funkcja

kapłan diecezjalny

wyznanie

Kościół łaciński (rzymsko-katolicki)
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.09.21]

diecezja / prowincja

diecezja chełmińska
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2012.11.23]
diecezja Ogdesburg (USA)
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2021.05.06]

data i miejsce śmierci

16.12.1939

KL Posen
Poznań, pow. Poznań miasto, woj. wielkopolskie, Polska

alt. daty i miejsca śmierci

Września
gm. Września, pow. Września, woj. wielkopolskie, Polska

szczegóły śmierci

29/30.08.1939 udał się samochodem w kierunku Tucholi. Tam zastał go niemiecki na Rzeczpospolitą w 09.1939 i rozpoczęcie II wojny światowej (Rosjanie zaatakowali Polskę 17 dni później). Tam też został przez Niemców zatrzymany, ale zwolniono go, w związku z amerykańskim obywatelstwem. Aresztowany ponownie 11.11.1939 k. Wrześni. Więziony we Wrześni, a potem w obozie koncentracyjnym KL Posen (Fort VII), gdzie zginął.

przyczyna śmierci

mord

sprawstwo

Niemcy

data i miejsce urodzenia

17.09.1889

Sieniawa
obw. Tarnopol, Ukraina

alt. daty i miejsca urodzenia

Sieniawa
pow. Przeworsk, woj. podkarpackie, Polska

prezbiterat (święcenia)/
ordynacja

20.07.1919

szczegóły posługi

1939 — proboszcz {parafia: Pawłowo}
1937–1939 — proboszcz {parafia: Gdynia}, portowy
od 1937 — {korespondent dziennika „Kurier Bostoński” w Gdyni}
administrator {parafia: Martinsburg}
1924–1936 — proboszcz {parafia: Claremont NH USA}
duszpasterz {parafia: Kanada; diec.: Regina; niemieckiej}
do 1919 — student {filozofia i teologia, Seminarium Duchowne; Szwajcaria}

inni związani szczegółami śmierci

CEGIEL Tadeusz, FLACH Julian, GRAMLEWICZ Edward, HARASYMOWICZ Wincenty, JANICKI Stanisław, JANKOWSKI Alfons, KUBIK Aleksander, ŁUKOWSKI Stefan, MAŁECKI Stanisław, MANITIUS Gustaw, MIROCHNA Stefan Marian (o. Julian), MZYK Ludwik, NIEDBAŁ Antoni Adam, NOWAK Franciszek, PIOTROWSKI Ignacy, POPRAWSKI Marian, STEINMETZ Paweł, SZREYBROWSKI Kazimierz, TYMA Józef, WIŚNIEWSKA Maria, WOŹNIAK Albin

miejsca zagłady
obozy (+ nr więźnia)

KL Posen: Niemiecki obóz Posen — Fort VII — założony ok. 10.10.1939 w Poznaniu do połowy 11.1939 funkcjonował formalnie jako obóz koncentracyjny (niem. Konzentrationslager) KL Posen, i takie określenie używane jest w Białej Księdze także dla późniejszego okresu działania obozu. Był pierwszym takim obozem założonym przez Niemców na ziemiach polskich — w przypadku Wielkopolski włączonych bezpośrednio do Niemiec. Już w 10.1939 w KL Posen Niemcy po raz pierwszy użyli gazu do mordowania ludności cywilnej, w szczególności pacjentów szpitali psychiatrycznych. Od 11.1939 obóz funkcjonował jako więzienie policji politycznej Gestapo oraz obóz przejściowy (niem. Übergangslager), przed wysłaniem do obozów koncentracyjnych, takich jak KL Dachau czy KL Auschwitz. Od 28.05.1941 obóz został przemianowany na więzienie policyjne i korekcyjny obóz niewolniczej pracy (niem. Arbeitserziehungslager). W szczycie w obozie dokonywano od 7 do 9 egzekucji dziennie, masowo wieszano więźniów, część wyprowadzając także na egzekucje poza terenem obozu. Razem Niemcy zamordowali w KL Posen ok. 20 tys. mieszkańców Wielkopolski, w tym wielu przedstawicieli polskiej inteligencji, pacjentów i personel szpitali psychiatrycznych oraz kilkunastu kapłanów. Setki kapłanów katolickich przeszło przez obóz przed wysłaniem do obozów koncentracyjnych, głównie KL Dachau. Od 03.1943 rozpoczyna się okres przekształcenia obozu w zakłady przemysłowe (od 25.04.1944 — fabryka fimy Telefunken, produkująca radio dla łodzi podwodnych i samolotów). (więcej na: www.wmn.poznan.pl [dostęp: 2019.02.02], pl.wikipedia.org [dostęp: 2012.11.23])

Intelligenzaktion: (pl. „akcja inteligencja”) — niemiecki program eksterminacji polskiej elity, głównie inteligencji, przeprowadzony od początku okupacji w 09.1939 do 04.1940, głównie na terenach przyłączonych bezpośrednio do Niemiec, ale także na terenie tzw. Generalnego Gubernatorstwa, gdzie nosił miano AB‑aktion. W pierwszej fazie, tuż po rozpoczęciu okupacji niemieckiej, realizowany pod nazwą niem. Unternehmen „Tannenberg” (pl. „operacja Tannenberg”) — w oparciu o opracowane przez jednostkę Zentralstelle II/P (Polen) niemieckiego Głównego Urzędu SD listy proskrypcyjne Polaków (niem. Sonderfahndungsbuch Polen), uznawanych za szczególnie niebezpiecznych dla III Rzeszy. Znalazły się na niej nazwiska 61,000 Polaków. Razem w trakcie tego ludobójstwa planowo i metodycznie zamordowano ok. 50 tys. nauczycieli, księży, przedstawicieli ziemiaństwa, wolnych zawodów, działaczy społecznych i politycznych oraz emerytowanych wojskowych. Kolejnych 50 tys. zesłano do obozów koncentracyjnych, gdzie przeżył tylko znikomy procent. (więcej na: www.wmn.poznan.pl [dostęp: 2019.02.02], pl.wikipedia.org [dostęp: 2012.11.23], pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.10.04])

Ribbentrop-Mołotow: Ludobójczy rosyjsko–niemiecki pakt przyjaźni między przywódcą rosyjskim Józefem Stalinem i niemieckim Adolfem Hitlerem, podpisany 23.08.1939 w Moskwie przez ministrów spraw zagranicznych Rosji — Wiaczesława Mołotowa — i Niemiec — Joachima von Ribbentropa — który sankcjonował i był bezpośrednią przyczyną niemieckiego i rosyjskiego najazdu na Polskę i rozpoczęcia II wojny światowej w 09.1939. „Wojna była jedną z największych w historii klęsk i dramatów ludzkości, bo dwie ateistyczne i antychrześcijańskie ideologie: narodowego i międzynarodowego socjalizmu, odrzuciły Boga i Jego piąte przykazanie Dekalogu: Nie zabijaj!” (abp Stanisław Gądecki, 01.09.2019). Ustalenia paktu — wsparte zdradą formalnych sojuszników Polski, Francji i Niemiec, które 12.09.1939 na wspólnej konferencji w Abbeville, zdecydowały o nieudzielaniu pomocy zaatakowanej Polsce i niepodejmowaniu działań zbrojnych wobec Niemiec (co było złamaniem zobowiązań traktatowych z Polską) — zostały sprecyzowane 28.09.1939 w traktacie „o granicach i przyjaźni Niemcy–Rosja”, podpisanym przez tych samych zbrodniarzy. Jednym z jego ustaleń było podzielenie się strefami wpływów w środkowej i wschodniej Europie oraz IV rozbiór Polski. W jednym z tajnych aneksów zapisano: „Obie strony nie będą tolerować na swych terytoriach jakiejkolwiek polskiej propagandy, która dotyczy terytoriów drugiej strony. Będą one tłumić na swych terytoriach wszelkie zaczątki takiej propagandy i informować się wzajemnie w odniesieniu do odpowiednich środków w tym celu”. Skutkiem porozumień była seria spotkań między ludobójczymi organizacjami — niemieckim Gestapo i rosyjskim NKWD, na których dyskutowano koordynację wysiłków w celu eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych (w Niemczech zwane Intelligenzaktion, w Rosji przyjęła formę zbrodni katyńskiej). Skutkiem porozumień była śmierć setek tysięcy polskiej inteligencji, w tym tysięcy przedstawianych kapłanów, i dziesiątków milionów zwykłych ludzi. Skutki tej rosyjsko–niemieckiej umowy trwały do 1989, a i dziś są odczuwalne. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2015.09.30])

źródła

osobowe:
chojnice.naszemiasto.pl [dostęp: 2013.05.19], 2wojna.gdynia.pl [dostęp: 2019.04.16]
bibliograficzne:
„Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939‑1945”, Wiktor Jacewicz, Jan Woś, tom I‑V, Akademia Teologii Katolickiej, 1977‑1981
oryginalnych zdjęć:
2wojna.gdynia.pl [dostęp: 2019.04.16]