funkcja

kapłan diecezjalny

wyznanie

Kościół łaciński (rzymskokatolicki) RKwięcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2014.09.21]

diecezja / prowincja

archidiecezja lwowskawięcej na
www.rkc.lviv.ua
[dostęp: 2013.05.19]
ordynariat polowy Wojska Polskiego RKwięcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2014.12.20]

honorowe wyróżnienia

order „Polonia Restituta”więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2019.04.16]
„Medal Niepodległości”więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2019.02.02]
„Krzyż Walecznych”więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2021.12.19]
Złoty „Krzyż Zasługi”więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2021.12.19]
Krzyż Obrony Lwowawięcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2021.12.19]
Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległościwięcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2019.10.13]
Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2019.10.13]
Brązowy Medal „Za Długoletnią Służbę”więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2020.05.25]
Odznaka pamiątkowa „Orlęta”więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2023.12.15]
Order Wojenny Virtuti Militari — Srebrny (V klasy)więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2019.10.13]
Krzyż Kampanii Wrześniowejwięcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2023.11.24]

data i miejsce
śmierci

08.04.1940

Katyńdziś: rej. Smoleńsk, obw. smoleński, Rosja
więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2020.09.24]

alt. daty i miejsca
śmierci

09.04.1940, 10.04.1940

Smoleńskdziś: obw. smoleński, Rosja
więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2022.01.06]

szczegóły śmierci

numery obozowe

4911 (KŁW KozielskKliknij by przejść do opisu)

przyczyna śmierci

zbiorowy mord

sprawstwo

Rosjanie

miejsca i wydarzenia

Katyń (mordy NKWD 1940)Kliknij by przejść do opisu, «Ludobójstwo katyńskie 1940»Kliknij by przejść do opisu, KŁW KozielskKliknij by przejść do opisu, Moskwa (Butyrki)Kliknij by przejść do opisu, KŁW StarobielskKliknij by przejść do opisu, PFŁ SzepietówkaKliknij by przejść do opisu, Ribbentrop‐MołotowKliknij by przejść do opisu, Encykliki Piusa XIKliknij by przejść do opisu, Wojna polsko‐rosyjska 1919‐1921Kliknij by przejść do opisu, Wojna polsko‐ukraińska 1918‐1919Kliknij by przejść do opisu

data i miejsce
urodzenia

26.12.1889

Złoczówdziś: grom. Złoczów miasto, rej. Złoczów, obw. Lwów, Ukraina
więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2021.12.19]

prezbiterat (święcenia)
ordynacja

04.08.1913 (Lwówdziś: grom. Lwów miasto, rej. Lwów, obw. Lwów, Ukraina
więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2020.07.31])

szczegóły posługi

inni związani
szczegółami śmierci

ALEKSANDROWICZKliknij by wyświetlić biogram Antoni, CICHOWICZKliknij by wyświetlić biogram Mikołaj, DRABCZYŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Ignacy Marian (kl. Dominik), FEDOROŃKOKliknij by wyświetlić biogram Szymon, ILKÓWKliknij by wyświetlić biogram Mikołaj, KONTEKKliknij by wyświetlić biogram Stanisław, POHORECKIKliknij by wyświetlić biogram Jan, POTOCKIKliknij by wyświetlić biogram Jan Józefat, SUCHCICKIKliknij by wyświetlić biogram Kazimierz, URBANKliknij by wyświetlić biogram Władysław Michał, ZIÓŁKOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Jan Leon, SZEPTYCKIKliknij by wyświetlić biogram Andrzej Maria Stanisław

miejsca i wydarzenia
opisy

Katyń (mordy NKWD 1940): Od 03.04.1940 do 12.05.1940 Rosjanie ludobójczo rozstrzelali w Katyniu ok. 4,400 polskich jeńców wojennych przetrzymywanych w obozie w Kozielsku. Ofiary dowożono koleją przez Smoleńsk do stacji Gniezdowo, konwojami, w grupach od 50 do 344 osób. Ze stacji na miejsce zbrodni, w tzw. uroczysku Kozie Góry — ośrodku wypoczynkowym NKWD — ofiary transportowano autobusem więziennym (tzw. „czornyj woron”). Na miejscu młodszym i silniejszym zarzucano na głowę płaszcze wojskowe i wiązano z tyłu ręce sznurem konopnym produkcji rosyjskiej, po czym wszystkich zabijano z małej odległości strzałem z pistoletu Walther kal. 7,65 mm, zwykle jednym w potylicę. Niektóre ofiary przebijano czworokątnym bagnetem rosyjskim. Część ofiar prawd. wymordowano w piwnicach tzw. więzienia wewnętrznego Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku, gdzie ofiary umieszczano we włazie kanalizacyjnym, jego głowę kładziono na brzegu, po czym strzelano w tył głowy. Mordowanych pochowano w ośmiu dołach — masowych grobach. Wśród ofiar znaleźli się m.in. kontradmirał Xawery Czernicki, generałowie Bronisław Bohatyrewicz, Henryk Minkiewicz i Mieczysław Smorawiński, naczelny kapelan wyznania prawosławnego WP ppłk Szymon Fedorońko, naczelny rabin WP mjr Baruch Steinberg, 9 kapłanów rzymskokatolickich oraz po jednym kapłanie greckokatolickim i ewangelickim, a także jedna kobieta — ppor. pilot Janina Lewandowska. Mordy stanowiły część zorganizowanej rosyjskiej akcji wobec polskich jeńców wojennych, noszącej wszelkie znamiona ludobójstwa, zwanej «ludobójstwem katyńskim». (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2012.11.23], pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2012.11.23])

«Ludobójstwo katyńskie 1940»: 05.03.1940 rosyjskie władze komunazistowskie — Biuro Polityczne rosyjskiej partii komunazistowskiej — podjęło formalną decyzję o eksterminacji dziesiątków tysięcy polskiej inteligencji i wojskowych przetrzymywanych w rosyjskich obozach w konsekwencji niemiecko‐rosyjskiej umowie Ribbentrop‐Mołotow, najazdu na Polskę i zaboru połowy Polski w 09.1939, i rozpoczęcia II wojny światowej. Aktem wykonawczym był rozkaz nr 00350 szefa NKWD, Ławrentija Berii, o „rozładowaniu więzień NKWD” na Ukrainie i Białorusi. 03.03.1959 Aleksander Szelepin, szef rosyjskiego KGB, tak to opisał w ręcznej notatce: „W Komitecie Bezpieczeństwa Państwowego przy Radzie Ministrów Rosji od 1940 przechowywane są akta ewidencyjne i inne materiały dotyczące rozstrzelanych w tymże roku jeńców i internowanych oficerów, żandarmów, policjantów, etc., osób z byłej burżuazyjnej Polski. Ogółem na podstawie decyzji trójki specjalnej NKWD ZSRR rozstrzelanych zostało 21,857 osób, z których: w Lesie Katyńskim (obwód smoleński) 4,421 osób, z obozu starobielskiego w pobliżu Charkowa 3,820 osób, z ostaszkowskiego obozu (obwód kaliniński) 6,311 osób, i 7,305 osób w innych obozach i więzieniach Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi. Cała operacja likwidacji wymienionych osób prowadzona była na podstawie Uchwały KC KPZR z 05.03.1940”. Operacja — mordów dokonywano m.in. w Katyniu, Charkowie, Twerze, Bykowni i Kuropatach — była koordynowana centralnie z siedziby NKWD w Moskwie. Świadczą o tym tzw. listy wywozowe kolejnych grup polskich jeńców (zazwyczaj ok. 100 osobowych) z obozów NKWD kierowanych do miejsc kaźni, opracowywane i rozsyłane na kilka dni przed mordem właśnie z Moskwy. Świadczą też wcześniejsze wywózki polskich kapłanów z obozów NKWD w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku do więzienia NKWD w Moskwie, lub ich odizolowanie, tuż przed świętami 25.12.1939 Bożego Narodzenia, prawd. by pozbawić polskich jeńców opieki duchowej w tym czasie — w sposób oczywisty działania sterowane z centrali NKWD w Moskwie. Istnieją przesłanki — cztery tzw. „metodyczne konferencje NKWD‐Gestapo” w 1939‐1940: w Brześciu nad Bugiem, Przemyślu, Zakopanem i Krakowie — o ścisłej współpracy Rosjan i Niemców w całkowitej eksterminacji narodu polskiego, a w szczególności polskich elit — co zatwierdzone zostało prawd. podczas spotkania socjalistycznych przywódców Niemiec, Heinricha Himmlera, i Rosji, Ławrientija Berii, w pałacyku myśliwskim Niemca, Hermanna Göringa, w Romintach w Puszczy Rominckiej w Prusach Wschodnich. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.12.15])

KŁW Kozielsk: Rosyjski ros. Концентрационный Лагерь для Военнопленных (pl. Jeniecki Obóz Koncentracyjny) KŁW, zarządzany przez ludobójczą rosyjską organizację NKWD, dla Polaków aresztowanych po najeździe w 1939, fukcjonujący w latach 1939‐1940 w Kozielsku — na terenie XVIII wiecznego prawosławnego Stauropigialnego Optyńskiego Monasteru pw. Wprowadzenia Matki Bożej do Świątyni, zamkniętego i zrabowanego przez rosyjskich bolszewików w 1923. W 04.1940 przetrzymywano w nim ok. 4,594 osoby, którzy zostali następnie — w ramach realizacji decyzji rosyjskich władz o eksterminacji dziesiątków tysięcy polskiej inteligencji i wojskowych — zamordowani w Katyniu. Wśród jeńców był jeden kontradmirał Polskiej Marynarki Wojennej, czterech generałów, ok. 100 pułkowników i podpułkowników, ok. 300 majorów i ok. 1000 kapitanów i rotmistrzów Wojska Polskiego. Ok. połowy stanowili oficerowie rezerwy, wśród których było m.in. 21 profesorów, docentów i wykładowców szkół wyższych, ponad 300 lekarzy, kilkuset prawników, kilkuset inżynierów, kilkuset nauczycieli i wielu literatów, dziennikarzy i publicystów. Była też jedna kobieta, ppor. pilot Janina Lewandowska. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2012.11.23])

Moskwa (Butyrki): Przejściowe i śledcze. ciężkie więzienie w Moskwie — dla tzw. więźniów politycznych — w którym Rosjanie przetrzymywali i zamordowali tysiące Polaków. Założone prawd. w XVII w. W XIX w. przetrzymywano w nim wielu Polaków — uczestników powstań narodowych (1831 i 1863). W czasach komunizmu miejsce internowania politycznych więźniów, głównie przed wysłaniem do rosyjskich obozów pracy niewolniczej Gułag. W 1937‐8, podczas wielkich prześladowań, jednorazowo w więzieniu przetrzymywano do 20,000 ofiar (ok. 170 na celę). Tysiące zostało zamordowanych. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2014.05.09])

KŁW Starobielsk: Rosyjski ros. Концентрационный Лагерь для Военнопленных (pl. Jeniecki Obóz Koncentracyjny) KŁW, zarządzany przez ludobójczą rosyjską organizację NKWD, dla Polaków aresztowanych po najeździe w 1939, fukcjonujący w latach 1939‐1940 w Starobielsku — na terenie prawosławnego monasteru pw. Ikony Matki Bożej „Wszystkich Strapionych Radość”, zrabowanego i zamkniętego przez rosyjskich bolszewików w 1923. W 04.1940 przetrzymywano — na jednego jeńca przypadało około 1,25 m2 powierzchni pryczy, na której spał, jadł i trzymał swój dobytek, początkowo jeńcy otrzymywali tylko jeden posiłek dziennie — w nim 3,800 osób (w 11.1939 — 11,262). Zostali oni następnie — w ramach realizacji decyzji rosyjskich władz o eksterminacji dziesiątków tysięcy polskiej inteligencji i wojskowych — zamordowani w Charkowie. Wśród ofiar było 8 generałów, 55 pułkowników, 127 podpułkowników, 230 majorów, ok. 1000 kapitanów i rotmistrzów, ok. 2,450 poruczników i podporuczników Wojska Polskiego. Prawie połowę stanowili oficerowie rezerwy: ponad 20 profesorów wyższych uczelni, cały bez wyjątku personel naukowy Instytutu Przeciwgazowego Wojska Polskiego i prawie cały personel Instytutu Uzbrojenia Wojska Polskiego, ok. 400 lekarzy, kilkuset prawników, kilkuset inżynierów, ok. 100 nauczycieli, ok. 600 lotników, wielu działaczy społecznych, kilkudziesięciu literatów i dziennikarzy. Także później wykorzystywany przez Rosjan jako obóz koncentracyjny dla Polaków. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2012.11.23])

PFŁ Szepietówka: Rosyjski ros. Проверочно‐Фильтрационный Ла́герь (pl. Obóz Sprawdzająco‐Filtracyjny) PFŁ, w którym ludobójcza rosyjska organizacja NKWD przeprowadzała selekcję i odizolowywanie najbardziej „niebezpiecznych” lub najcenniejszych dla nich więźniów — utworzony po rosyjskiej inwazji na Polskę 17.09.1939, powołaniu 19.09.1939 przez szefa NKWD, Ławrentego Berię, Zarządu NKWD do spraw Jeńców Wojennych i Internowanych, i nakazaniu utworzenia szeregu obozów dla jeńców polskich. Funkcjonował w latach 1939‐1940 w Szepietówce/Szepetówce na wówczas polskiej Ukrainie. Przetrzymywano w nim ok. 20,000 jeńców — polskiej inteligencji i wojskowych — w krańcowo ciężkich warunkach: musieli spać na gołej ziemi, bez jedzenia a po wodę musieli stać godzinami w kolejkach. Stamtąd przewiezieni zostali do obozów koncentracyjnych a następnie na miejsca egzekucji. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.12.04])

Ribbentrop‐Mołotow: Ludobójczy rosyjsko‐niemiecki pakt przyjaźni między przywódcą rosyjskim Józefem Stalinem i niemieckim Adolfem Hitlerem, podpisany 23.08.1939 w Moskwie przez ministrów spraw zagranicznych Rosji — Wiaczesława Mołotowa — i Niemiec — Joachima von Ribbentropa — który sankcjonował i był bezpośrednią przyczyną niemieckiego i rosyjskiego najazdu na Polskę i rozpoczęcia II wojny światowej w 09.1939. W sensie politycznym pakt był próbą przywrócenia status quo ante sprzed 1914, z jednym wyjątkiem, a mianowicie „handlową” wymianą tzw. „Królestwa Polskiego”, wchodzącego w 1914 w skład Imperium Rosyjskiego, na Galicję Wschodnią (dzisiejszą zachodnią Ukrainę), w 1914 należącą do Imperium Austro‐Węgierskiego. Galicję, ze Lwowem, mieli przejąć Rosjanie, „Królestwo Polskie” — pod nazwą Generalnego Gubernatorstwa — Niemcy. Wybuchła w rezultacie „wojna była jedną z największych w historii klęsk i dramatów ludzkości, bo dwie ateistyczne i antychrześcijańskie ideologie: narodowego i międzynarodowego socjalizmu, odrzuciły Boga i Jego piąte przykazanie Dekalogu: Nie zabijaj!” (abp Stanisław Gądecki, 01.09.2019). Ustalenia paktu — wsparte zdradą formalnych sojuszników Polski, Francji i Niemiec, które 12.09.1939 na wspólnej konferencji w Abbeville, zdecydowały o nieudzielaniu pomocy zaatakowanej Polsce i niepodejmowaniu działań zbrojnych wobec Niemiec (co było złamaniem zobowiązań traktatowych z Polską) — zostały sprecyzowane 28.09.1939 w traktacie „o granicach i przyjaźni Niemcy‐Rosja”, podpisanym przez tych samych zbrodniarzy. Jednym z jego ustaleń było podzielenie się strefami wpływów w środkowej i wschodniej Europie oraz IV rozbiór Polski. W jednym z tajnych aneksów zapisano: „Obie strony nie będą tolerować na swych terytoriach jakiejkolwiek polskiej propagandy, która dotyczy terytoriów drugiej strony. Będą one tłumić na swych terytoriach wszelkie zaczątki takiej propagandy i informować się wzajemnie w odniesieniu do odpowiednich środków w tym celu”. Skutkiem porozumień była seria spotkań między ludobójczymi organizacjami — niemieckim Gestapo i rosyjskim NKWD, na których dyskutowano koordynację wysiłków w celu eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych (w Niemczech zwane «Intelligenzaktion», w Rosji przyjęła formę zbrodni katyńskiej). Skutkiem porozumień była śmierć setek tysięcy polskiej inteligencji, w tym tysięcy przedstawianych kapłanów, i dziesiątków milionów zwykłych ludzi. Skutki tej rosyjsko‐niemieckiej umowy trwały do 1989, a i dziś są odczuwalne. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2015.09.30])

Encykliki Piusa XI: Wobec powstania w Europie dwóch systemów totalitarnych, które zdawały się ze sobą konkurować, acz więcej było między nimi podobieństw niż sprzeczności, papież Pius XI wydał w 03.1937 (w ciągu 5 dni) dwie encykliki. W wydanej 14.03.1938 „Mit brennender Sorge” (pl. „Z palącą troską”) potępił narodowy socjalizm panujący w Niemczech. Pisał: „Kto idąc za wierzeniami starogermańsko — przedchrześcijańskimi, na miejsce Boga osobowego stawia różne nieosobowe fatum, ten przeczy mądrości Bożej i Opatrzności […], kto wynosi ponad skalę wartości ziemskie: rasę albo naród, albo państwo, albo ustrój państwa, przedstawicieli władzy państwowej albo inne podstawowe wartości ludzkiej społeczności, […] i czyni z nich najwyższą normę wszelkich wartości, także religijnych, i oddaje się im bałwochwalczo, ten […] daleki jest od prawdziwej wiary w Boga i od światopoglądu odpowiadającego takiej wierze”. 19.03.1937 wydał „Divini Redemptoris” (pl. „Boski Odkupiciel”), w której poddał krytyce komunizm rosyjski, materializm dialektyczny i teorię walki klas. Pisał: „Komunizm pozbawia człowieka wolności, a więc duchowej podstawy wszelkich norm życiowych. Odbiera osobie ludzkiej całą jej godność i wszelkie moralne oparcie, z którego pomocą mogłaby się przeciwstawić naporowi ślepych namiętności […] To nowa ewangelia, którą bolszewicki i bezbożny komunizm głosi jako orędzie zbawienia i odkupienia ludzkości”… Pius XI domagał się poddania stanowionego prawa ludzkiego naturalnemu prawu Bożemu, zalecał wcielanie w życie ideału państwa i społeczeństwa chrześcijańskiego, i wzywał katolików do oporu. Dwa lata później narodowo socjalistyczne Niemcy i komunistyczna Rosja porozumiały się i wywołały II wojnę światową. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.05.28], pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.05.28])

Wojna polsko‐rosyjska 1919‐1921: Wojna o niepodległość i granice Rzeczpospolitej. Polska odzyskała niepodległość w 1918, ale o granice musiała walczyć z dawnymi potęgami imperialnymi, w szczególności z Rosją. Rosja planowała wzniecenie rewolucji bolszewickiej w krajach zachodu Europy, co stało się przyczyną rozpętania przez nią w 1920 wojny przeciw Polsce. Pokonana został w bitwie warszawskiej, zwanej „cudem nad Wisłą” (jednej z 10 najważniejszych bitew w historii świata, według niektórych historyków), w 08.1920, dzięki której Polska odzyskała część ziem utraconych w ramach rozbiorów Polski w XVIII w., a Europa ocalona została przed ludobójczym komunizmem. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2014.12.20])

Wojna polsko‐ukraińska 1918‐1919: Jedna z wojen toczonych przez nowopowstałą Rzeczpospolitą w obronie swoich granic. Pod koniec 1918 na obszarach byłego zaboru austriackiego, w oparciu o ukraińskie oddziały byłej armii austro‐węgierskiej, Ukraińcy zaatakowali powstającą Rzeczpospolitą. W szczególności utworzyli zalążki państwowości i zaatakowali Lwów. Dzięki bohaterskiej postawie mieszkańców miasta, w szczególności młodych ludzi — zwanych odtąd orlętami lwowskimi — miasto zostało odbite przez Polaków i przez kilka miesięcy w niezwykły sposób bronione przed atakami ukraińskimi. W 1919 Polska — jej nowo utworzona armia — odepchnęła ukraińskie oddziały na wschód i południe, przejmując kontrolę nad swoimi ziemiami. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2021.12.19])

źródła

osobowe:
www.ordynariat.wp.mil.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2012.11.23], cracovia-leopolis.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.01.26], kapelanikatynscy.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.12.15], episkopat.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2019.10.13]
bibliograficzne:
„Lista strat wśród duchowieństwa metropolii lwowskiej obrządku łacińskiego w latach 1939‐1945”, red. Józef Krętosz, Maria Pawłowiczowa, Opole, 2005
„Słownik biograficzny duchowieństwa metropolii lwowskiej obrządku łacińskiego ofiar II wojny światowej 1939‐1945”, Maria Pawłowiczowa (red.), ks. Józef Krętosz (red.), Wydawnictwo Świętego Krzyża, Opole, 2007
„Schematismus Universi Saecularis et Regularis Cleri Archi Diaeceseos Metropol. Leopol. Rit. Lat.”, Kuria Metropolitalna Lwowska, od 1860 do 1938
pierwotnych (oryginalnych) zdjęć:
pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2017.05.20], episkopat.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2019.10.13], jestemdumny.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.12.15], jestemdumny.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.12.15], jestemdumny.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.12.15], rzeszow.ipn.gov.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.12.15], lowicz.gosc.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2017.01.21], radio.lublin.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2022.05.23], ofm.krakow.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2022.05.23], www.katedrapolowa.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2014.01.16], ipn.gov.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2019.02.02]