funkcja

kapłan diecezjalny

wyznanie

Kościół łaciński (rzymskokatolicki) RKwięcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2014.09.21]

diecezja / prowincja

diecezja chełmińskawięcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2012.11.23]

honorowe wyróżnienia

Srebrny „Krzyż Zasługi”więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2021.12.19]

data i miejsce
śmierci

13.06.1940

KL Sachsenhausenobóz koncentracyjny
dziś: Sachsenhausen‐Oranienburg, pow. Oberhavel, kraj Brandenburgia, Niemcy
więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2022.01.09]

alt. daty i miejsca
śmierci

19.04.1940

szczegóły śmierci

numery obozowe

22537Kliknij by wyświetlić stronę źródłową (KL SachsenhausenKliknij by przejść do opisu)

przyczyna śmierci

eksterminacja: wycieńczenie i głód

sprawstwo

Niemcy

miejsca i wydarzenia

KL SachsenhausenKliknij by przejść do opisu, KL StutthofKliknij by przejść do opisu, VSH RehwaldeKliknij by przejść do opisu, «Intelligenzaktion»Kliknij by przejść do opisu, Reichsgau Danzig‐WestpreußenKliknij by przejść do opisu, Encykliki Piusa XIKliknij by przejść do opisu, Encykliki Piusa XIKliknij by przejść do opisu

data i miejsce
urodzenia

29.01.1888

Wysindziś: gm. Liniewo, pow. Kościerzyna, woj. pomorskie, Polska
więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2021.12.19]

prezbiterat (święcenia)
ordynacja

09.03.1913 (kaplica pw. św. Barbary Seminarium Duchownego w Pelpliniewięcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2021.12.19])

szczegóły posługi

inni związani
szczegółami śmierci

FRELICHOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Stefan Wincenty, ADAMCZYKKliknij by wyświetlić biogram Stanisław, BRZĄKAŁAKliknij by wyświetlić biogram Wiktor, BURCZYKKliknij by wyświetlić biogram Feliks, BYTOFKliknij by wyświetlić biogram Piotr, CHARSZEWSKIKliknij by wyświetlić biogram Ignacy, CHYLARECKIKliknij by wyświetlić biogram Stanisław, CIEMNIAKKliknij by wyświetlić biogram Ludwik, CYBULSKIKliknij by wyświetlić biogram Stanisław, CZAKIKliknij by wyświetlić biogram Saturnin, CZAPIEWSKIKliknij by wyświetlić biogram Józef Leonard, DEMSKIKliknij by wyświetlić biogram Władysław, DOERINGKliknij by wyświetlić biogram Aleksander, FIGATKliknij by wyświetlić biogram Henryk, GOŃCZKliknij by wyświetlić biogram Bernard, GORALKliknij by wyświetlić biogram Władysław, GRZEBIELEWSKIKliknij by wyświetlić biogram Józef, GUZKliknij by wyświetlić biogram Józef Wojciech (o. Innocenty), HEVELKEKliknij by wyświetlić biogram Jan, HINZKliknij by wyświetlić biogram Franciszek Feliks, HINZKliknij by wyświetlić biogram Tadeusz, JARZĘBSKIKliknij by wyświetlić biogram Stanisław, JORDANKliknij by wyświetlić biogram Bolesław, KALINOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Teodor, KARAMUCKIKliknij by wyświetlić biogram Edmund Władysław, KARCZYŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Cyryl Metody, KAŹMIERCZAKKliknij by wyświetlić biogram Bronisław, KLEINKliknij by wyświetlić biogram Jan, KOMPFKliknij by wyświetlić biogram Janusz, KONKOLEWSKIKliknij by wyświetlić biogram Joachim, KOWNACKIKliknij by wyświetlić biogram Bronisław, KOZUBEKKliknij by wyświetlić biogram Roman, KRAUZEKliknij by wyświetlić biogram Edmund, KRUPIŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Alojzy, KUBIAKKliknij by wyświetlić biogram Jan (br. Norbert Maria), KUBICKIKliknij by wyświetlić biogram Stefan, KUBISTAKliknij by wyświetlić biogram Stanisław, KUPILASKliknij by wyświetlić biogram Franciszek, LAPISKliknij by wyświetlić biogram Kazimierz, LENARTKliknij by wyświetlić biogram Jan, LICZNERSKIKliknij by wyświetlić biogram Konstanty, ŁOSIŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Bernard Antoni, MACIĄTEKKliknij by wyświetlić biogram Stanisław Piotr, MARCHLEWSKIKliknij by wyświetlić biogram Leonard, MATUSZEWSKIKliknij by wyświetlić biogram Franciszek, MĄKOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Jan, MĘŻNICKIKliknij by wyświetlić biogram Józef, MICHNOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Marian Jan, MITRĘGAKliknij by wyświetlić biogram Franciszek, MORKOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Edmund, MOŚCICKIKliknij by wyświetlić biogram Józef, NAGÓRSKIKliknij by wyświetlić biogram Paweł Wojciech, NITSCHMANNKliknij by wyświetlić biogram Adam Robert, NOWAŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Antoni, NOWICKIKliknij by wyświetlić biogram Aleksander, OCHOŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Karol (o. Krystyn), OKOŁO–KUŁAKKliknij by wyświetlić biogram Antoni, PALUCHOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Bolesław, PETRYKOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Stefan, PIASZCZYŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Michał, POMIANOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Władysław, RADTKEKliknij by wyświetlić biogram Stefan Bolesław, SĄSAŁAKliknij by wyświetlić biogram Teodor, SKOBLEWSKIKliknij by wyświetlić biogram Mieczysław, SKOWRONKliknij by wyświetlić biogram Kazimierz, SOCHACZEWSKIKliknij by wyświetlić biogram Bronisław Piotr, SWINARSKI–PORAJKliknij by wyświetlić biogram Mikołaj, SYNOWIECKliknij by wyświetlić biogram Bolesław, SZUKALSKIKliknij by wyświetlić biogram Jan, SZYMAŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Brunon Piotr Jan, ŚLEDZIŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Józef, TUSZYŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Józef, TYMIŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Antoni, WAWRZYNOWICZKliknij by wyświetlić biogram Jan, WĄSOWICZKliknij by wyświetlić biogram Zygmunt, WIERZBICKIKliknij by wyświetlić biogram Zygmunt Wawrzyniec, WIERZCHOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Fabian Sebastian, WILLIMSKYKliknij by wyświetlić biogram Albert, WŁODARCZYKKliknij by wyświetlić biogram Ignacy, WOHLFEILKliknij by wyświetlić biogram Robert, WRÓBLEWSKIKliknij by wyświetlić biogram Bronisław, ZAWISZAKliknij by wyświetlić biogram Walenty, ZIELIŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Paweł Mikołaj, ZIEMSKIKliknij by wyświetlić biogram Aleksander Feliks, ZIENKOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Wacław, ŻUCHOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Wacław, ODYAKliknij by wyświetlić biogram Józef Florian

miejsca i wydarzenia
opisy

KL Sachsenhausen: Przez niem. Konzentrationslager (pl. obóz koncentracyjny) KL Sachsenhausen, założony na terenach byłej wioski olimpijskiej w 07.1936, przeszły w 1940 setki polskich kapłanów. Zanim zostali przetransportowani to obozu koncentracyjnego KL Dachau, część z nich zginęła w KL Sachsenhausen. W obozie dokonywano zbrodniczych eksperymentów medycznych na więźniach. W latach 1942‐1944 ok. 140 więźniów pracowało nad fałszowaniem funtów brytyjskich, paszportów, wiz, pieczęci i innych dokumentów. Także i innych więźniów wykorzystywano do pracy niewolniczej, m.in. w zakładach lotniczych firmy Heinkel, w fabrykach firm AEG i Siemens. Przeciętnie w obozie przebywało ok. 50,000 więźniów. Razem przez KL Sachsenhausen i jego filie przeszło ponad 200,000, z których zginęły dziesiątki tysięcy. Tuż przed nadejściem Rosjan dokonano masowej ewakuacji obozu i jego filii (razem ok. 80,000 więźniów) na zachód — w tzw. „marszach śmierci” do innych obozów, m.in. do KL Mauthausen‐Gusen oraz KL Bergen‐Belsen. Obóz funkcjonował do 22.04.1945. Po zakończeniu działań wojennych Rosjanie zorganizowali tam tajny obóz dla jeńców niemieckich i „podejrzanych” żołnierzy rosyjskich. (więcej na: www.stiftung-bg.deKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.08.10])

KL Stutthof: W niemieckim niem. Konzentrationslager (pl. obóz koncentracyjny) KL Stutthof (ówcześnie na terenie Wschodnich Prus należących do Niemiec, dziś: wieś Sztutowo), którego budowę rozpoczęto 02.09.1939, w dzień po niemieckim ataku na Polskę i rozpoczęciu II wojny światowej, Niemcy przetrzymywali razem ok. 110,000‐127,000 osób pochodzących z 28 krajów, w tym 49,000 kobiet i dzieci. Zamordowali ok. 65,000 osób. W dniach 25.01‐27.04. 1945, wobec nacierającej armii rosyjskiej, Niemcy przeprowadzili ewakuację obozu. 09.05.1945, gdy na teren obozu wtargnęli żołnierze rosyjskim, było w nim tylko 100 więźniów. W początkowym okresie (1939‐1940) w KL Stutthof przetrzymywano księży z obszaru Pomorza, by później wysłać ich do obozu koncentracyjnego KL Dachau. Część została zamordowana już w KL Stutthof lub okolicy (na przykład w lesie Stegna). Także w późniejszym czasie wśród więźniów pojawiali się duchowni. (więcej na: www.stutthof.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2012.11.23], pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.07.06])

VSH Rehwalde: Niemiecki niem. Volksdeutscher Selbstschutzhaft (pl. areszt Volksdeutscher Selbstschutz) VSH dla mieszkańców Radzynia Chełmińskiego i okolic, założony przez ludobójczą niemiecką paramilitarną organizację Volksdeutscher Selbstschutz — decyzję o utworzeniu Selbstschutzu na ziemiach polskich zajętych przez wojska niemieckie podjęto w Berlinie 08‐10.09.1939 na konferencji pod kierownictwem Reichsführera‐SS Heinricha Himmlera (rozkaz powołaniowy z 20.09.1939), a powstające chaotycznie oddziały zostały bezpośrednio podporządkowane oficerom ludobójczej organizacji SS — na terenie byłego klasztoru oo. kapucynów w Rywałdzie. Funkcjonował od 10.1939 do 12.1939 i w tym okresie, w ramach «Intelligenzaktion» — eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych Pomorza — przeszło przezeń ok. 1,000 osób (jednorazowo do ok. 200), w tym 9 duchownych. Część zamordowano, resztę zaś po krótkim pobycie deportowano do obozów koncentracyjnych (e.g. KL Stutthof). (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2021.12.19])

«Intelligenzaktion»: (pl. „akcja inteligencja”) — niemiecki program eksterminacji polskiej elity, głównie inteligencji, przeprowadzony od początku okupacji w 09.1939 do 04.1940, głównie na terenach przyłączonych bezpośrednio do Niemiec, ale także na terenie tzw. Generalnego Gubernatorstwa, gdzie nosił miano «AB‐aktion». W pierwszej fazie, tuż po rozpoczęciu okupacji niemieckiej, realizowany pod nazwą niem. Unternehmen „Tannenberg” (pl. „operacja Tannenberg”) — w oparciu o opracowane przez jednostkę Zentralstelle II/P (Polen) niemieckiego Głównego Urzędu SD listy proskrypcyjne Polaków (niem. Sonderfahndungsbuch Polen), uznawanych za szczególnie niebezpiecznych dla III Rzeszy. Znalazły się na niej nazwiska 61,000 Polaków. Razem w trakcie tego ludobójstwa planowo i metodycznie zamordowano ok. 50 tys. nauczycieli, księży, przedstawicieli ziemiaństwa, wolnych zawodów, działaczy społecznych i politycznych oraz emerytowanych wojskowych. Kolejnych 50 tys. zesłano do obozów koncentracyjnych, gdzie przeżył tylko znikomy procent. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2014.10.04])

Reichsgau Danzig‐Westpreußen: Po polskiej klęsce w kampanii 09.1939, będącej rezultatem paktu Ribbentrop‐Mołotow i stanowiącej pierwszy etap II wojny światowej, i rozpoczęciu w części Polski okupacji niemieckiej (w drugiej, wschodniej części Polski rozpoczęła się okupacja rosyjska), Niemcy podzielili okupowane polskie terytorium na pięć głównych obszarów (i kilka mniejszych). Największy przekształcili w niem. Generalgouvernement (pl. Generalne Gubernatorstwo), przeznaczone wyłącznie dla Polaków i Żydów i stanowiące część tzw. niem. Großdeutschland (pl. Wielkie Niemcy). Dwa przyłączyli do już istniejących niemieckich prowincji. Z dwóch utworzyli odrębne nowe prowincje. Jednym z nich było Pomorze Nadwiślańskie, już 08.10.1939, dekretem przywódcy niemieckiego Adolfa Hitlera wcielone do Niemiec (formalnie zaczął obowiązywać 26.10.1939), a 02.11.1939 przekształcone w prowincję niem. Reichsgau Danzig‐Westpreußen (pl. Okręg Rzeszy Gdańsk‐Prusy Zachodnie), w której obowiązywać miało prawo państwa niemieckiego. Główną osią polityki nowej prowincji, której obszar Niemcy uznali za niem. „Ursprünglich Deutsche” (pl. „rdzennie niemieckie”), mimo iż ok. 85% jej mieszkańców stanowili Polacy, było niem. „Entpolonisierung” (pl. „odpolszczenie”), czyli przymusowa germanizacja. Ok. 60,000 Polaków zamordowano w 1939‐1940, w ramach niem. „Intelligenzaktion”, i.e. eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych, w ok. 432 miejscach skrytobójczych mordów — w tym ok. 220 polskich kapłanów katolickich. Drugie tyle zesłano do niemieckich obozów koncentracyjnych, skąd wróciło niewielu (aresztowano ponad 300 kapłanów, z których w obozach koncentracyjnych zginęło ok. 130). Wysiedlono ok. 124,000‐170,000, przy czym ok. 90,000 do niem. Generalgouvernement. Masowo zmuszano Polaków do podpisywania niemieckiej listy narodowościowej niem. Deutsche Volksliste (pl. folkslista) DVL. Dzieci polskie mogły się uczyć tylko po niemiecku. Zakazano używania języka polskiego podczas katolickich Mszy św., a także podczas spowiedzi. Konfiskowane polskie majątki ziemskie. By jeszcze bardziej ograniczyć liczbę ludności polskiej wysyłano Polaków na roboty przymusowe w głąb Niemiec. Pozostałych Polaków traktowano jako nisko wykwalifikowaną siłę roboczą, izolowano od Niemców i ściśle kontrolowano — legalnie spotykać mogli się najwyżej we trzech lub we troje, nawet we własnych mieszkaniach. Wielu wcielono do niemieckiej armii Wehrmacht. Po zakończeniu działań zbrojnych II wojny światowej nadzorca tej prowincji, niem. Reichsstatthalter (pl. Namiestnik Rzeszy) i niem. Gauleiter (pl. naczelnik okręgu) niemieckiej partii narodowo–socjalistycznej, Albert Maria Forster, został stracony. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2024.06.24])

Encykliki Piusa XI: Wobec powstania w Europie dwóch systemów totalitarnych, które zdawały się ze sobą konkurować, acz więcej było między nimi podobieństw niż sprzeczności, papież Pius XI wydał w 03.1937 (w ciągu 5 dni) dwie encykliki. W wydanej 14.03.1938 „Mit brennender Sorge” (pl. „Z palącą troską”) potępił narodowy socjalizm panujący w Niemczech. Pisał: „Kto idąc za wierzeniami starogermańsko — przedchrześcijańskimi, na miejsce Boga osobowego stawia różne nieosobowe fatum, ten przeczy mądrości Bożej i Opatrzności […], kto wynosi ponad skalę wartości ziemskie: rasę albo naród, albo państwo, albo ustrój państwa, przedstawicieli władzy państwowej albo inne podstawowe wartości ludzkiej społeczności, […] i czyni z nich najwyższą normę wszelkich wartości, także religijnych, i oddaje się im bałwochwalczo, ten […] daleki jest od prawdziwej wiary w Boga i od światopoglądu odpowiadającego takiej wierze”. 19.03.1937 wydał „Divini Redemptoris” (pl. „Boski Odkupiciel”), w której poddał krytyce komunizm rosyjski, materializm dialektyczny i teorię walki klas. Pisał: „Komunizm pozbawia człowieka wolności, a więc duchowej podstawy wszelkich norm życiowych. Odbiera osobie ludzkiej całą jej godność i wszelkie moralne oparcie, z którego pomocą mogłaby się przeciwstawić naporowi ślepych namiętności […] To nowa ewangelia, którą bolszewicki i bezbożny komunizm głosi jako orędzie zbawienia i odkupienia ludzkości”… Pius XI domagał się poddania stanowionego prawa ludzkiego naturalnemu prawu Bożemu, zalecał wcielanie w życie ideału państwa i społeczeństwa chrześcijańskiego, i wzywał katolików do oporu. Dwa lata później narodowo socjalistyczne Niemcy i komunistyczna Rosja porozumiały się i wywołały II wojnę światową. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.05.28], pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.05.28])

Encykliki Piusa XI: Wobec powstania w Europie dwóch systemów totalitarnych, które zdawały się ze sobą konkurować, acz więcej było między nimi podobieństw niż sprzeczności, papież Pius XI wydał w 03.1937 (w ciągu 5 dni) dwie encykliki. W wydanej 14.03.1938 „Mit brennender Sorge” (pl. „Z palącą troską”) potępił narodowy socjalizm panujący w Niemczech. Pisał: „Kto idąc za wierzeniami starogermańsko — przedchrześcijańskimi, na miejsce Boga osobowego stawia różne nieosobowe fatum, ten przeczy mądrości Bożej i Opatrzności […], kto wynosi ponad skalę wartości ziemskie: rasę albo naród, albo państwo, albo ustrój państwa, przedstawicieli władzy państwowej albo inne podstawowe wartości ludzkiej społeczności, […] i czyni z nich najwyższą normę wszelkich wartości, także religijnych, i oddaje się im bałwochwalczo, ten […] daleki jest od prawdziwej wiary w Boga i od światopoglądu odpowiadającego takiej wierze”. 19.03.1937 wydał „Divini Redemptoris” (pl. „Boski Odkupiciel”), w której poddał krytyce komunizm rosyjski, materializm dialektyczny i teorię walki klas. Pisał: „Komunizm pozbawia człowieka wolności, a więc duchowej podstawy wszelkich norm życiowych. Odbiera osobie ludzkiej całą jej godność i wszelkie moralne oparcie, z którego pomocą mogłaby się przeciwstawić naporowi ślepych namiętności […] To nowa ewangelia, którą bolszewicki i bezbożny komunizm głosi jako orędzie zbawienia i odkupienia ludzkości”… Pius XI domagał się poddania stanowionego prawa ludzkiego naturalnemu prawu Bożemu, zalecał wcielanie w życie ideału państwa i społeczeństwa chrześcijańskiego, i wzywał katolików do oporu. Dwa lata później narodowo socjalistyczne Niemcy i komunistyczna Rosja porozumiały się i wywołały II wojnę światową. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.05.28], pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.05.28])

źródła

osobowe:
www.ppaczewo.pelplin.opoka.org.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2012.11.23], polacywberlinie.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.05.19], bibliotekacyfrowa.euKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.07.06]
bibliograficzne:
„Słownik biograficzny kapłanów diecezji chełmińskiej wyświęconych w latach 1821‐1920”, Henryk Mross, Pelplin, 1995
pierwotnych (oryginalnych) zdjęć:
www.dziemiany.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2015.09.30], www.ptg.gda.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2015.09.30], frelichowski.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.12.09], gdansk.ipn.gov.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2020.10.02]