michał, PODLASZEWSKIKliknij by wyświetlić biografię Franciszek, POMIANOWSKIKliknij by wyświetlić biografię Władysław, RADTKEKliknij by wyświetlić biografię Stefan Bolesław, SĄSAŁAKliknij by wyświetlić biografię Teodor, SKOBLEWSKIKliknij by wyświetlić biografię Mieczysław, SKOWRONKliknij by wyświetlić biografię Kazimierz, SOCHACZEWSKIKliknij by wyświetlić biografię Bronisław Piotr, SWINARSKI–PORAJKliknij by wyświetlić biografię Mikołaj, SYNOWIECKliknij by wyświetlić biografię Bolesław, SZUKALSKIKliknij by wyświetlić biografię Jan, SZYMAŃSKIKliknij by wyświetlić biografię Brunon Piotr Jan, ŚLEDZIŃSKIKliknij by wyświetlić biografię Józef, TUSZYŃSKIKliknij by wyświetlić biografię Józef, TYMIŃSKIKliknij by wyświetlić biografię Antoni, WAWRZYNOWICZKliknij by wyświetlić biografię Jan, WĄSOWICZKliknij by wyświetlić biografię Zygmunt, WIERZBICKIKliknij by wyświetlić biografię Zygmunt Wawrzyniec, WIERZCHOWSKIKliknij by wyświetlić biografię Fabian Sebastian, WILLIMSKYKliknij by wyświetlić biografię Albert, WŁODARCZYKKliknij by wyświetlić biografię Ignacy, WOHLFEILKliknij by wyświetlić biografię Robert, WRÓBLEWSKIKliknij by wyświetlić biografię Bronisław, ZAWISZAKliknij by wyświetlić biografię Walenty, ZIELIŃSKIKliknij by wyświetlić biografię Paweł Mikołaj, ZIEMSKIKliknij by wyświetlić biografię Aleksander Feliks, ZIENKOWSKIKliknij by wyświetlić biografię Wacław, ŻUCHOWSKIKliknij by wyświetlić biografię Wacław

miejsca zagłady
nazwy obozów
(+ nr więźnia)

KL Sachsenhausen (nr więźnia: 21073Kliknij by wyświetlić biografię): Przez niem. Konzentrationslager (pl. obóz koncentracyjny) KL Sachsenhausen, założony na terenach byłej wioski olimpijskiej w 07.1936, przeszły w 1940 setki polskich kapłanów. Zanim zostali przetransportowani to obozu koncentracyjnego KL Dachau, część z nich zginęła w KL Sachsenhausen. W obozie dokonywano zbrodniczych eksperymentów medycznych na więźniach. W latach 1942‑1944 ok. 140 więźniów pracowało nad fałszowaniem funtów brytyjskich, paszportów, wiz, pieczęci i innych dokumentów. Także i innych więźniów wykorzystywano do pracy niewolniczej, m.in. w zakładach lotniczych firmy Heinkel, w fabrykach firm AEG i Siemens. Przeciętnie w obozie przebywało ok. 50,000 więźniów. Razem przez KL Sachsenhausen i jego filie przeszło ponad 200,000, z których zginęły dziesiątki tysięcy. Tuż przed nadejściem Rosjan dokonano masowej ewakuacji obozu i jego filii (razem ok. 80,000 więźniów) na zachód — w tzw. „marszach śmierci” do innych obozów, m.in. do KL Mauthausen‑Gusen oraz KL Bergen‑Belsen. Obóz funkcjonował do 22.04.1945. Po zakończeniu działań wojennych Rosjanie zorganizowali tam tajny obóz dla jeńców niemieckich i „podejrzanych” żołnierzy rosyjskich. (więcej na: www.stiftung-bg.deKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.08.10])

KL Stutthof: W niemieckim niem. Konzentrationslager (pl. obóz koncentracyjny) KL Stutthof (ówcześnie na terenie Wschodnich Prus należących do Niemiec, dziś: wieś Sztutowo), którego budowę rozpoczęto 02.09.1939, w dzień po niemieckim ataku na Polskę i rozpoczęciu II wojny światowej, Niemcy przetrzymywali razem ok. 110,000‑127,000 osób pochodzących z 28 krajów, w tym 49,000 kobiet i dzieci. Zamordowali ok. 65,000 osób. W dniach 25.01‑27.04. 1945, wobec nacierającej armii rosyjskiej, Niemcy przeprowadzili ewakuację obozu. 09.05.1945, gdy na teren obozu wtargnęli żołnierze rosyjskim, było w nim tylko 100 więźniów. W początkowym okresie (1939‑1940) w KL Stutthof przetrzymywano księży z obszaru Pomorza, by później wysłać ich do obozu koncentracyjnego KL Dachau. Część została zamordowana już w KL Stutthof lub okolicy (na przykład w lesie Stegna). Także w późniejszym czasie wśród więźniów pojawiali się duchowni. (więcej na: www.stutthof.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2012.11.23], pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.07.06])

Chełmno‑klasztor: 07.11.1939 Niemcy — w ramach «Intelligenzaktion» — akcji eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych — internowali w klasztorze Sióstr Miłosierdzia, i.e. Szarytek FdlC, w Chełmnie kilkunastu polskich kapłanów, których następnie przetransportowali do obozu koncentracyjnego KL Stutthof. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2014.03.10])

«Intelligenzaktion»: (pl. „akcja inteligencja”) — niemiecki program eksterminacji polskiej elity, głównie inteligencji, przeprowadzony od początku okupacji w 09.1939 do 04.1940, głównie na terenach przyłączonych bezpośrednio do Niemiec, ale także na terenie tzw. Generalnego Gubernatorstwa, gdzie nosił miano «AB‑aktion». W pierwszej fazie, tuż po rozpoczęciu okupacji niemieckiej, realizowany pod nazwą niem. Unternehmen „Tannenberg” (pl. „operacja Tannenberg”) — w oparciu o opracowane przez jednostkę Zentralstelle II/P (Polen) niemieckiego Głównego Urzędu SD listy proskrypcyjne Polaków (niem. Sonderfahndungsbuch Polen), uznawanych za szczególnie niebezpiecznych dla III Rzeszy. Znalazły się na niej nazwiska 61,000 Polaków. Razem w trakcie tego ludobójstwa planowo i metodycznie zamordowano ok. 50 tys. nauczycieli, księży, przedstawicieli ziemiaństwa, wolnych zawodów, działaczy społecznych i politycznych oraz emerytowanych wojskowych. Kolejnych 50 tys. zesłano do obozów koncentracyjnych, gdzie przeżył tylko znikomy procent. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2014.10.04])

Ribbentrop‑Mołotow: Ludobójczy rosyjsko‑niemiecki pakt przyjaźni między przywódcą rosyjskim Józefem Stalinem i niemieckim Adolfem Hitlerem, podpisany 23.08.1939 w Moskwie przez ministrów spraw zagranicznych Rosji — Wiaczesława Mołotowa — i Niemiec — Joachima von Ribbentropa — który sankcjonował i był bezpośrednią przyczyną niemieckiego i rosyjskiego najazdu na Polskę i rozpoczęcia II wojny światowej w 09.1939. W sensie politycznym pakt był próbą przywrócenia status quo ante sprzed 1914, z jednym wyjątkiem, a mianowicie „handlową” wymianą tzw. „Królestwa Polskiego”, wchodzącego w 1914 w skład Imperium Rosyjskiego, na Galicję Wschodnią (dzisiejszą zachodnią Ukrainę), w 1914 należącą do Imperium Austro‑Węgierskiego. Galicję, ze Lwowem, mieli przejąć Rosjanie, „Królestwo Polskie” — pod nazwą Generalnego Gubernatorstwa — Niemcy. Wybuchła w rezultacie „wojna była jedną z największych w historii klęsk i dramatów ludzkości, bo dwie ateistyczne i antychrześcijańskie ideologie: narodowego i międzynarodowego socjalizmu, odrzuciły Boga i Jego piąte przykazanie Dekalogu: Nie zabijaj!” (abp Stanisław Gądecki, 01.09.2019). Ustalenia paktu — wsparte zdradą formalnych sojuszników Polski, Francji i Niemiec, które 12.09.1939 na wspólnej konferencji w Abbeville, zdecydowały o nieudzielaniu pomocy zaatakowanej Polsce i niepodejmowaniu działań zbrojnych wobec Niemiec (co było złamaniem zobowiązań traktatowych z Polską) — zostały sprecyzowane 28.09.1939 w traktacie „o granicach i przyjaźni Niemcy‑Rosja”, podpisanym przez tych samych zbrodniarzy. Jednym z jego ustaleń było podzielenie się strefami wpływów w środkowej i wschodniej Europie oraz IV rozbiór Polski. W jednym z tajnych aneksów zapisano: „Obie strony nie będą tolerować na swych terytoriach jakiejkolwiek polskiej propagandy, która dotyczy terytoriów drugiej strony. Będą one tłumić na swych terytoriach wszelkie zaczątki takiej propagandy i informować się wzajemnie w odniesieniu do odpowiednich środków w tym celu”. Skutkiem porozumień była seria spotkań między ludobójczymi organizacjami — niemieckim Gestapo i rosyjskim NKWD, na których dyskutowano koordynację wysiłków w celu eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych (w Niemczech zwane «Intelligenzaktion», w Rosji przyjęła formę zbrodni katyńskiej). Skutkiem porozumień była śmierć setek tysięcy polskiej inteligencji, w tym tysięcy przedstawianych kapłanów, i dziesiątków milionów zwykłych ludzi. Skutki tej rosyjsko‑niemieckiej umowy trwały do 1989, a i dziś są odczuwalne. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2015.09.30])

Encykliki Piusa XI: Wobec powstania w Europie dwóch systemów totalitarnych, które zdawały się ze sobą konkurować, acz więcej było między nimi podobieństw niż sprzeczności, papież Pius XI wydał w 03.1937 (w ciągu 5 dni) dwie encykliki. W wydanej 14.03.1938 „Mit brennender Sorge” (pl. „Z palącą troską”) potępił narodowy socjalizm panujący w Niemczech. Pisał: „Kto idąc za wierzeniami starogermańsko — przedchrześcijańskimi, na miejsce Boga osobowego stawia różne nieosobowe fatum, ten przeczy mądrości Bożej i Opatrzności […], kto wynosi ponad skalę wartości ziemskie: rasę albo naród, albo państwo, albo ustrój państwa, przedstawicieli władzy państwowej albo inne podstawowe wartości ludzkiej społeczności, […] i czyni z nich najwyższą normę wszelkich wartości, także religijnych, i oddaje się im bałwochwalczo, ten […] daleki jest od prawdziwej wiary w Boga i od światopoglądu odpowiadającego takiej wierze”. 19.03.1937 wydał „Divini Redemptoris” (pl. „Boski Odkupiciel”), w której poddał krytyce komunizm rosyjski, materializm dialektyczny i teorię walki klas. Pisał: „Komunizm pozbawia człowieka wolności, a więc duchowej podstawy wszelkich norm życiowych. Odbiera osobie ludzkiej całą jej godność i wszelkie moralne oparcie, z którego pomocą mogłaby się przeciwstawić naporowi ślepych namiętności […] To nowa ewangelia, którą bolszewicki i bezbożny komunizm głosi jako orędzie zbawienia i odkupienia ludzkości”… Pius XI domagał się poddania stanowionego prawa ludzkiego naturalnemu prawu Bożemu, zalecał wcielanie w życie ideału państwa i społeczeństwa chrześcijańskiego, i wzywał katolików do oporu. Dwa lata później narodowo socjalistyczne Niemcy i komunistyczna Rosja porozumiały się i wywołały II wojnę światową. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.05.28], pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.05.28])

Filomaci Pomorscy: Tajne związki polskiej młodzieży, mające na celu samokształcenie i samowychowanie w duchu patriotycznym, działające głównie wśród szkół średnich — gimnazjów — na Pomorzu Nadwiślańskim (Pomorzu Gdańskim i ziemi chełmińskiej) w latach 1830‑1920, w zaborze pruskim (niemieckim). 08.01.1901 Niemcy przeprowadzili przesłuchania uczniów gimnazjów w Chełmnie, Brodnicy i Toruniu. 09‑12.09.1901 w Toruniu odbył się pierwszy procesów 60 polskich uczniów owych gimnazjów oraz studentów Seminarium Duchownego w Pelplinie. 1 osobę skazano na 3 miesiące więzienia, 1 na 2 miesiące, 3 na 6 tygodni, 7 na 3 tygodnie, 2 na 2 tygodnie, 19 na tydzień, 2 na 1 dzień, 10 udzielono nagany. 15 uniewinniono. Bardziej uciążliwe były kary wydalenia ze szkół z tzw. wilczym biletem, bez prawa studiowania w zakresie średnim i wyższym w zaborze pruskim (niemieckim). Wśród skazanych było kilku przyszłych kapłanów — ci mogli kontynuować edukację: ordynariusz diecezji chełmińskiej, bp Augustyn Rosentreter, odmówił bowiem wydalenia ze studiów skazanych kleryków. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2018.11.18])

źródła

osobowe:
www.niedziela.diecezja.torun.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2012.11.23], www.niedziela.diecezja.torun.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2012.12.28], baza-nazwisk.deKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2012.12.28]
bibliograficzne:
„Słownik biograficzny Ziemi Lubawskiej 1244‑2000”, Jerzy Szews, 2000
„Słownik biograficzny kapłanów diecezji chełmińskiej wyświęconych w latach 1821‑1920”, Henryk Mross, Pelplin, 1995
pierwotnych (oryginalnych) zdjęć:
www.niedziela.diecezja.torun.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2012.12.28], nieobecni.com.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2015.09.30], gdansk.ipn.gov.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2020.10.02]