funkcja

kapłan diecezjalny

wyznanie

Kościół łaciński (rzymskokatolicki) RKwięcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2014.09.21]

diecezja / prowincja

archidiecezja gnieźnieńska i poznańska (aeque principaliter)więcej na
www.archpoznan.pl
[dostęp: 2012.11.23]

data i miejsce
śmierci

11.11.1939

Paterekdziś: gm. Nakło nad Notecią, pow. Nakło nad Notecią, woj. kujawsko‐pomorskie, Polska
więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2021.12.18]

alt. daty i miejsca
śmierci

09.1939, 12.11.1939

Wyrzyskdziś: gm. Wyrzysk, pow. Piła, woj. wielkopolskie, Polska
więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2021.12.19]

szczegóły śmierci

alt. szczegóły śmierci

przyczyna śmierci

zbiorowy mord

sprawstwo

Niemcy

miejsca i wydarzenia

PaterekKliknij by przejść do opisu, VSH GorkaKliknij by przejść do opisu, VSH LobsensKliknij by przejść do opisu, «Intelligenzaktion»Kliknij by przejść do opisu, Reichsgau Danzig‐WestpreußenKliknij by przejść do opisu, Encykliki Piusa XIKliknij by przejść do opisu, Encykliki Piusa XIKliknij by przejść do opisu

data i miejsce
urodzenia

01.10.1909

Czerskdziś: gm. Czersk, pow. Chojnice, woj. pomorskie, Polska
więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2020.07.31]

alt. daty i miejsca
urodzenia

Czeskdziś: Polska

prezbiterat (święcenia)
ordynacja

12.06.1932 (katedra poznańskawięcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2014.11.14])

szczegóły posługi

inni związani
szczegółami śmierci

SZALBOTKliknij by wyświetlić biogram Anna (s. Rachela), BIEDRZYCKIKliknij by wyświetlić biogram Stanisław (br. Kleofas), BIAŁASIKKliknij by wyświetlić biogram Stanisław (br. Łucjan), BRYGMANKliknij by wyświetlić biogram Alojzy (br. Hilary), CAŁKAKliknij by wyświetlić biogram Wojciech, CHOJNACKIKliknij by wyświetlić biogram Kazimierz, CODROKliknij by wyświetlić biogram Józef Franciszek, CZAPIEWSKIKliknij by wyświetlić biogram Konrad (br. Konrad), DORSZKliknij by wyświetlić biogram Brunon, DRAEGERKliknij by wyświetlić biogram Feliks (br. Benon), DZIKOWSKAKliknij by wyświetlić biogram Józefa (s. Maria Benigna), GŁYSZKliknij by wyświetlić biogram Florian (br. Florian), GOTÓWKAKliknij by wyświetlić biogram Marianna (s. Mieczysława Maria), GÓRNYKliknij by wyświetlić biogram Jan, GRZĘDAKliknij by wyświetlić biogram Stanisław, GRZYWACZKliknij by wyświetlić biogram Maksymilian (br. Alojzy), GURDAKliknij by wyświetlić biogram Franciszek (br. Benedykt), GWIŹDZIELKliknij by wyświetlić biogram Ignacy (br. Paschalis), JACHECKIKliknij by wyświetlić biogram Jan, KALISZKliknij by wyświetlić biogram Stanisław (br. Stanisław), KIEŁCZEWSKIKliknij by wyświetlić biogram Kazimierz (br. Izydor), LEWANDOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Walerian (br. Gerard), LORKIEWICZKliknij by wyświetlić biogram Cezary Władysław, ŁANGOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Franciszek (br. Zygmunt), ŁONIEWSKIKliknij by wyświetlić biogram Józef (br. Bonawentura), ŁUKASZEWSKIKliknij by wyświetlić biogram Kazimierz (br. Kazimierz), MAŃKOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Jan, MORAWSKIKliknij by wyświetlić biogram Edmund (br. Jacek), MUZOLFKliknij by wyświetlić biogram Ignacy (br. Ignacy), MYRWAKliknij by wyświetlić biogram Józef, NIEDBAŁKliknij by wyświetlić biogram Feliks, NOWAKKliknij by wyświetlić biogram Leonard, OSSOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Jan (br. Jan), ROCHOWIAKKliknij by wyświetlić biogram Marcin, ROSENTALKliknij by wyświetlić biogram Roman, SENDROBYKliknij by wyświetlić biogram Jan (br. Feliks), SKRZYPIŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Feliks, SWORNOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Zygmunt (br. Eugeniusz), SZAŁKOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Wacław, TOMALAKliknij by wyświetlić biogram Jan (br. Anioł), TOMASZKliknij by wyświetlić biogram Wincenty, WALKOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Henryk, WARKOCZEWSKIKliknij by wyświetlić biogram Henryk, WILEMSKIKliknij by wyświetlić biogram Alfons (br. Paweł), WILEMSKIKliknij by wyświetlić biogram Konrad (br. Dominik), WILEMSKIKliknij by wyświetlić biogram Wacław (br. Metody), WOJCIECHOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Eustachy, ZAWADAKliknij by wyświetlić biogram Piotr

miejsca i wydarzenia
opisy

Paterek: W miejscowości Paterek k. Nakła Niemcy przeprowadzili, w ramach w ramach akcji "Intelligenzaktion" – likwidacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych na Pomorzu – szereg zbiorowych egzekucji. Od 04.10.1939 do 24.11.1939 zamordowano ponad 218 osób, głównie z powiatu wyrzyskiego i okolic, w tym 48 księży i zakonników (wśród których były dwie zakonnice), przetrzymywanych w zorganizowanym przez ludobójczą niemiecką paramilitarną organizację Volksdeutscher Selbstschutz areszcie – obozie przejściowym – VSH Gorka w Górce Klasztornej. Ofiary członkowie Selbstschutzu rozstrzeliwali nad wykopanymi dołami – w kotlinie leżącej przy polnej drodze, na terenie byłej żwirowni – a rannych brutalnie dobijali, m.in. ciosami łopaty, po czym grób zakopywano. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2021.12.19], pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.07.06])

VSH Gorka: Niemiecki niem. Volksdeutscher Selbstschutzhaft (pl. areszt Volksdeutscher Selbstschutz) VSH — założony w 10.1939 przez ludobójczą niemiecką paramilitarną organizację Volksdeutscher Selbstschutz — decyzję o utworzeniu Selbstschutzu na ziemiach polskich zajętych przez wojska niemieckie podjęto w Berlinie 08‐10.09.1939 na konferencji pod kierownictwem Reichsführera‐SS Heinricha Himmlera (rozkaz powołaniowy z 20.09.1939), a powstające chaotycznie oddziały zostały bezpośrednio podporządkowane oficerom ludobójczej organizacji SS — na terenie klasztoru Zgromadzenia Misjonarzy Świętej Rodziny w Górce Klasztornej k. Łobżenicy, w ramach akcji «Intelligenzaktion» — eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych na Pomorzu. Przetrzymywano w nim głównie duchownych z powiatu wyrzyskiego. Niemal wszystkich zamordowano na terenie klasztoru lub w miejscu zbiorowych mordów w Paterku. Obóz zlikwidowano w 11.1939. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.06.23])

VSH Lobsens: W Łobżenicy, ok. 30 km od Nakła, zajętej przez Niemców pierwszego dnia wojny, czyli 01.09.1939, Niemcy w dniach od 08.09.1939 do 15.11.1939 zorganizowali — w ramach niemieckiej akcji «Intelligenzaktion» eksterminacji polskiej inteligencji na Pomorzu — niem. Volksdeutscher Selbstschutzhaft (pl. areszt Volksdeutscher Selbstschutz) VSH dla mieszkańców Łobżenicy i okolic. Początkowo obóz zorganizowano w areszcie sądowym: uwięzionych stłoczono w niewielkich celach, poddawano przesłuchaniom, szczególnie nocami, gdy pijani członkowie niemieckiej paramilitarnej organizacji Volksdeutscher Selbstschutz — decyzję o utworzeniu Selbstschutzu na ziemiach polskich zajętych przez wojska niemieckie podjęto w Berlinie 08‐10.09.1939 na konferencji pod kierownictwem Reichsführera‐SS Heinricha Himmlera (rozkaz powołaniowy z 20.09.1939), a powstające chaotycznie oddziały zostały bezpośrednio podporządkowane oficerom ludobójczej organizacji SS — torturowali swe ofiary, gwałcili kobiety. Więziono w nim jednorazowo ok. 500 osób, w tym ok. 60 księży, którym pożywienie podawano w spluwaczkach. Zamordowano ok. 200 osób — m.in. na terenie aresztu — zakatowano na śmierć, rozstrzelano, powieszono. Większość ofiar zamordowano jednak w egzekucjach poza miastem — skazańców, nierzadko z rękami związanymi drutem kolczastym, przywożono na miejsce straceń samochodami ciężarowymi bądź wozami konnymi. Księży przewieziono następnie do obozu w Górce Klasztornej, skąd część wysłano do miejsca kaźni w Paterku. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.12.04])

«Intelligenzaktion»: (pl. „akcja inteligencja”) — niemiecki program eksterminacji polskiej elity, głównie inteligencji, przeprowadzony od początku okupacji w 09.1939 do 04.1940, głównie na terenach przyłączonych bezpośrednio do Niemiec, ale także na terenie tzw. Generalnego Gubernatorstwa, gdzie nosił miano «AB‐aktion». W pierwszej fazie, tuż po rozpoczęciu okupacji niemieckiej, realizowany pod nazwą niem. Unternehmen „Tannenberg” (pl. „operacja Tannenberg”) — w oparciu o opracowane przez jednostkę Zentralstelle II/P (Polen) niemieckiego Głównego Urzędu SD listy proskrypcyjne Polaków (niem. Sonderfahndungsbuch Polen), uznawanych za szczególnie niebezpiecznych dla III Rzeszy. Znalazły się na niej nazwiska 61,000 Polaków. Razem w trakcie tego ludobójstwa planowo i metodycznie zamordowano ok. 50 tys. nauczycieli, księży, przedstawicieli ziemiaństwa, wolnych zawodów, działaczy społecznych i politycznych oraz emerytowanych wojskowych. Kolejnych 50 tys. zesłano do obozów koncentracyjnych, gdzie przeżył tylko znikomy procent. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2014.10.04])

Reichsgau Danzig‐Westpreußen: Po polskiej klęsce w kampanii 09.1939, będącej rezultatem paktu Ribbentrop‐Mołotow i stanowiącej pierwszy etap II wojny światowej, i rozpoczęciu w części Polski okupacji niemieckiej (w drugiej, wschodniej części Polski rozpoczęła się okupacja rosyjska), Niemcy podzielili okupowane polskie terytorium na pięć głównych obszarów (i kilka mniejszych). Największy przekształcili w niem. Generalgouvernement (pl. Generalne Gubernatorstwo), przeznaczone wyłącznie dla Polaków i Żydów i stanowiące część tzw. niem. Großdeutschland (pl. Wielkie Niemcy). Dwa przyłączyli do już istniejących niemieckich prowincji. Z dwóch utworzyli odrębne nowe prowincje. Jednym z nich było Pomorze Nadwiślańskie, już 08.10.1939, dekretem przywódcy niemieckiego Adolfa Hitlera wcielone do Niemiec (formalnie zaczął obowiązywać 26.10.1939), a 02.11.1939 przekształcone w prowincję niem. Reichsgau Danzig‐Westpreußen (pl. Okręg Rzeszy Gdańsk‐Prusy Zachodnie), w której obowiązywać miało prawo państwa niemieckiego. Główną osią polityki nowej prowincji, której obszar Niemcy uznali za niem. „Ursprünglich Deutsche” (pl. „rdzennie niemieckie”), mimo iż ok. 85% jej mieszkańców stanowili Polacy, było niem. „Entpolonisierung” (pl. „odpolszczenie”), czyli przymusowa germanizacja. Ok. 60,000 Polaków zamordowano w 1939‐1940, w ramach niem. „Intelligenzaktion”, i.e. eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych, w ok. 432 miejscach skrytobójczych mordów — w tym ok. 220 polskich kapłanów katolickich. Drugie tyle zesłano do niemieckich obozów koncentracyjnych, skąd wróciło niewielu (aresztowano ponad 300 kapłanów, z których w obozach koncentracyjnych zginęło ok. 130). Wysiedlono ok. 124,000‐170,000, przy czym ok. 90,000 do niem. Generalgouvernement. Masowo zmuszano Polaków do podpisywania niemieckiej listy narodowościowej niem. Deutsche Volksliste (pl. folkslista) DVL. Dzieci polskie mogły się uczyć tylko po niemiecku. Zakazano używania języka polskiego podczas katolickich Mszy św., a także podczas spowiedzi. Konfiskowane polskie majątki ziemskie. By jeszcze bardziej ograniczyć liczbę ludności polskiej wysyłano Polaków na roboty przymusowe w głąb Niemiec. Pozostałych Polaków traktowano jako nisko wykwalifikowaną siłę roboczą, izolowano od Niemców i ściśle kontrolowano — legalnie spotykać mogli się najwyżej we trzech lub we troje, nawet we własnych mieszkaniach. Wielu wcielono do niemieckiej armii Wehrmacht. Po zakończeniu działań zbrojnych II wojny światowej nadzorca tej prowincji, niem. Reichsstatthalter (pl. Namiestnik Rzeszy) i niem. Gauleiter (pl. naczelnik okręgu) niemieckiej partii narodowo–socjalistycznej, Albert Maria Forster, został stracony. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2024.06.24])

Encykliki Piusa XI: Wobec powstania w Europie dwóch systemów totalitarnych, które zdawały się ze sobą konkurować, acz więcej było między nimi podobieństw niż sprzeczności, papież Pius XI wydał w 03.1937 (w ciągu 5 dni) dwie encykliki. W wydanej 14.03.1938 „Mit brennender Sorge” (pl. „Z palącą troską”) potępił narodowy socjalizm panujący w Niemczech. Pisał: „Kto idąc za wierzeniami starogermańsko — przedchrześcijańskimi, na miejsce Boga osobowego stawia różne nieosobowe fatum, ten przeczy mądrości Bożej i Opatrzności […], kto wynosi ponad skalę wartości ziemskie: rasę albo naród, albo państwo, albo ustrój państwa, przedstawicieli władzy państwowej albo inne podstawowe wartości ludzkiej społeczności, […] i czyni z nich najwyższą normę wszelkich wartości, także religijnych, i oddaje się im bałwochwalczo, ten […] daleki jest od prawdziwej wiary w Boga i od światopoglądu odpowiadającego takiej wierze”. 19.03.1937 wydał „Divini Redemptoris” (pl. „Boski Odkupiciel”), w której poddał krytyce komunizm rosyjski, materializm dialektyczny i teorię walki klas. Pisał: „Komunizm pozbawia człowieka wolności, a więc duchowej podstawy wszelkich norm życiowych. Odbiera osobie ludzkiej całą jej godność i wszelkie moralne oparcie, z którego pomocą mogłaby się przeciwstawić naporowi ślepych namiętności […] To nowa ewangelia, którą bolszewicki i bezbożny komunizm głosi jako orędzie zbawienia i odkupienia ludzkości”… Pius XI domagał się poddania stanowionego prawa ludzkiego naturalnemu prawu Bożemu, zalecał wcielanie w życie ideału państwa i społeczeństwa chrześcijańskiego, i wzywał katolików do oporu. Dwa lata później narodowo socjalistyczne Niemcy i komunistyczna Rosja porozumiały się i wywołały II wojnę światową. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.05.28], pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.05.28])

Encykliki Piusa XI: Wobec powstania w Europie dwóch systemów totalitarnych, które zdawały się ze sobą konkurować, acz więcej było między nimi podobieństw niż sprzeczności, papież Pius XI wydał w 03.1937 (w ciągu 5 dni) dwie encykliki. W wydanej 14.03.1938 „Mit brennender Sorge” (pl. „Z palącą troską”) potępił narodowy socjalizm panujący w Niemczech. Pisał: „Kto idąc za wierzeniami starogermańsko — przedchrześcijańskimi, na miejsce Boga osobowego stawia różne nieosobowe fatum, ten przeczy mądrości Bożej i Opatrzności […], kto wynosi ponad skalę wartości ziemskie: rasę albo naród, albo państwo, albo ustrój państwa, przedstawicieli władzy państwowej albo inne podstawowe wartości ludzkiej społeczności, […] i czyni z nich najwyższą normę wszelkich wartości, także religijnych, i oddaje się im bałwochwalczo, ten […] daleki jest od prawdziwej wiary w Boga i od światopoglądu odpowiadającego takiej wierze”. 19.03.1937 wydał „Divini Redemptoris” (pl. „Boski Odkupiciel”), w której poddał krytyce komunizm rosyjski, materializm dialektyczny i teorię walki klas. Pisał: „Komunizm pozbawia człowieka wolności, a więc duchowej podstawy wszelkich norm życiowych. Odbiera osobie ludzkiej całą jej godność i wszelkie moralne oparcie, z którego pomocą mogłaby się przeciwstawić naporowi ślepych namiętności […] To nowa ewangelia, którą bolszewicki i bezbożny komunizm głosi jako orędzie zbawienia i odkupienia ludzkości”… Pius XI domagał się poddania stanowionego prawa ludzkiego naturalnemu prawu Bożemu, zalecał wcielanie w życie ideału państwa i społeczeństwa chrześcijańskiego, i wzywał katolików do oporu. Dwa lata później narodowo socjalistyczne Niemcy i komunistyczna Rosja porozumiały się i wywołały II wojnę światową. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.05.28], pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.05.28])

źródła

osobowe:
www.gorkaklasztorna.msf.opoka.org.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2012.11.23], www.wtg-gniazdo.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.05.19], newsaints.faithweb.comKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2021.12.19], www.archiwum.archidiecezja.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.08.10]
bibliograficzne:
„Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939‐1945”, Wiktor Jacewicz, Jan Woś, tom I‐V, Akademia Teologii Katolickiej, 1977‐1981
pierwotnych (oryginalnych) zdjęć:
fotografia.mgokwyrzysk.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2020.04.25], www.osiek.netKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.12.04], 4ict.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2016.05.30]