funkcja

kapłan diecezjalny

wyznanie

Kościół łaciński (rzymskokatolicki) RKwięcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2014.09.21]

diecezja / prowincja

archidiecezja gnieźnieńska i poznańska (aeque principaliter)więcej na
www.archpoznan.pl
[dostęp: 2012.11.23]
ordynariat polowy Wojska Polskiego RKwięcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2014.12.20]

akademickie wyróżnienia

doktor świętej teologii

honorowe wyróżnienia

szambelan papieskiwięcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2014.11.22]
Krzyż Kawalerski „Polonia Restituta”więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2019.04.16]
Złoty „Krzyż Zasługi”więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2021.12.19]
kanonik gremialnywięcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2014.11.14] (kolegiata pw. św. Jerzego w Gnieźniewięcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2014.11.14])

data i miejsce
śmierci

22.06.1941

Warszawadziś: pow. Warszawa miasto, woj. mazowieckie, Polska
więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2021.12.19]

szczegóły śmierci

przyczyna śmierci

wygnanie

sprawstwo

Niemcy

miejsca i wydarzenia

GeneralgouvernementKliknij by przejść do opisu, IL GlownaKliknij by przejść do opisu, Wysiedlenia z Reichsgau WarthelandKliknij by przejść do opisu, IL BischofsfeldenKliknij by przejść do opisu, KL PosenKliknij by przejść do opisu, Reichsgau WarthelandKliknij by przejść do opisu, «Intelligenzaktion»Kliknij by przejść do opisu, Odpowiedzialność zbiorowa („zakładnicy”)Kliknij by przejść do opisu, Ribbentrop‐MołotowKliknij by przejść do opisu, Encykliki Piusa XIKliknij by przejść do opisu, Powstanie WielkopolskieKliknij by przejść do opisu, Towarzystwa Tomasza ZanaKliknij by przejść do opisu

data i miejsce
urodzenia

16.10.1878

Mieszkówdziś: gm. Jarocin, pow. Jarocin, woj. wielkopolskie, Polska
więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2021.07.15]

prezbiterat (święcenia)
ordynacja

19.03.1901 (Gnieznodziś: gm. Gniezno miasto, pow. Gniezno, woj. wielkopolskie, Polska
więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2020.07.31])

szczegóły posługi

inni związani
szczegółami śmierci

ADAMSKIKliknij by wyświetlić biogram Ignacy, BINEKKliknij by wyświetlić biogram Sylwester, DĄBROWSKIKliknij by wyświetlić biogram Stefan, DUDZIŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Stanisław, GIEBUROWSKIKliknij by wyświetlić biogram Wacław Kazimierz, GRASZYŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Alfons, HAŁASKliknij by wyświetlić biogram Antoni, HEYDUCKIKliknij by wyświetlić biogram Czesław, KAŹMIERSKIKliknij by wyświetlić biogram Bolesław, KRUSZKAKliknij by wyświetlić biogram Stefan, MICHALSKIKliknij by wyświetlić biogram Stanisław, PANEWICZKliknij by wyświetlić biogram Roman, PANKOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Piotr Romuald Kazimierz, ROSENBERGKliknij by wyświetlić biogram Ludwik, SOŁTYSIŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Romuald, ŚPIKOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Marian, THEINERTKliknij by wyświetlić biogram Roman Zygmunt, WIERZCHACZEWSKIKliknij by wyświetlić biogram Maksymilian, WOLSKIKliknij by wyświetlić biogram Franciszek, ZWOLSKIKliknij by wyświetlić biogram Stefan, BAJEROWICZKliknij by wyświetlić biogram Wojciech Stanisław, KANIEWSKIKliknij by wyświetlić biogram Zbigniew, NIKLEWICZKliknij by wyświetlić biogram Czesław Stanisław, PACEWICZKliknij by wyświetlić biogram Wacław, STEINMETZKliknij by wyświetlić biogram Paweł, ZALEWSKIKliknij by wyświetlić biogram Edward

miejsca i wydarzenia
opisy

Generalgouvernement: Po polskiej klęsce w kampanii 09.1939, będącej rezultatem paktu Ribbentrop‐Mołotow i stanowiącej pierwszy etap II wojny światowej, i rozpoczęciu w części Polski okupacji niemieckiej (w drugiej, wschodniej części Polski rozpoczęła się okupacja rosyjska), Niemcy podzielili okupowane polskie terytorium na pięć głównych rejonów. W dwóch z nich utworzyli nowe niemieckie prowincje, dwie wcielili do innych prowincji. Natomiast piąta część potraktowana została odrębnie, i w sensie politycznym odtwarzać miała niemiecki pomysł z 1915 (po klęsce Rosjan w bitwie pod Gorlicami w 05.1915 w czasie I wojny światowej) utworzenia polskiej enklawy w ramach Niemiec. Nielegalna w sensie prawa międzynarodowego, i.e. konwencji haskiej, i publicznego, zarządzana przez Niemców wedle odrębnych praw — specjalnie ustanowionych dla polskich niem. Untermenschen (pl. podludzie) — do czasu ofensywy rosyjskiej w 1945 stanowiła część niem. Großdeutschland (pl. Wielkie Niemcy). Do 31.07.1940 zwana formalnie niem. Generalgouvernement für die besetzten polnischen Gebiete (pl. Generalne Gubernatorstwo dla okupowanych ziem polskich) — później już tylko niem. Generalgouvernement (pl. Generalne Gubernatorstwo), tak jak w latach 1915‐1918. Od 07.1941, czyli po niemieckim ataku 22.06.1941 na uprzedniego sojusznika Rosjan, w jego skład wchodził też dystrykt Galicja, czyli polskie przedwojenne południowo–wschodnie województwa. Wobec Polaków i Żydów stosowano specjalne prawo karne, umożliwiające dowolne wymierzanie kary śmierci niezależnie od wieku „sprawcy”, sankcjonujące stosowanie odpowiedzialności zbiorowej. Po zakończeniu działań zbrojnych II wojny światowej rząd niem. Generalgouvernement uznano za organizację przestępczą, a jego przywódcę, gubernatora Hansa Franka, za zbrodniarza i stracono. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2024.12.13])

IL Glowna: Zorganizowany przez Niemców, funkcjonujący w 1939‐1940, niem. „Internierungslager” (pl. „obóz internowania”), przesiedleńczy obóz zorganizowany w Poznaniu dla ludności polskiej, wysiedlanej z niem. Reichsgau Wartheland (pl. Okręg Rzeszy Kraj Warty) — niemieckiej prowincji utworzonej na okupowanych ziemiach Wielkopolski. Uruchomiony decyzją Gerharda Schefflera, doktora — a jakże — prawa, późniejszego nadburmistrza Poznania, w byłych polskich magazynach wojskowych przy ul. Bałtyckiej, nad Wartą, przekształconych w baraki obozowe. Więźniowie — baraki wedle źródeł niemieckich mogły pomieścić 4,000‐4,500 osób — spali na drewnianych pryczach lub na betonie pokrytym cienką warstwą słomy. Od 05.11.1939 do 20.05.1940 przetrzymywano w nim łącznie ok. 33,500 osób, głównie z Poznania, z których 32,986 wywieziono do zarządzanego przez Niemców niem. Generalgouvernement (pl. Generalne Gubernatorstwo): 31,424 Polaków, 1,112 Żydów, 450 Cyganów. Obóz Niemcy zamknęli 22.05.1940. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2024.12.13])

Wysiedlenia z Reichsgau Wartheland: Przyłączony — po pokonaniu Polski w 1939 — bezpośrednio do Niemiec, jako now prowincji, niem. Reichsgau Wartheland (pl. Okręg Rzeszy Kraj Warty) Niemcy uznali za obszar „rdzennie niemieckie”, choć w 1939 stanowili tam mniej niż 10% ogółu ludności. W tymże 1939 narodowo‐socjalistyczny przywódca Niemiec, Adolf Hitler, ogłosił konieczność przemieszczenia Niemców ze Wschodu na tereny Rzeszy, głównie do niem. Reichsgau Wartheland. Inny niemiecki przywódca, Robert Ley, stwierdził „Za 50 lat będzie tu kwitnący kraj niemiecki, gdzie nie będzie ani Polaka, ani Żyda!. Jeśli ktoś mnie spyta, gdzie będą, odpowiem: nie wiem. W Palestynie albo na pustyni Sahara, to mi zupełnie obojętne. Ale tu będą mieszkać ludzie niemieccy!”. Rozpoczęły się wysiedlenia. Do końca 1939 do niem. Generalgouvernement (pl. Generalne Gubernatorstwo) wysłano ok. 80 transportów kolejowych — ogółem 87,883 osób, głównie Polaków, a także Żydów. Do 03.1941 deportowano ponad 280,000 osób. Wysiedleni mieli prawo do zabrania ze sobą 12‐30 kg na osobę. Dawano im pół godziny na spakowanie. Na ich miejsce sprowadzono przeszło 60,000 Niemców z Estonii, Łotwy, Finlandii, później z innych regionów. W 1941 wysiedlono ok. 70 tys. pozostałych Żydów. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2022.11.20])

IL Bischofsfelden: Urząd Okręgowy Gestapo w Poznaniu wydał 13.12.1939 instrukcję wykonawczą sygn. IIB nr 406/39 Tgb. nr 3045/39, w której nakazał: „Na podstawie rozporządzenia niem. Höherer SS‐ und Polizeiführer (pl. Wyższy Dowódca SS i Policji) [prowincji niem. Warthegau (pl. Kraj Warty)] z dnia 12.11.1939 [SS‐Gruppenführera Wilhelma Koppe] będą objęci wydaleniem, poza Polakami i Żydami także duchowni katoliccy. Akcję przeciw tej grupie osób należy tak przeprowadzić, aby internowanie i transport były oddzielne […] Do wydalenia przewiduje się ok. 80% katolickich duchownych. Wyboru osób należy dokonać kierując się ich politycznym zagrożeniem. Internowanych nie można umieścić w zwykłych obozach przejściowych z uwagi na możliwość międzynarodowego protestu. Katoliccy duchowni powinni być internowani w klasztorach męskich i tam trzymani do zbiorowego transportu”. I tak w klasztorze oo. Misjonarzy Świętej Rodziny MSF w Kazimierzu Biskupim, wsi niedaleko Konina, Niemcy założyli przejściowy niem. „Internierungslager” (pl. „obóz internowania”) IL Bischofsfelden dla łącznie 42 polskich kapłanów katolickich, głównie z Wielkopolski — działaczy organizacji katolickich, kanoników poznańskiej kapituły katedralnej, zakonników oo. Dominikanów oraz oo. Franciszkanów konwentualnych z Poznania. Obóz funkcjonował od 09.11.1939 do 26.08.1940. Część osób Niemcy zwolnili, pozostałych przetransportowali do innych obozów koncentracyjnych, gdzie 8 z nich zginęło. Po likwidacji obozu kościół i klasztor Niemcy zamienili na spichlerz. (więcej na: regionwielkopolska.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.10.05])

KL Posen: Niemiecki obóz Posen — Fort VII — założony ok. 10.10.1939 w Poznaniu do połowy 11.1939 funkcjonował formalnie jako niem. Konzentrationslager (pl. obóz koncentracyjny) KL Posen, i takie określenie używane jest w Białej Księdze także dla późniejszego okresu działania obozu. Był pierwszym takim obozem założonym przez Niemców na ziemiach polskich — w przypadku Wielkopolski włączonych bezpośrednio do Niemiec. Już w 10.1939 w KL Posen Niemcy po raz pierwszy użyli gazu do mordowania ludności cywilnej, w szczególności pacjentów szpitali psychiatrycznych. Od 11.1939 obóz funkcjonował jako więzienie policji politycznej Gestapo oraz obóz przejściowy (niem. Übergangslager), przed wysłaniem do obozów koncentracyjnych, takich jak KL Dachau czy KL Auschwitz. Od 28.05.1941 obóz został przemianowany na więzienie policyjne i korekcyjny obóz niewolniczej pracy (niem. Arbeitserziehungslager). W szczycie w obozie dokonywano od 7 do 9 egzekucji dziennie, masowo wieszano więźniów, część wyprowadzając także na egzekucje poza terenem obozu. Razem Niemcy zamordowali w KL Posen ok. 20 tys. mieszkańców Wielkopolski, w tym wielu przedstawicieli polskiej inteligencji, pacjentów i personel szpitali psychiatrycznych oraz kilkunastu kapłanów. Setki kapłanów katolickich przeszło przez obóz przed wysłaniem do obozów koncentracyjnych, głównie KL Dachau. Od 03.1943 rozpoczyna się okres przekształcenia obozu w zakłady przemysłowe (od 25.04.1944 — fabryka fimy Telefunken, produkująca radio dla łodzi podwodnych i samolotów). (więcej na: www.wmn.poznan.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2019.02.02], pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2012.11.23])

Reichsgau Wartheland: Po polskiej klęsce w kampanii 09.1939, będącej rezultatem paktu Ribbentrop‐Mołotow i stanowiącej pierwszy etap II wojny światowej, i rozpoczęciu w części Polski okupacji niemieckiej (w drugiej, wschodniej części Polski rozpoczęła się okupacja rosyjska), Niemcy podzielili okupowane polskie terytorium na pięć głównych obszarów (i kilka mniejszych). Największy przekształcili w niem. Generalgouvernement (pl. Generalne Gubernatorstwo), przeznaczone wyłącznie dla Polaków i Żydów i stanowiące część tzw. niem. Großdeutschland (pl. Wielkie Niemcy). Dwa przyłączyli do już istniejących niemieckich prowincji. Z dwóch utworzyli odrębne nowe prowincje. Jednym z nich była Wielkopolska, już 08.10.1939, dekretem przywódcy niemieckiego Adolfa Hitlera wcielona do Niemiec (formalnie zaczął obowiązywać 26.10.1939), a 24.01.1940 przekształcona w prowincję niem. Reichsgau Wartheland (pl. Okręg Rzeszy Kraj Warty), w której obowiązywać miało prawo państwa niemieckiego. Główną osią polityki nowej prowincji, której obszar Niemcy uznali za niem. „Ursprünglich Deutsche” (pl. „rdzennie niemieckie”), mimo iż 90% jej mieszkańców stanowili Polacy, było niem. „Entpolonisierung” (pl. „odpolszczenie”), czyli przymusowa germanizacja. Ok. 100,000 Polaków zamordowano w ramach niem. „Intelligenzaktion”, i.e. eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych. Ok. 630,000 przymusowo przesiedlono do niem. Generalgouvernement, a na ich miejsce sprowadzano Niemców z innych terenów okupowanych przez Niemcy (e.g. z krajów bałtyckich, Besarabii, Bukowiny, etc.). Zmuszano Polaków do podpisywania niemieckiej listy narodowościowej niem. Deutsche Volksliste (pl. folkslista) DVL. W ramach polityki „Ohne Gott, ohne Religion, ohne Priesters und Sakramenten” (pl. „Bez Boga, bez religii, bez kapłana i sakramentu”) większość kapłanów katolickich aresztowano i wysłano do obozów koncentracyjnych. Zamknięto wszystkie szkoły nauczające w języku polskim, polskie biblioteki, teatry i muzea. Konfiskowane polskie majątki ziemskie. By jeszcze bardziej ograniczyć liczbę ludności polskiej wysyłano Polaków na roboty przymusowe w głąb Niemiec, podwyższono dozwolony wiek zawierania małżeństw dla Polaków (25 dla kobiet, 28 dla mężczyzn). Niemiecki urząd państwowy niem. Rasse‐ und Siedlungshauptamt (niem. Główny Urząd Rasy i Osadnictwa) RuSHA w majestacie prawa niemieckiego uprowadził kilkanaście tysięcy dzieci, spełniających określone kryteria rasowe, z polskich rodzin i poddał je przymusowej germanizacji, przekazując rodzinom niemieckim. Po zakończeniu działań zbrojnych II wojny światowej nadzorca tej prowincji, niem. Reichsstatthalter (pl. Namiestnik Rzeszy) i niem. Gauleiter (pl. naczelnik okręgu) niemieckiej partii narodowo–socjalistycznej, Arthur Karl Greiser, został stracony. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2024.06.21])

«Intelligenzaktion»: (pl. „akcja inteligencja”) — niemiecki program eksterminacji polskiej elity, głównie inteligencji, przeprowadzony od początku okupacji w 09.1939 do 04.1940, głównie na terenach przyłączonych bezpośrednio do Niemiec, ale także na terenie tzw. niem. Generalgouvernement (pl. Generalne Gubernatorstwo), gdzie nosił miano «AB‐aktion». W pierwszej fazie, tuż po rozpoczęciu okupacji niemieckiej, realizowany pod nazwą niem. Unternehmen „Tannenberg” (pl. „operacja Tannenberg”) — w oparciu o opracowane przez jednostkę Zentralstelle II/P (Polen) niemieckiego Głównego Urzędu SD listy proskrypcyjne Polaków (niem. Sonderfahndungsbuch Polen), uznawanych za szczególnie niebezpiecznych dla III Rzeszy. Znalazły się na niej nazwiska 61,000 Polaków. Razem w trakcie tego ludobójstwa planowo i metodycznie zamordowano ok. 50 tys. nauczycieli, księży, przedstawicieli ziemiaństwa, wolnych zawodów, działaczy społecznych i politycznych oraz emerytowanych wojskowych. Kolejnych 50 tys. zesłano do obozów koncentracyjnych, gdzie przeżył tylko znikomy procent. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2014.10.04])

Odpowiedzialność zbiorowa („zakładnicy”): Zbrodnicza praktyka stosowana przez Niemców na okupowanych terenach Polski, od pierwszego w zasadzie dnia II wojny światowej. Polegała na wyznaczeniu i publicznym ogłoszeniu listy nazwisk wybranych osób, których życie zależało od bezwzględnego stosowania się do zarządzeń niemieckich. Każde złamanie owych zarządzeń, przez dowolną osobę, niezależnie od okoliczoności, skutowało mordem wyznaczonych „zakładników”. W pierwszych dniach wojny i okupacji stosowowana była m.in. przez niemieckie wojsko Wehrmacht, by zapobiec aktom kontynuacji walk obronych przez polskie społeczeństwo. W późniejszym czasie, w szczególności w zarządzanym przez Niermców Generalnym Gubernartorstwie, stanowiła część oficjalnej polityki władz okupacyjnych — zbiorowej odpowiedzialności za jakiekolwiek akty oporu wobec praktyk okupupanta. Za życie jednego Niemca, choćby i śmierć nastąpiła z przyczyn obyczajowych, Niemcy dokonywali egzekucji od kilkunastu do nawet stu wcześniej wyznaczonych jako „zakładników” Polaków.

Ribbentrop‐Mołotow: Ludobójczy rosyjsko‐niemiecki pakt przyjaźni między przywódcą rosyjskim Józefem Stalinem i niemieckim Adolfem Hitlerem, podpisany 23.08.1939 w Moskwie przez ministrów spraw zagranicznych Rosji — Wiaczesława Mołotowa — i Niemiec — Joachima von Ribbentropa — który sankcjonował i był bezpośrednią przyczyną niemieckiego i rosyjskiego najazdu na Polskę i rozpoczęcia II wojny światowej w 09.1939. W sensie politycznym pakt był próbą przywrócenia status quo ante sprzed 1914, z jednym wyjątkiem, a mianowicie „handlową” wymianą tzw. „Królestwa Polskiego”, wchodzącego w 1914 w skład Imperium Rosyjskiego, na Galicję Wschodnią (dzisiejszą zachodnią Ukrainę), w 1914 należącą do Imperium Austro‐Węgierskiego. Galicję, ze Lwowem, mieli przejąć Rosjanie, „Królestwo Polskie” — pod nazwą Generalnego Gubernatorstwa — Niemcy. Wybuchła w rezultacie „wojna była jedną z największych w historii klęsk i dramatów ludzkości, bo dwie ateistyczne i antychrześcijańskie ideologie: narodowego i międzynarodowego socjalizmu, odrzuciły Boga i Jego piąte przykazanie Dekalogu: Nie zabijaj!” (abp Stanisław Gądecki, 01.09.2019). Ustalenia paktu — wsparte zdradą formalnych sojuszników Polski, Francji i Niemiec, które 12.09.1939 na wspólnej konferencji w Abbeville, zdecydowały o nieudzielaniu pomocy zaatakowanej Polsce i niepodejmowaniu działań zbrojnych wobec Niemiec (co było złamaniem zobowiązań traktatowych z Polską) — zostały sprecyzowane 28.09.1939 w traktacie „o granicach i przyjaźni Niemcy‐Rosja”, podpisanym przez tych samych zbrodniarzy. Jednym z jego ustaleń było podzielenie się strefami wpływów w środkowej i wschodniej Europie oraz IV rozbiór Polski. W jednym z tajnych aneksów zapisano: „Obie strony nie będą tolerować na swych terytoriach jakiejkolwiek polskiej propagandy, która dotyczy terytoriów drugiej strony. Będą one tłumić na swych terytoriach wszelkie zaczątki takiej propagandy i informować się wzajemnie w odniesieniu do odpowiednich środków w tym celu”. Skutkiem porozumień była seria spotkań między ludobójczymi organizacjami — niemieckim Gestapo i rosyjskim NKWD, na których dyskutowano koordynację wysiłków w celu eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych (w Niemczech zwane «Intelligenzaktion», w Rosji przyjęła formę zbrodni katyńskiej). Skutkiem porozumień była śmierć setek tysięcy polskiej inteligencji, w tym tysięcy przedstawianych kapłanów, i dziesiątków milionów zwykłych ludzi. Skutki tej rosyjsko‐niemieckiej umowy trwały do 1989, a i dziś są odczuwalne. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2015.09.30])

Encykliki Piusa XI: Wobec powstania w Europie dwóch systemów totalitarnych, które zdawały się ze sobą konkurować, acz więcej było między nimi podobieństw niż sprzeczności, papież Pius XI wydał w 03.1937 (w ciągu 5 dni) dwie encykliki. W wydanej 14.03.1938 „Mit brennender Sorge” (pl. „Z palącą troską”) potępił narodowy socjalizm panujący w Niemczech. Pisał: „Kto idąc za wierzeniami starogermańsko — przedchrześcijańskimi, na miejsce Boga osobowego stawia różne nieosobowe fatum, ten przeczy mądrości Bożej i Opatrzności […], kto wynosi ponad skalę wartości ziemskie: rasę albo naród, albo państwo, albo ustrój państwa, przedstawicieli władzy państwowej albo inne podstawowe wartości ludzkiej społeczności, […] i czyni z nich najwyższą normę wszelkich wartości, także religijnych, i oddaje się im bałwochwalczo, ten […] daleki jest od prawdziwej wiary w Boga i od światopoglądu odpowiadającego takiej wierze”. 19.03.1937 wydał „Divini Redemptoris” (pl. „Boski Odkupiciel”), w której poddał krytyce komunizm rosyjski, materializm dialektyczny i teorię walki klas. Pisał: „Komunizm pozbawia człowieka wolności, a więc duchowej podstawy wszelkich norm życiowych. Odbiera osobie ludzkiej całą jej godność i wszelkie moralne oparcie, z którego pomocą mogłaby się przeciwstawić naporowi ślepych namiętności […] To nowa ewangelia, którą bolszewicki i bezbożny komunizm głosi jako orędzie zbawienia i odkupienia ludzkości”… Pius XI domagał się poddania stanowionego prawa ludzkiego naturalnemu prawu Bożemu, zalecał wcielanie w życie ideału państwa i społeczeństwa chrześcijańskiego, i wzywał katolików do oporu. Dwa lata później narodowo socjalistyczne Niemcy i komunistyczna Rosja porozumiały się i wywołały II wojnę światową. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.05.28], pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.05.28])

Powstanie Wielkopolskie: Powstanie polskich mieszkańców byłej niemieckiej niem. Posen Provinz (pl. Prowincja Poznańska) na przełomie lat 1918‐1919 — po abdykacji 09.11.1918 niemieckiego cesarza Wilhelma II Hohenzollerna; po rozejmie i zawieszeniu broni między Aliantami a Niemcami podpisanym 11.11.1918 w wagonie sztabowym w Compiègne, w kwaterze marszałka Francji Ferdynanda Focha — co oznaczało de facto zakończenie I wojny światowej — przeciwko powstałej na gruzach Cesarstwa Niemieckiego niemieckiej Republice Weimarskiej, z zamiarem przyłączenia ziem zaboru pruskiego do Rzeczypospolitej. Odrodzona 11.11.1918 Rzeczpospolita początkowo formalnie obejmowała bowiem tylko tzw. niem. Königreich Polen (pl. Królestwo Polskie), czyli terytorium do 1915 znajdujące się pod zaborem rosyjskim, a następnie pod kontrolą Państw Centralnych (Niemiec i Austro–Węgier), nie obejmując aliści zaboru pruskiego. Rozpoczęte 27.12.1918 w Poznaniu i zakończone 16.02.1919 paktem rozejmowym w Trewirze, wymuszonym przez zwycięskie państwa Ententy, w którym znalazły się postanowienia nakazujące Niemcom zaprzestania działań przeciw Polsce i, co istotne, uznano polską powstańczą Armię Wielkopolską za sprzymierzone siły zbrojne Ententy. De facto okazało się polskim zwycięstwem, potwierdzonym w głównym traktacie pokojowym po I wojnie światowej, traktacie wersalskim z 28.06.1919, który w życie wszedł 10.01.1920 i w którym większość ziem zaboru pruskiego uznano za polskie. Udział w Powstaniu wzięło wielu polskich kapłanów, zarówno jako kapelanów oddziałów powstańczych, jak i członków i przywódców nowych władz polskich na terenach objętych Powstaniem. W 1939, po najeździe niemieckim na Polskę i rozpoczęciu II wojny światowej ci kapłani byli szczególnie prześladowani przez Niemców i w większości zamordowani. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2016.08.14])

Towarzystwa Tomasza Zana: Tajne związki polskiej młodzieży, mające na celu samokształcenie i samowychowanie w duchu patriotycznym, w buncie przeciw germanizacji i cenzurze kultury polskiej, działające głównie wśród szkół średnich — gimnazjów — głównie w Wielkopolsce, a później na Śląsku. Pierwsze powstały w 1817. W 1897 odbył się zjazd w Bydgoszczy, który wypracował zasady działalności konspiracyjnej. Na innym zjeździe w Poznaniu powołano „Czerwoną Różę”, nadrzędną organizację dla wszystkich kół gimnazjalnych i koordynującą ich pracę. W 1900 „Czerwona Róża” skupiła organizacje Filomatów z Pomorza. Po procesie toruńskim w 1901 organizacji Filomatów z Pomorza w 1903 Niemcy wytoczyli proces 24 członkom Towarzystwa Filomatów i Filaretów z Gniezna. 21 z uczniów skazanych zostało na kary od nagany do 6 tygodni więzienia. Najbardziej dotkliwe były karty relegacji ze szkół z zakazem kontynuacji nauczania w szkołach średnich i wyższych Prus. Mimo represji Towarzystwo działało do 1918 i odzyskania przez Polskę niepodległości. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2021.12.19])

źródła

osobowe:
www.wtg-gniazdo.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.08.10], www.archiwum.archidiecezja.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.08.10], pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2021.12.19]
bibliograficzne:
„Duszpasterze Polonii i Polaków za granicą — Słownik biograficzny”, Ks. Józef Szymański, tom II, Lublin 2011
pierwotnych (oryginalnych) zdjęć:
www.facebook.comKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2024.04.12], audiovis.nac.gov.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2016.03.14], projektpoznan.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2024.12.13], audiovis.nac.gov.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2016.08.14], www.wbc.poznan.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2016.08.14], audiovis.nac.gov.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2016.03.14], www.facebook.comKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2016.08.14], archiwum.allegro.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2021.05.06], www.sremfara.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2014.01.06]