funkcja

kapłan diecezjalny

wyznanie

Kościół łaciński (rzymsko-katolicki)
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.09.21]

diecezja / prowincja

diecezja płocka
więcej na: www.diecezjaplocka.pl [dostęp: 2013.05.19]
archidiecezja warszawska
więcej na: www.archidiecezja.warszawa.pl [dostęp: 2013.05.19]

data i miejsce śmierci

06.05.1942

TA Hartheim
Schloss Hartheim - Alkoven, pow. Eferding, Górna Austria, Austria

alt. daty i miejsca śmierci

14.07.1942 (data „świadectwa śmierci” KL Dachau)

szczegóły śmierci

Po niemieckim i rosyjskim najeździe na Rzeczpospolitą w 09.1939 i rozpoczęciu II wojny światowej, po rozpoczęciu okupacji niemieckiej, aresztowany przez Niemców 09.09.1941. Więziony w Nowym Dworze. Stamtąd wywieziony do obozu koncentracyjnego KL Soldau. Od 05.01.1942 więziony w obozie koncentracyjnym KL Dachau. W końcu — zupełnie wyczerpany — wywieziony w tzw. „transporcie inwalidów” do centrum eutanazyjnego TA Hartheim i zamordowany w komorze gazowej.

przyczyna śmierci

eksterminacja: zagazowanie w komorze gazowej

sprawstwo

Niemcy

data i miejsce urodzenia

21.03.1878

Piotrków
Polska

prezbiterat (święcenia)/
ordynacja

27.01.1901

szczegóły posługi

1928–1941 — proboszcz {parafia: Baboszewo}
1935–1938 — proboszcz {parafia: Trębki}
1920–1925 — proboszcz {parafia: Sobota}
1916–1920 — proboszcz {parafia: Bedlno}
1908–1916 — proboszcz {parafia: Pniewniki}
1907–1908 — proboszcz {parafia: Kiczki, pw. św. Anny}
1905–1907 — wikariusz {parafia: Łódź–Śródmieście, pw. Podwyższenia Krzyża Świętego}
1903–1905 — wikariusz {parafia: Zgierz}
1903 — wikariusz {parafia: Skierniewice, pw. św. Jakuba Apostoła}
1902–1903 — wikariusz {parafia: Kamieńczyk}
1901–1902 — wikariusz {parafia: Latowicze}
1901 — wikariusz {parafia: Złaków}

inni związani szczegółami śmierci

GIZOWSKI Edmund, GLISZCZYŃSKI Franciszek, GŁADYSZ Bronisław, GŁOGOWSKI Wawrzyniec, GMEREK Czesław, GODLEWSKI Julian, GOLĘDZINOWSKI Jan Ignacy, GOŁĘBIOWSKI Władysław (br. Aleksy), GOSTYŃSKI Kazimierz, GOZDEK Adolf Roman, GÓRECKI Józef, GRABARCZYK Jakub, GRABARCZYK Jan, GRABAREK Bronisław, GROCHOLSKI Edmund, GRODKIEWICZ Jan, GRONWALD Tadeusz Edward, GRYSZKA Tomasz, GRZESIEK Franciszek, GUDER Jan, GURANOWSKI Zygmunt Stanisław, GUTKA Bronisław, HAMERLING Kazimierz Walenty, HEINTZEL Józef Leopold, HOFMAN Franciszek, HUCHRACKI Józef (o. Euzebiusz), JANIAK Stefan, JARCZEWSKI Jan Aleksander, JARZĘBIŃSKI Stefan Dominik Aleksander, JARZYNA Arkadiusz Kazimierz, JASKULSKI Telesfor, JAWORSKI Tomasz, JĘDRYCHOWSKI Jan, KACZOROWSKI Henryk, KALINOWSKI Leon, KAMIŃSKI Stefan (br. Wacław), KARBOWIAK Jan, KARCZEWSKI Apolinary Kazimierz, KARCZEWSKI Stefan, KASIŃSKI Stanisław Lambert, KATUSZEWSKI Feliks, KICIŃSKI Jan, KISZKURNO Antoni, KOCHANOWICZ Bronisław Stanisław, KOCHANOWSKI Władysław

miejsca zagłady
obozy (+ nr więźnia)

TA Hartheim: W niem. Tötungsanstalt TA Hartheim (pl. centrum zabijania/eutanazyjne), na zamku Schloss Hartheim w miejscowości Alkoven w Górnej Austrii, wchodzącym w skład kompleksu obozów koncentracyjnych KL Mauthausen–Gusen, w ramach „Aktion T4”, Niemcy mordowali ofiary — osoby niedorozwinięte psychicznie — w komorach gazowych. Od 04.1941 program rozszerzono o więźniów obozów koncentracyjnych. Większość, jeśli nie wszyscy, duchowni z obozu koncentracyjnego KL Dachau byli zawożeni do Hartheim w tzw. „transportach inwalidów” (pod kryptonimem „Aktion 14 f 13”) — osób chorych i według Niemców „niezdolnych do pracy” — z obozu w KL Dachau (początkowo pod pretekstem transferu do lepszego obozu).
Uwaga: Podane w „Białej Księdze” daty śmierci zamordowanych w Schloss Hartheim są datami wywiezienia ofiar z ostatniego obozu koncentracyjnego, gdzie byli przetrzymywani. Nieznane są rzeczywiste daty śmierci — poza ok. 49 kapłanami, których nazwiska znalazły się na listach „transportów inwalidów”, ale nie dotarli do TA Hartheim. Prawd. zginęli w dniu wyjazdu z KL Dachau, po drodze, z KL Dachau do Monachium, i ich ciała zostały w Monachium wyrzucone z transportu i skremowane. Śledztwo polskiego Instytutu Pamięci Narodowej IPN wskazuje, że pozostałe ofiary były mordowane natychmiast po przywiezieniu do Schloss Hartheim, ciała palone a prochy rozrzucane po pobliskich polach bądź do Dunaju. Dla ukrycia ludobójczych mordów Niemcy fałszowali zarówno daty śmierci (na przykład te zapisane w księgach obozu KL Dachau i w „Białej Księdze” ukazane jako daty alternatywne) jak i przyczyny śmierci. (więcej na: ipn.gov.pl [dostęp: 2019.05.30], pl.wikipedia.org [dostęp: 2012.12.28])

Aktion T4: Niemiecki program eutanazyjny, systematycznego fizycznego mordu ludzi niedorozwiniętych psychicznie, przewlekle chorych psychicznie i neurologicznie — „eliminacji życia niewartego życia” (niem. „Vernichtung von lebensunwertem Leben”). W szczytowym okresie lat 1940‑1 zamordowano ok. 70,000 osób, w tym pensjonariuszy szpitali psychiatrycznych w okupowanej przez Niemców Polsce. Od 04.1941 programem objęto chorych psychicznie i „niepełnosprawnych” (co oznaczało niezdolnych do pracy) więźniów niemieckich obozów koncentracyjnych — pod kryptonimem „Aktion 14 f 13”. Zamordowano wówczas ok. 20,000 więźniów, m.in. w komorach gazowych w Hartheim mordowano polskich kapłanów przetrzymywanych w obozie koncentracyjnym KL Dachau. Innym „regionalnym przedłużeniem” Aktion T4 był program „Aktion Brandt”, w trakcie którego Niemcy mordowali przewlekle chorych, by zwolnić miejsca w szpitalach dla rannych żołnierzy. Szacuje się, że w tym programie zamordowano co najmniej 30,000 osób. (więcej na: ipn.gov.pl [dostęp: 2019.05.30], pl.wikipedia.org [dostęp: 2012.12.28], pl.wikipedia.org [dostęp: 2012.12.28])

KL Dachau (nr więźnia: 28993): KL Dachau w niemieckiej Bawarii, założony w 1933, stał się głównym obozem koncentracyjnym dla księży katolickich w czasie II wojny światowej: Niemcy więzili w nim ok. 3,000 kapłanów, w tym ok. 1,800 polskich. Kapłanów zmuszano do niewolniczej pracy na tzw. „Plantagach”, czyli placach polowych, przy budowach, m.in. krematorium. W barakach więziennych panował głód, szczególnie w latach 1941‑2, zimą przejmujące zimno a latem nieznośny upał. Więźniowie zapadali na choroby, w szczególności gruźlicę. Na wielu przeprowadzano zbrodnicze „eksperymenty medyczne” — in 11.1942 ok. 20 kapłanów otrzymało zastrzyki z flegmony; od 07.1920 do 05.1944 ok. 120 poddanych zostało eksperymentom malarycznym. Ponad 750 polskich duchownych zostało przez Niemców zamordowanych, w tym wielu zagazowanych w ośrodku eutanacyjnym Scholoss Hartheim w Austrii. System obozów KL Dachau w szczytowym momencie miał ok. 100 podobozów niewolniczej pracy przymusowej — w południowych Niemczech i Austrii. Udokumentowanych zostało ok. 32,000 przypadków śmierci w obozie, tysiące zginęło bez śladu. W momencie oswobodzenia 29.04.1945 przez wojska USA ok. 10,000 na 30,000 więźniów było chorych… (więcej na: www.kz-gedenkstaette-dachau.de [dostęp: 2013.08.10], pl.wikipedia.org [dostęp: 2016.05.30])

KL Soldau: Obóz koncentracyjny KL Soldau (na terenie dzisiejszego Działdowa) — wobec włączenia przez Niemców polskiego powiatu działdowskiego do niem. Regierungsbezirk Allenstein (pl. rejencja olsztyńska) znajdujący się na okupowanym terenie, w którym obowiązywały prawa stosowane w całych Niemczech, a zatem na terenie Niemiec — zaczął działaność w 09.1939, gdy w byłych koszarach 32 Pułku Piechoty Wojska Polskiego Niemcy zorganizowali obój przejściowy dla jeńców wojennych kampanii wrześniowej. Na jesieni 1939 wykorzystywano go także jako areszt tymczasowy. Na przełomie 1939‑40 przekształcono go w niem. „Durchgangslager für polnische Zivilgefangene” (pl. „obóz przejściowy dla polskich jeńców cywilnych”), przed wysłaniem dalej do obozów koncentracyjnych. W rzeczywistości wykorzystywany był wówczas do eksterminacji polskiej inteligencji w ramach ludobójczego programu niem. Intelligenzaktion, a także eksterminacji osób niepełnosprawnych w ramach Aktion T4. Następnie w 05.1940 obóz przekształcono w niem. Arbeitserziehungslager (pl. Wychowawczy Obóz Pracy), a w końcu w obóz karny dla więźniów karnych i politycznych, w większości skazanych na śmierć. W latach 1939‑41 w KL Soldau Niemcy przetrzymywali, poniżając i torturując, setki polskich duchownych i zakonników. Ok. 80 księży, zakonników i zakonnic zamordowano. Mordowano ich w samym obozie, strzałem w głowę, oraz w miejscach masowych egzekucji w okolicznych lasach (las Białucki, las w Malinowie, Komorniki). Ani dat ani dokładnych miejsc mordu duchownych nie udało się ustalić. Razem w KL Soldau zamordowano ok. 15,000 ofiar, wśród nich tysiące pacjentów zakładów psychiatrycznych (w ramach Aktion T4). (więcej na: mazowsze.hist.pl [dostęp: 2013.08.17], pl.wikipedia.org [dostęp: 2012.11.23])

Ribbentrop-Mołotow: Ludobójczy rosyjsko–niemiecki pakt przyjaźni między przywódcą rosyjskim Józefem Stalinem i niemieckim Adolfem Hitlerem, podpisany 23.08.1939 w Moskwie przez ministrów spraw zagranicznych Rosji — Wiaczesława Mołotowa — i Niemiec — Joachima von Ribbentropa — który sankcjonował i był bezpośrednią przyczyną niemieckiego i rosyjskiego najazdu na Polskę i rozpoczęcia II wojny światowej w 09.1939. „Wojna była jedną z największych w historii klęsk i dramatów ludzkości, bo dwie ateistyczne i antychrześcijańskie ideologie: narodowego i międzynarodowego socjalizmu, odrzuciły Boga i Jego piąte przykazanie Dekalogu: Nie zabijaj!” (abp Stanisław Gądecki, 01.09.2019). Ustalenia paktu — wsparte zdradą formalnych sojuszników Polski, Francji i Niemiec, które 12.09.1939 na wspólnej konferencji w Abbeville, zdecydowały o nieudzielaniu pomocy zaatakowanej Polsce i niepodejmowaniu działań zbrojnych wobec Niemiec (co było złamaniem zobowiązań traktatowych z Polską) — zostały sprecyzowane 28.09.1939 w traktacie „o granicach i przyjaźni Niemcy–Rosja”, podpisanym przez tych samych zbrodniarzy. Jednym z jego ustaleń było podzielenie się strefami wpływów w środkowej i wschodniej Europie oraz IV rozbiór Polski. W jednym z tajnych aneksów zapisano: „Obie strony nie będą tolerować na swych terytoriach jakiejkolwiek polskiej propagandy, która dotyczy terytoriów drugiej strony. Będą one tłumić na swych terytoriach wszelkie zaczątki takiej propagandy i informować się wzajemnie w odniesieniu do odpowiednich środków w tym celu”. Skutkiem porozumień była seria spotkań między ludobójczymi organizacjami — niemieckim Gestapo i rosyjskim NKWD, na których dyskutowano koordynację wysiłków w celu eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych (w Niemczech zwane Intelligenzaktion, w Rosji przyjęła formę zbrodni katyńskiej). Skutkiem porozumień była śmierć setek tysięcy polskiej inteligencji, w tym tysięcy przedstawianych kapłanów, i dziesiątków milionów zwykłych ludzi. Skutki tej rosyjsko–niemieckiej umowy trwały do 1989, a i dziś są odczuwalne. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2015.09.30])

źródła

osobowe:
michaelstanislaus.salon24.pl [dostęp: 2012.06.01], www.ipgs.us [dostęp: 2012.11.23], arolsen-archives.org [dostęp: 2019.05.30]
bibliograficzne:
„Martyrologium duchowieństwa diecezji płockiej w latach II wojny światowej 1939‑1945”, ks. Michał Marian Grzybowski, Włocławek–Płock 2002