funkcja

kapłan diecezjalny

wyznanie

Kościół łaciński (rzymsko-katolicki)
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.09.21]

diecezja / prowincja

diecezja chełmińska
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2012.11.23]

honorowe wyróżnienia

prałat
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.11.14]

data i miejsce śmierci

02.10.1939

Bydgoszcz
dzielnica Fordon, pow. Bydgoszcz miasto, woj. kujawsko-pomorskie, Polska

szczegóły śmierci

Podczas nauki w Klasycznym Gimnazjum w Toruniu, w czasach zaboru pruskiego, przewodniczący tajnej polskiej organizacji samokształceniowej Filomaci Pomorscy (1896‑1900). Po dekonspiracji sądzony w tzw. procesie toruńskim 09‑12.09.1901 przez Niemców. Prawd. skazany na kilka tygodni więzienia i wydalony ze szkoły. 06.09.1939, kilka dni po inwazji niemieckiej na Polskę i rozpoczęciu II wojny światowej (Rosjanie zaatakowali Polskę 17 dni później), zmuszony do opuszczenia swej parafii w Starogardzie Gdańskim. Nowy okupacyjny niemiecki burmistrz powiedział mu, że „oni dwaj nie mogą rządzić w jednym i tym samym mieście”. Wyjechał do przyjaciela, ks. Józefa Szydzika, proboszcza w Fordonie, który jednakże kilka dni później został przez Niemców aresztowany i zamordowany. Przez kilkanaście dni pełnił więc rolę czasowego proboszcza w Fordonie. 02.10.1939 wyciągnięty z kościoła, gdy modlił się na klęczniku. Rozstrzelany k. głównej bramy kościoła pw. św. Mikołaja w Fordonie, razem z 6 parafianami tejże parafii i jej wikariuszem, ks. Hubertem Raszkowskim, z okrzykiem „Niech żyje Chrystus Król! Niech żyje Polska” na ustach.

przyczyna śmierci

zbiorowy mord

sprawstwo

Niemcy

data i miejsce urodzenia

13.06.1882

Toruń
pow. Toruń miasto, woj. kujawsko-pomorskie, Polska

prezbiterat (święcenia)/
ordynacja

23.02.1908 (Pelplin)

szczegóły posługi

1937–1939 — dziekan {dek.: Starogard Gdański}
1932–1939 — proboszcz {parafia: Starogard Gdański, pw. św. Mateusza Apostoła; dek.: Starogard Gdański}
od 1932 — administrator {parafia: Starogard Gdański, pw. św. Wojciecha; dek.: Starogard Gdański}, budowniczy kościoła
członkostwo {„Consilium a Vigilantia” (pl. Komisja ds. Moralności); diec.: chełmińska}
członkostwo {Warszawa, Rada Opieki Społecznej; przy Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej}
prezes {Pomorskie Towarzystwo Opieki nad Dziećmi}
prezes {Pomorskie Koło Księży Abstynentów}
1920–1932 — proboszcz {parafia: Nawra, pw. św. Katarzyny Panny i Męczennicy; dek.: Chełmża}
1915–1920 — proboszcz {parafia: Trzebcz Szlachecki, pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny}
1913–1914 — wikariusz {parafia: Wiele}
wikariusz {parafia: Nidzica}
1911 — wikariusz {parafia: Dobrcz, pw. św. Wawrzyńca Męczennika; dek.: Fordon}
1909–1910 — wikariusz {parafia: Lubichowo, pw. św. Jakuba Apostoła}
1908 — wikariusz {parafia: Brodnica, pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej Panny i Męczennicy; dek.: Brodnica}
od 1912 — student {Kraków, Wydział Teologiczny, Uniwersytet Jagielloński UJ}
1904–1908 — student {Pelplin, filozofia i teologia, Seminarium Duchowne}
1925–1927 — redaktor {czasopismo, „Mały Światek”}
1913–1918 — redaktor {czasopismo, „Nasz Przewodnik”}
1907–1939 — członkostwo {Toruń, Towarzystwo Naukowe}, członek zarządu (1915‑20)

inni związani szczegółami śmierci

KUKUŁKA Łucjan, RASZKOWSKI Hubert, ROŻEK Aleksander, SZYŁKIEWICZ Wiktor

miejsca zagłady
obozy (+ nr więźnia)

Fordon: W „Dolinie Śmierci” w Fordonie, od 10.10.1939 do 11.11.1939, Niemcy zamordowali, w ramach „Intelligenzaktion” — akcji eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych Pomorza — 1,200‑3,000 mieszkańców Bydgoszczy, głównie inteligencji. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2012.11.23])

Intelligenzaktion: (pl. „akcja inteligencja”) — niemiecki program eksterminacji polskiej elity, głównie inteligencji, przeprowadzony od początku okupacji w 09.1939 do 04.1940, głównie na terenach przyłączonych bezpośrednio do Niemiec, ale także na terenie tzw. Generalnego Gubernatorstwa, gdzie nosił miano AB‑aktion. W pierwszej fazie, tuż po rozpoczęciu okupacji niemieckiej, realizowany pod nazwą niem. Unternehmen „Tannenberg” (pl. „operacja Tannenberg”) — w oparciu o opracowane przez jednostkę Zentralstelle II/P (Polen) niemieckiego Głównego Urzędu SD listy proskrypcyjne Polaków (niem. Sonderfahndungsbuch Polen), uznawanych za szczególnie niebezpiecznych dla III Rzeszy. Znalazły się na niej nazwiska 61,000 Polaków. Razem w trakcie tego ludobójstwa planowo i metodycznie zamordowano ok. 50 tys. nauczycieli, księży, przedstawicieli ziemiaństwa, wolnych zawodów, działaczy społecznych i politycznych oraz emerytowanych wojskowych. Kolejnych 50 tys. zesłano do obozów koncentracyjnych, gdzie przeżył tylko znikomy procent. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2012.11.23], pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.10.04])

Ribbentrop-Mołotow: Ludobójczy rosyjsko–niemiecki pakt przyjaźni między przywódcą rosyjskim Józefem Stalinem i niemieckim Adolfem Hitlerem, podpisany 23.08.1939 w Moskwie przez ministrów spraw zagranicznych Rosji — Wiaczesława Mołotowa — i Niemiec — Joachima von Ribbentropa — który sankcjonował i był bezpośrednią przyczyną niemieckiego i rosyjskiego najazdu na Polskę i rozpoczęcia II wojny światowej w 09.1939. „Wojna była jedną z największych w historii klęsk i dramatów ludzkości, bo dwie ateistyczne i antychrześcijańskie ideologie: narodowego i międzynarodowego socjalizmu, odrzuciły Boga i Jego piąte przykazanie Dekalogu: Nie zabijaj!” (abp Stanisław Gądecki, 01.09.2019). Ustalenia paktu — wsparte zdradą formalnych sojuszników Polski, Francji i Niemiec, które 12.09.1939 na wspólnej konferencji w Abbeville, zdecydowały o nieudzielaniu pomocy zaatakowanej Polsce i niepodejmowaniu działań zbrojnych wobec Niemiec (co było złamaniem zobowiązań traktatowych z Polską) — zostały sprecyzowane 28.09.1939 w traktacie „o granicach i przyjaźni Niemcy–Rosja”, podpisanym przez tych samych zbrodniarzy. Jednym z jego ustaleń było podzielenie się strefami wpływów w środkowej i wschodniej Europie oraz IV rozbiór Polski. W jednym z tajnych aneksów zapisano: „Obie strony nie będą tolerować na swych terytoriach jakiejkolwiek polskiej propagandy, która dotyczy terytoriów drugiej strony. Będą one tłumić na swych terytoriach wszelkie zaczątki takiej propagandy i informować się wzajemnie w odniesieniu do odpowiednich środków w tym celu”. Skutkiem porozumień była seria spotkań między ludobójczymi organizacjami — niemieckim Gestapo i rosyjskim NKWD, na których dyskutowano koordynację wysiłków w celu eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych (w Niemczech zwane Intelligenzaktion, w Rosji przyjęła formę zbrodni katyńskiej). Skutkiem porozumień była śmierć setek tysięcy polskiej inteligencji, w tym tysięcy przedstawianych kapłanów, i dziesiątków milionów zwykłych ludzi. Skutki tej rosyjsko–niemieckiej umowy trwały do 1989, a i dziś są odczuwalne. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2015.09.30])

Filomaci Pomorscy: Tajne związki polskiej młodzieży, mające na celu samokształcenie i samowychowanie w duchu patriotycznym, działające głównie wśród szkół średnich — gimnazjów — na Pomorzu Nadwiślańskim (Pomorzu Gdańskim i ziemi chełmińskiej) w latach 1830‑1920, w zaborze pruskim (niemieckim). 08.01.1901 Niemcy przeprowadzili przesłuchania uczniów gimnazjów w Chełmnie, Brodnicy i Toruniu. 09‑12.09.1901 w Toruniu odbył się pierwszy procesów 60 polskich uczniów owych gimnazjów oraz studentów Seminarium Duchownego w Pelplinie. 1 osobę skazano na 3 miesiące więzienia, 1 na 2 miesiące, 3 na 6 tygodni, 7 na 3 tygodnie, 2 na 2 tygodnie, 19 na tydzień, 2 na 1 dzień, 10 udzielono nagany. 15 uniewinniono. Bardziej uciążliwe były kary wydalenia ze szkół z tzw. wilczym biletem, bez prawa studiowania w zakresie średnim i wyższym w zaborze pruskim (niemieckim). Wśród skazanych było kilku przyszłych kapłanów — ci mogli kontynuować edukację: ordynariusz diecezji chełmińskiej, bp Augustyn Rosentreter, odmówił bowiem wydalenia ze studiów skazanych kleryków. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2018.11.18])

źródła

osobowe:
www.hagiographycircle.com [dostęp: 2012.11.23], niedziela.pl [dostęp: 2013.02.09], pl.wikipedia.org [dostęp: 2015.09.30], www.meczennicy.pelplin.pl [dostęp: 2015.09.30]
oryginalnych zdjęć:
www.meczennicy.pelplin.pl [dostęp: 2015.09.30], wojciechstarogard.pl [dostęp: 2018.03.25], wojciechstarogard.pl [dostęp: 2018.03.25], bookmaster.com.pl [dostęp: 2015.09.30], www.panoramio.com [dostęp: 2014.01.16], grant.zse.bydgoszcz.pl [dostęp: 2014.01.06], forum.ioh.pl [dostęp: 2014.10.31]