funkcja

kapłan diecezjalny

wyznanie

Kościół łaciński (rzymsko-katolicki)
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.09.21]

diecezja / prowincja

diecezja sandomierska
więcej na: www.sandomierz.opoka.org.pl [dostęp: 2013.05.19]
ordynariat polowy Wojska Polskiego
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.12.20]

akademickie wyróżnienia

licencjat prawa kanoniczego

data i miejsce śmierci

03.10.1942

KL Dachau
Dachau, rej. Górna Bawaria, Bawaria, Niemcy

alt. daty i miejsca śmierci

04.10.1942

szczegóły śmierci

W 1939 posługiwał jako kapelan wojskowy w Mołodecznie, sprawując opiekę duszpasterską garnizonów w Mołodecznie, Oszmianie i Wołożynie w dekanacie grodzieńskim Ordynariatu Polowego Wojska Polskiego. Podczas mobilizacji w 08.1939 mianowany kapelanem 86. Pułku Piechoty w składzie 19. Dywizji Piechoty w ramach Armii „Prusy”, w randze kapitana. Po niemieckim i rosyjskim najeździe na Rzeczpospolitą w 09.1939 i rozpoczęciu II wojny światowej wraz ze swoim pułkiem uczestniczył w obronie Piotrkowa Trybunalskiego, a następnie w walkach obronnych podczas odwrotu w kierunku Wisły. W nieznanych okolicznościach dostał się w 09.1939 do niemieckiej niewoli. Internowany w obozach jenieckich, m.in. oflagu IX A/Z Rotenburg. Stamtąd 18.04.1940, z pogwałceniem konwencji genewskiej z 27.07.1929, jako jeniec wojenny przesłany do obozu koncentracyjnego KL Buchenwald, a następnie 06‑07.07.1942 do obozu koncentracyjnego KL Dachau, gdzie zginął.

przyczyna śmierci

eksterminacja: wycieńczenie i głód

sprawstwo

Niemcy

data i miejsce urodzenia

25.08.1894

Sandomierz
gm. Sandomierz miasto, pow. Sandomierz, woj. świętokrzyskie, Polska

prezbiterat (święcenia)/
ordynacja

05.05.1918 (Sandomierz)

szczegóły posługi

1939 — proboszcz {parafia: Mołodeczno, pw. św. Franciszka z Asyżu; wojskowa}, z kościołem pw. św. Józefa
1936–1939 — proboszcz {parafia: Radom, pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika; Dowództwo Okręgu Korpusu DOK Nr I Warszawa, Wojsko Polskie; wojskowa}
1931–1936 — proboszcz {parafia: Łomża, pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny; wojskowa}
1929–1931 — proboszcz {parafia: Lida, pw. św. Ignacego Loyoli; wojskowa}
od 01.10.1929 — kapelan {Wojsko Polskie}
1928–1929 — wikariusz {parafia: Waśniów, pw. Apostołów św. Piotra i św. Pawła; dek.: Kunów}
1925–1928 — zakonnik {Zgromadzenie Zmartwychwstania Pana Naszego Jezusa Chrystusa — Zmartwychwstańcy}
1922–1925 — wikariusz {parafia: Przysucha, pw. św. Jana Nepomucena}
1922–1925 — prefekt {Przysucha, Prywatne Progimnazjum Koedukacyjne Towarzystwa Szerzenia Oświaty}
1923–1925 — prefekt {Przysucha, szkoła powszechna}
1921–1922 — student {Rzym, prawo kanoniczne, Papieski Uniwersytet św. Tomasza z Akwinu (łac. Pontificia Universitas Studiorum a Sancto Thoma Aquinate in Urbe) — Angelicum (od 1963), Papieski Instytut Międzynarodowy św. Tomasza z Akwinu (łac. Pontificium Institutum Internationale Divi Thomæ de Urbe) — Angelicum (1926‑1963), Papieskie Kolegium św. Tomasza z Akwinu (łac. Pontificium Collegium Divi Thomæ de Urbe) — Angelicum (1906‑1926), Kolegium św. Tomasza z Akwinu (łac. Collegium Divi Thomæ de Urbe) — Angelicum (do 1906)}
1919–1921 — notariusz {Sandomierz, Kuria Diecezjalna; diec.: sandomierska}
1919–ok. 1921 — wikariusz {parafia: Sandomierz, katedra pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny; dek.: Sandomierz}
1918–1919 — kapelan {kaplica: Kobylany, przyszpitalna; ss. Miłosierdzia św. Wincentego à Paulo}
1918 — wikariusz {parafia: Iwaniska, pw. św. Katarzyny Panny i Męczennicy; dek.: Opatów}
1912–1918 — student {Sandomierz, filozofia i teologia, Seminarium Duchowne}

inni związani szczegółami śmierci

BELON Zdzisław Antoni, DACHTERA Franciszek, DRWAL Franciszek, FRANCUZ Jan, GÓRALIK Jan, JĘDRYSIK Seweryn (o. Wincenty), KLARZAK Józef, KRYŃSKI Adolf, LISSOWSKI Czesław Józef, MICHUŁKA Jan, MIEGOŃ Władysław, STOPCZAK Marian, SYPER Stanisław, SZABELSKI Edward, ŚWIDEREK Władysław, TOMIAK Józef, TRUSS Bolesław Cyriak, ZAKRZEWSKI Jan, ZIEMIAŃSKI Michał Urban, ZIĘBA Wojciech

miejsca zagłady
obozy (+ nr więźnia)

KL Dachau (nr więźnia: 31194): KL Dachau w niemieckiej Bawarii, założony w 1933, stał się głównym obozem koncentracyjnym dla księży katolickich w czasie II wojny światowej: Niemcy więzili w nim ok. 3,000 kapłanów, w tym ok. 1,800 polskich. Kapłanów zmuszano do niewolniczej pracy na tzw. „Plantagach”, czyli placach polowych, przy budowach, m.in. krematorium. W barakach więziennych panował głód, szczególnie w latach 1941‑2, zimą przejmujące zimno a latem nieznośny upał. Więźniowie zapadali na choroby, w szczególności gruźlicę. Na wielu przeprowadzano zbrodnicze „eksperymenty medyczne” — in 11.1942 ok. 20 kapłanów otrzymało zastrzyki z flegmony; od 07.1920 do 05.1944 ok. 120 poddanych zostało eksperymentom malarycznym. Ponad 750 polskich duchownych zostało przez Niemców zamordowanych, w tym wielu zagazowanych w ośrodku eutanacyjnym Scholoss Hartheim w Austrii. System obozów KL Dachau w szczytowym momencie miał ok. 100 podobozów niewolniczej pracy przymusowej — w południowych Niemczech i Austrii. Udokumentowanych zostało ok. 32,000 przypadków śmierci w obozie, tysiące zginęło bez śladu. W momencie oswobodzenia 29.04.1945 przez wojska USA ok. 10,000 na 30,000 więźniów było chorych… (więcej na: www.kz-gedenkstaette-dachau.de [dostęp: 2013.08.10], pl.wikipedia.org [dostęp: 2016.05.30])

KL Buchenwald (nr więźnia: 459): W obozie koncentracyjnym KL Buchenwald, założonym w 1937 i funkcjonującym do 1945, Niemcy przetrzymywali ok. 238,380 więźniów, z których zamordowali ok. 56 tys., w tym tysiące Polaków. Na więźniach prowadzono badania pseudonaukowe, na potrzeby firm Behring–Werke z Marburga i Instytutu Roberta Kocha z Berlina. Więźniowie niewolniczo pracowali m.in. na potrzeby spółek Gustloff z Weimaru oraz Fritz–Sauckel produkujących sprzęt zbrojeniowy. Na rzecz Erla–Maschinenwerk GmbH w Lipsku, Junkers w Schönebeck (samoloty) i Rautal w Wernigerode Niemcy utworzyli specjalne podobozy. W 1945 było ich ponad 100. Do KL Buchenwald początkowo należał też podobóz KL Dora, a od 08.1944 również i podobozy KL Ravensbrück. 08.04.1945 polski więzień, Gwidon Damazyn, na potajemnie przez siebie zrobionym nadajniku krótkofalowym wysłał, wraz z rosyjskim więźniem, informację w świat — do nadciągających Aliantów — z prośbą o pomoc. Usłyszano go i otrzymał odpowiedź: „KL Bu. Trzymajcie się. Nadciągamy z pomocą. Żołnierze Trzeciej Armii” (amerykańskiej). Trzy dni później obóz został wyzwolony. (więcej na: www.buchenwald.de [dostęp: 2013.08.10], pl.wikipedia.org [dostęp: 2012.11.23])

Oflag IX C Rotenburg an der Fulda: Niemiecki oficerski obóz jeniecki w Rotenburg an der Fulda w Hesji. Tu w 12.1939 Niemcy zgromadzili ok. 60‑70 polskich księży katolickich, w większości kapelanów wojskowych, zatrzymanych przez Niemców w 09.1939, po niemieckim ataku na Polskę. W związku z planowanym atakiem na Francję wszystkich — z z pogwałceniem konwencji genewskiej z 27.07.1929 — przetransportowano 18.04.1940 do obozu koncentracyjnego KL Buchenwald. Od 06.1940 niem. Zweiglager (pl. podobóz) obozu jenieckiego Oflag IX A/H Spangenberg, odtąd zwany Oflag IX A/Z. (więcej na: en.wikipedia.org [dostęp: 2013.08.17])

Ribbentrop-Mołotow: Ludobójczy rosyjsko–niemiecki pakt przyjaźni między przywódcą rosyjskim Józefem Stalinem i niemieckim Adolfem Hitlerem, podpisany 23.08.1939 w Moskwie przez ministrów spraw zagranicznych Rosji — Wiaczesława Mołotowa — i Niemiec — Joachima von Ribbentropa — który sankcjonował i był bezpośrednią przyczyną niemieckiego i rosyjskiego najazdu na Polskę i rozpoczęcia II wojny światowej w 09.1939. „Wojna była jedną z największych w historii klęsk i dramatów ludzkości, bo dwie ateistyczne i antychrześcijańskie ideologie: narodowego i międzynarodowego socjalizmu, odrzuciły Boga i Jego piąte przykazanie Dekalogu: Nie zabijaj!” (abp Stanisław Gądecki, 01.09.2019). Ustalenia paktu — wsparte zdradą formalnych sojuszników Polski, Francji i Niemiec, które 12.09.1939 na wspólnej konferencji w Abbeville, zdecydowały o nieudzielaniu pomocy zaatakowanej Polsce i niepodejmowaniu działań zbrojnych wobec Niemiec (co było złamaniem zobowiązań traktatowych z Polską) — zostały sprecyzowane 28.09.1939 w traktacie „o granicach i przyjaźni Niemcy–Rosja”, podpisanym przez tych samych zbrodniarzy. Jednym z jego ustaleń było podzielenie się strefami wpływów w środkowej i wschodniej Europie oraz IV rozbiór Polski. W jednym z tajnych aneksów zapisano: „Obie strony nie będą tolerować na swych terytoriach jakiejkolwiek polskiej propagandy, która dotyczy terytoriów drugiej strony. Będą one tłumić na swych terytoriach wszelkie zaczątki takiej propagandy i informować się wzajemnie w odniesieniu do odpowiednich środków w tym celu”. Skutkiem porozumień była seria spotkań między ludobójczymi organizacjami — niemieckim Gestapo i rosyjskim NKWD, na których dyskutowano koordynację wysiłków w celu eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych (w Niemczech zwane Intelligenzaktion, w Rosji przyjęła formę zbrodni katyńskiej). Skutkiem porozumień była śmierć setek tysięcy polskiej inteligencji, w tym tysięcy przedstawianych kapłanów, i dziesiątków milionów zwykłych ludzi. Skutki tej rosyjsko–niemieckiej umowy trwały do 1989, a i dziś są odczuwalne. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2015.09.30])

źródła

osobowe:
archiwum-ordynariat.wp.mil.pl [dostęp: 2021.09.20], www.ipgs.us [dostęp: 2012.11.23], bc.mbpradom.pl [dostęp: 2013.05.19]
oryginalnych zdjęć:
audiovis.nac.gov.pl [dostęp: 2016.03.14], doi.org [dostęp: 2021.10.09], hinterstacheldraht.jimdo.com [dostęp: 2016.03.14], www.artinfo.pl [dostęp: 2018.09.02], nieobecni.com.pl [dostęp: 2018.09.02], nieobecni.com.pl [dostęp: 2018.09.02], www.katedrapolowa.pl [dostęp: 2014.01.16]