funkcja

kapłan diecezjalny

wyznanie

Kościół łaciński (rzymsko-katolicki)
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.09.21]

diecezja / prowincja

diecezja żytomierska
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.11.14]

data i miejsce śmierci

03.11.1937

Sandarmoch
rep. Karelii, Rosja

szczegóły śmierci

Wyświęcony potajemnie. Aresztowany przez Rosjan 16/17.05.1929 (29.05.1929) w grupie katolików. Uwięziony w Białej Cerkwi a potem w Kijowie. Oskarżony o „propagandę i agitację antyrosyjską”, „uczestnictwo w tajnym, nielegalnym seminarium duchownym” oraz „kontrrewolucyjną działalność na rzecz Polski”. W procesie 10‑12.05.1930 skazany przez Rosjan — przez morderczy rosyjski sąd kapturowy „Trojka OGPU” — na 10 lat niewolniczej pracy przymusowej. 26.05.1930 przewieziony do więzienia w Jarosławiu n. Wołgą. 27.09.1933 deportowany do obozu koncentracyjnego na Wyspach Sołowieckich, gdzie niewolniczo pracował przy wyrębie drzewa. W 1935 przetrzymywany w specjalnym obozie Sawatiew. W 09.1937 aresztowany na Wyspach Sołowieckich i zamknięty w celi więziennej. 09.10.1937 skazany przez inny, rosyjski, ludobójczy sąd kapturowy „Trojka NKWD” — na śmierć. Wywieziony z Wysp Sołowieckich i zamordowany w miejscu zbiorowych kaźni w Sandormach k. Miedwieżjegorska.

przyczyna śmierci

zbiorowy mord

sprawstwo

Rosjanie

data i miejsce urodzenia

17.06.1898

Jelenin
chutor, rej. Szepetówka, obw. Płoskirów/Chmielnicki, Ukraina

alt. daty i miejsca urodzenia

18.08.1898

Nowosielica
rej. Połonne, obw. Płoskirów/Chmielnicki, Ukraina

prezbiterat (święcenia)/
ordynacja

04.12.1928 (Sankt Petersburg)

szczegóły posługi

do 1929 — duszpasterz {parafia: Fastów, pw. Podwyższenia Krzyża Świętego; dek.: Kijów}
do 1929 — duszpasterz {parafia: Zasław, pw. św. Józefa Oblubieńca; kościół: Szepetówka; dek.: Zasław}, dorywczo
1924–1928 — student {Sankt Petersburg, filozofia i teologia, katolickie Seminarium Duchowne — konspiracyjne}
student {Kijów, Instytut Fizyczno–Matematyczny}

inni związani szczegółami śmierci

BLECHMAN Bolesław, GRZEGORZEWSKI Stanisław, LUBOWSKI Bronisław, MARECKI Brunon, MARKUSZEW, RYBAŁTOWSKI Andrzej, BIENIECKI Józef, BORECKI Stanisław, KARPIŃSKI Józef, KASPRZYKOWSKI Stanisław, KOBEĆ Antoni, KRUMMEL Józef, KUROWSKI Antoni, MADERA Piotr, MARKUSZEWSKI Albin, MATUSZEWICZ Antoni, MIODUSZEWSKI Józef, PIETKIEWICZ Adolf, PROKOPOWICZ Teodor, STRONCZYŃSKI Wiktor, STRUSIEWICZ Mikołaj, SZYMAŃSKI Wacław, TUROWSKI Maksymilian, ŻMIGRODZKI Józef, BARANOWSKI Piotr, DZIEMIAN Józef, DZIEMIESZKIEWICZ Antoni, JARMOŁOWICZ Antoni, JUREWICZ Bolesław, KAPUSTO Piotr Bernard, ŁUKASZ Jan, ŁUKJANIN Józef, SPALWINI-KRECZETOW Walenty, SZACIŁŁO Albin, WIERZBICKI Józef, ŻAWRYD Jan

miejsca zagłady
obozy (+ nr więźnia)

Sandarmoch: Była strzelnica rosyjskiego obozu koncentracyjnego niewolniczej pracy przymusowej BelBałtŁag — k. wsi Powieniec nad jez. Onega, ok. 19 km od Niedźwiedziej Góry (Miedwieżjegorsk), w republice Karelia, gdzie znajdowało się kierownictwo rosyjskiego obozu koncentracyjnego niewolniczej pracy przymusowej BelBałtŁag — miejsce zbiorowych egzekucji, przeprowadzonych od 11.08.1937 do 27.11.1938, ponad 9,500 osób 58 narodowości, w tym wielu Polaków, głównie więźniów BelBałtŁagu, obozu koncentracyjnego dla budowniczych kanału Białomorsko–Bałtyckiego, oraz ok. 1,111 więźniów oddalonych o ok. 250 km obozów na Wyspach Sołowieckich na Morzu Białym. Co najmniej 32 kapłanów, w tym 12 Polaków i 11 Niemców, wśród nich jednego biskupa, w dniach 27.10–04.11.1937 zamordowano tam strzałami w tył głowy. Ich szczątki odkryto w 1997 — na powierzchni ok. 10 hektarów znaleziono 236 jam grobowych. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2019.02.02], sand.mapofmemory.org [dostęp: 2019.02.02])

Sądowy mord 09.10.1937: 09.10.1937 tzw. „Trojka NKWD” — kapturowy, ludobójczy rosyjski sąd z Sankt Petersburga — skazała na śmierć jednym wyrokiem 1,116 więźniów obozu koncentracyjnego na Wyspach Sołowieckich na śmierć. Znane są nazwiska 1,111 ofiar zamordowanych w Sandarmoch oraz trzech zbrodniczych „sędziów”. Wiadomo też, że 25.11.1937 podobny sąd kapturowy „Trojka NKWD” skazał kilkoro pozostałych na Wyspach Sołowieckich kapłanów na śmierć. Wszyscy zostali wywiezieni w 12.1937 w kierunku Sankt Petersburga i zamordowani prawd. w obozie SwirŁag (albo w Sankt Petersburgu). (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2016.03.14])

Ludobójstwo rosyjskie 11.08.1937: 11.08.1937 rosyjski przywódca Józef Stalin nakazał, a szef NKWD Nikołaj Jeżow podpisał, rozkaz nr 00485 o przeprowadzeniu tzw. „operacji polskiej”. Na śmierć skazano 139,835 Polaków żyjących w Rosji. Zamordowano 111,091. 28,744 skazano na pobyt w obozach koncentracyjnych — łagrach Gułag. Razem jednak deportowano ponad 100 tys. Polaków, głównie do Kazachstanu, na Syberię, w rejony Charkowa i Dniepropetrowska. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2016.03.14])

Wielka Czystka 1937: Więzionych w obozach koncentracyjnych na Wyspach Sołowieckich, wyspie Anzer czy obozie koncentracyjnym BelBałtŁag polskich kapłanów Rosjanie latem 1937 przenieśli do więziennych cel (część w Sankt Petersburgu). Następnie w kilku odrębnych, kapturowych, bandyckich procesach prowadzonych przez tzw. „Trojkę NKWD” (m.in. 09.10.1937, 25.11.1937) wszystkich skazali na karę śmierci i zamordowali w zbiorowych mordach. Strzałami w tył głowy pozbawiono ich życia albo w więzieniu w Sankt Petersburgu, albo bezpośrednio na miejscach pochówku, m.in. w Sandarmoch, czy Lewaszowskim Pustkowiu k. Leningradu, gdzie ich ciała wrzucono do zbiorowych dołów. Innych kapłanów aresztowany w miejscach, gdzie posługali, a następnie mordowano w okolicznych centralach NKWD (np. w Mińsku na Białorusi), po równie ludobójczych procesach przeprowadzanych przez wspomniany sąd kapturowy „Trojka NKWD”.

BelBałtŁag: Białomorsko–Bałtycki — rosyjski obóz koncentracyjny i niewolniczej pracy przymusowej (w ramach Gułagu), nad Morzem Białym, z centralą w Miedwieżjegorsku. Więżniów wykorzystywano do budowy kanału Białomorskiego. Do 25,000 z nich zginęło. (więcej na: www.gulagmuseum.org [dostęp: 2014.05.09], en.wikipedia.org [dostęp: 2014.05.09])

Sołówki: Sołowiecki Obóz Specjalnego Przeznaczenia SŁON (ros. Солове́цкий ла́герь осо́бого назначе́ния) — rosyjski obóz koncentracyjny i pracy przymusowej na Wyspach Sołowieckich, funkcjonujący od 1923 i początkowo założony w słynnym prawosławnym monasterze. Działał do 1939 (od 1936 jako więzienie). W latach 1920 jeden z pierwszych i największy obóz koncentracyjny w Rosji. Miejsce niewolniczej pracy i mordów setek kapłanów katolickich i innych wyznań, głównie chrześcijańskich, szczególnie w latach 1920‑30. Koncepcja późniejszego systemu rosyjskich obozów koncentracyjnych Gułag swój początek prawd. bierze właśnie w obozach na Wyspach Sołowieckich — stamtąd przeniosła się na obszar objęty budową kanału Białomor (Morze Bałtyckie — Morze Białe), a stamtąd dalej, na cały obszar państwa rosyjskiego. Od sieci obozów na Wyspach Sołowieckich — zwanych także archipelagiem Wysp Sołowieckich — prawd. pochodzi też pojęcie „Archipelagu Gułag” stworzonego przez Aleksandra Sołżenicyna. Szacuje się, że przez obozy koncentracyjne Wysp Sołowieckich przeszło od dziesiątek do setek tysięcy więźniów. W latach 1937‑8 ok. 9.500 więźniów wywieziono z obozu i zamordowano w kilku miejscach zbiorowych egzekucji, w tym w Sandarmoch i Łodiejnoje Polie — w tym wielu kapłanów katolickich. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.05.09])

Gułag: Sieć rosyjskich obozów koncentracyjnych niewolniczej pracy przymusowej. Jednorazowo przetrzymywano w nich do 12 mln więźniów, z których miliony zginęły. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.05.09])

Jarosław n. Wołgą: Ciężkie rosyjskie więzienie polityczne — tzw. polit–izolator — w którym Rosjanie przetrzymywali wielu kapłanów katolickich, w pojedynczych celach, głównie w latach 1930., przed wysłaniem do obozów koncentracyjnych na Wyspach Sołowieckich.

Proces 10—12.05.1930: Grupowy proces ok. 30 polskich kapłanów, w ramach szeregu procesów polskich kapłanów z Ukrainy, przed tzw. „Trojką OGPU”, rosyjskim zbrodniczym sądem kapturowym, który miał miejsce w Kijowie. Większość kapłanów skazano na lata niewolniczej prawy przymusowej w obozach koncentracyjnych i zesłano najpierw do więzienia w Jarosławiu n. Wołgą a potem do obozu koncentracyjnego na Wyspach Sołowieckich. Co najmniej 18 z nich nie wróciło i zginęło w rosyjskich obozach koncentracyjnych, miejscach kaźni, bądź na zesłaniu.

Kijów (Łukianiwska): Rosyjskie więzienie polityczne w Kijowie, prowadzone przez zbrodnicze NKWD. (więcej na: en.wikipedia.org [dostęp: 2014.09.21])

źródła

osobowe:
katolicy1844.republika.pl [dostęp: 2021.09.20], sand.mapofmemory.org [dostęp: 2019.02.02], ru.openlist.wiki [dostęp: 2019.02.02], catholic.ru [dostęp: 2016.03.14], biographies.library.nd.edu [dostęp: 2014.12.20]
bibliograficzne:
„Losy duchowieństwa katolickiego w ZSSR 1917‑1939. Martyrologium”, Roman Dzwonkowski, SAC, wyd. Towarzystwo Naukowe KUL, 2003, Lublin
oryginalnych zdjęć:
www.russiacristiana.org [dostęp: 2014.12.20], ipn.gov.pl [dostęp: 2019.02.02]