funkcja

ojciec zakonny

wyznanie

Kościół łaciński (rzymsko-katolicki)
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.09.21]

zakon

Towarzystwo Jezusowe (jezuici - SI)
więcej na: jezuici.pl [dostęp: 2012.11.23]

diecezja / prowincja

prowincja Polski Południowej SI
diecezja katowicka
więcej na: www.archidiecezja.katowice.pl [dostęp: 2013.05.19]
archidiecezja wrocławska
więcej na: www.archidiecezja.wroc.pl [dostęp: 2013.05.19]

honorowe wyróżnienia

Złoty „Krzyż Zasługi”
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2021.05.06]

data i miejsce śmierci

19.01.1941

KL Dachau
Dachau, rej. Górna Bawaria, Bawaria, Niemcy

szczegóły śmierci

Po niemieckim i rosyjskim najeździe na Rzeczpospolitą w 09.1939 i rozpoczęciu II wojny światowej, po rozpoczęciu okupacji niemieckiej, aresztowany przez Niemców 03.11.1939. Przetrzymywany w więzieniu w Cieszynie. W 04.1940 przetransportowany do obozu koncentracyjnego KL Sachsenhausen, po czym 14.12.1940 przywieziony do obozu koncentracyjnego KL Dachau, gdzie był torturowany i zginął totalnie wyczerpany w obozowym „szpitalu”.

przyczyna śmierci

eksterminacja: wycieńczenie i głód

sprawstwo

Niemcy

data i miejsce urodzenia

18.09.1877

Kowale
pow. Cieszyn, woj. śląskie, Polska

śluby zakonne

02.02.1932 (ostatnie)

prezbiterat (święcenia)/
ordynacja

22(23).07.1903 (Wrocław)

szczegóły posługi

superior rezydencji i administrator parafii pw. Najświętszego Serca Jezusowego w Cieszynie (1938‑9), b. superior rezydencji i proboszcz parafii pw. Matki Bożej Różańcowej w Rudzie Śląskiej (1933‑8), b. superior rezydencji pw. św. Piotra i św. Pawła we Lwowie (1930‑3), Bukareszcie (1929‑30), pw. św. Barbary w Krakowie (1926‑9), b. wice–superior rezydencji i dyrektor szkoły Sióstr Benedyktynek w Staniątkach (1925‑6), b. zakonnik klasztoru Stanisławów — operariusz i katecheta, b. rekolekcjonista duchowieństwa śląskiego, b. moderator stowarzyszeń katolickich w Krakowie, b. zakonnik klasztoru Czechowice (1922‑3) — trzecia probacja, nowicjat w klasztorze w Starej Wsi (1921‑2), w zakonie w klasztorze Stara Wieś od 25.09.1921, b. kanclerz i radca generalny Wikariatu dla Śląska Austriackiego w Cieszynie (1908‑21), b. wikariusz parafi pw. Najświętszej Maryi Panny w Łazach (1903‑8), b. student teologii i filozofii Wyższego Seminarium Duchownego w Widnawie (do 1903)

inni związani szczegółami śmierci

ADAMECKI Józef, BARABASZ Jan Nepomucen, GALOCZ Klemens, KAŁUŻA Karol, KUKLA Stanisław, KULA Józef, OLSZAK Henryk, PAŹDZIORA Augustyn, SZYMECZEK Fryderyk, TOMANEK Rudolf, WRZOŁ Ludwik, KNYPS Ludwik, MAROSZ Jan, PŁOSZEK Rudolf, SOSNA Karol

miejsca zagłady
obozy (+ nr więźnia)

KL Dachau (nr więźnia: 22748): KL Dachau w niemieckiej Bawarii, założony w 1933, stał się głównym obozem koncentracyjnym dla księży katolickich w czasie II wojny światowej: Niemcy więzili w nim ok. 3,000 kapłanów, w tym ok. 1,800 polskich. Kapłanów zmuszano do niewolniczej pracy na tzw. „Plantagach”, czyli placach polowych, przy budowach, m.in. krematorium. W barakach więziennych panował głód, szczególnie w latach 1941‑2, zimą przejmujące zimno a latem nieznośny upał. Więźniowie zapadali na choroby, w szczególności gruźlicę. Na wielu przeprowadzano zbrodnicze „eksperymenty medyczne” — in 11.1942 ok. 20 kapłanów otrzymało zastrzyki z flegmony; od 07.1920 do 05.1944 ok. 120 poddanych zostało eksperymentom malarycznym. Ponad 750 polskich duchownych zostało przez Niemców zamordowanych, w tym wielu zagazowanych w ośrodku eutanacyjnym Scholoss Hartheim w Austrii. System obozów KL Dachau w szczytowym momencie miał ok. 100 podobozów niewolniczej pracy przymusowej — w południowych Niemczech i Austrii. Udokumentowanych zostało ok. 32,000 przypadków śmierci w obozie, tysiące zginęło bez śladu. W momencie oswobodzenia 29.04.1945 przez wojska USA ok. 10,000 na 30,000 więźniów było chorych… (więcej na: www.kz-gedenkstaette-dachau.de [dostęp: 2013.08.10], pl.wikipedia.org [dostęp: 2016.05.30])

KL Sachsenhausen (nr więźnia: 18319): Przez obóz koncentracyjny KL Sachsenhausen, założony na terenach byłej wioski olimpijskiej w 07.1936, przeszły w 1940 setki polskich kapłanów. Zanim zostali przetransportowani to obozu koncentracyjnego KL Dachau, część z nich zginęła w KL Sachsenhausen. W obozie dokonywano zbrodniczych eksperymentów medycznych na więźniach. W latach 1942‑4 ok. 140 więźniów pracowało nad fałszowaniem funtów brytyjskich, paszportów, wiz, pieczęci i innych dokumentów. Także i innych więźniów wykorzystywano do pracy niewolniczej, m.in. w zakładach lotniczych firmy Heinkel, w fabrykach firm AEG i Siemens. Przeciętnie w obozie przebywało ok. 50,000 więźniów. Razem przez KL Sachsenhausen i jego filie przeszło ponad 200,000, z których zginęły dziesiątki tysięcy. Tuż przed nadejściem Rosjan dokonano masowej ewakuacji obozu i jego filii (razem ok. 80,000 więźniów) na zachód — w tzw. „marszach śmierci” do innych obozów, m.in. do KL Mauthausen–Gusen oraz KL Bergen–Belsen. Obóz funkcjonował do 22.04.1945. Po zakończeniu działań wojennych Rosjanie zorganizowali tam tajny obóz dla jeńców niemieckich i „podejrzanych” żołnierzy rosyjskich. (więcej na: www.stiftung-bg.de [dostęp: 2013.08.10])

Cieszyn: Areszt śledczy niemieckiej policji politycznej Gestapo — w południowej (dziś: czeskiej) stronie miasta — i więzienie — w północnej (polskiej) części, po drugiej stronie rzeki Olzy — zarządzane przez Niemców. W 1940 aresztowanych zwożono początkowo do więzienia w Cieszynia, a później, w związku z przepełnienie, do obozu przejściowego zorganizowanego przez Niemców w byłej fabryce mebli giętkich Josefa i Jacoba Kohna, u zbiegu ul. Frydeckiej i ul. Jabłonkowej, po południowej stronie Olzy. Zatrzymanych więźniów — przez obóz przeszło ponad 1,000 zatrzymanych Polaków — przypytywano i bito pejczami i szpicrutami. Następnie w większości wywożeni byli do niemieckich obozów koncentracyjnych. (więcej na: www.sw.gov.pl [dostęp: 2013.08.10])

Intelligenzaktion Schlesien: Przeprowadzona przez Niemców głównie w 04‑05.1940 akcja aresztowań i eksterminacji polskiej elity intelektualnej Górnego Śląska, w większości umieszczonej na liście proskrypcyjnej zwanej „Sonderfahndungsbuch Polen” — powstańców śląskich, działaczy plebiscytowych, dziennikarzy, polityków, intelektualistów, urzędników oraz duchownych — mająca na celu całkowitą germanizację regionu. Część aresztowanych zamordowano w zbiorowych egzekucjach, część zesłano do obozów koncentracyjnych (duchowni zostali zesłani najpierw do KL Dachau, a potem do KL Gusen, gdzie niewolniczo pracowali w kamieniołomach), skąd większość już nie wróciła, część wydalono do zarządzanego przez Niemców Generalnego Gubernatorstwa. Razem Niemcy zamordowali ok. 2,000 członków górnośląskiej polskiej elity inteligenckiej. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2016.05.30])

Intelligenzaktion: (pl. „akcja inteligencja”) — niemiecki program eksterminacji polskiej elity, głównie inteligencji, przeprowadzony od początku okupacji w 09.1939 do 04.1940, głównie na terenach przyłączonych bezpośrednio do Niemiec, ale także na terenie tzw. Generalnego Gubernatorstwa, gdzie nosił miano AB‑aktion. W pierwszej fazie, tuż po rozpoczęciu okupacji niemieckiej, realizowany pod nazwą niem. Unternehmen „Tannenberg” (pl. „operacja Tannenberg”) — w oparciu o opracowane przez jednostkę Zentralstelle II/P (Polen) niemieckiego Głównego Urzędu SD listy proskrypcyjne Polaków (niem. Sonderfahndungsbuch Polen), uznawanych za szczególnie niebezpiecznych dla III Rzeszy. Znalazły się na niej nazwiska 61,000 Polaków. Razem w trakcie tego ludobójstwa planowo i metodycznie zamordowano ok. 50 tys. nauczycieli, księży, przedstawicieli ziemiaństwa, wolnych zawodów, działaczy społecznych i politycznych oraz emerytowanych wojskowych. Kolejnych 50 tys. zesłano do obozów koncentracyjnych, gdzie przeżył tylko znikomy procent. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2016.05.30], pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.10.04])

Ribbentrop-Mołotow: Ludobójczy rosyjsko–niemiecki pakt przyjaźni między przywódcą rosyjskim Józefem Stalinem i niemieckim Adolfem Hitlerem, podpisany 23.08.1939 w Moskwie przez ministrów spraw zagranicznych Rosji — Wiaczesława Mołotowa — i Niemiec — Joachima von Ribbentropa — który sankcjonował i był bezpośrednią przyczyną niemieckiego i rosyjskiego najazdu na Polskę i rozpoczęcia II wojny światowej w 09.1939. „Wojna była jedną z największych w historii klęsk i dramatów ludzkości, bo dwie ateistyczne i antychrześcijańskie ideologie: narodowego i międzynarodowego socjalizmu, odrzuciły Boga i Jego piąte przykazanie Dekalogu: Nie zabijaj!” (abp Stanisław Gądecki, 01.09.2019). Ustalenia paktu — wsparte zdradą formalnych sojuszników Polski, Francji i Niemiec, które 12.09.1939 na wspólnej konferencji w Abbeville, zdecydowały o nieudzielaniu pomocy zaatakowanej Polsce i niepodejmowaniu działań zbrojnych wobec Niemiec (co było złamaniem zobowiązań traktatowych z Polską) — zostały sprecyzowane 28.09.1939 w traktacie „o granicach i przyjaźni Niemcy–Rosja”, podpisanym przez tych samych zbrodniarzy. Jednym z jego ustaleń było podzielenie się strefami wpływów w środkowej i wschodniej Europie oraz IV rozbiór Polski. W jednym z tajnych aneksów zapisano: „Obie strony nie będą tolerować na swych terytoriach jakiejkolwiek polskiej propagandy, która dotyczy terytoriów drugiej strony. Będą one tłumić na swych terytoriach wszelkie zaczątki takiej propagandy i informować się wzajemnie w odniesieniu do odpowiednich środków w tym celu”. Skutkiem porozumień była seria spotkań między ludobójczymi organizacjami — niemieckim Gestapo i rosyjskim NKWD, na których dyskutowano koordynację wysiłków w celu eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych (w Niemczech zwane Intelligenzaktion, w Rosji przyjęła formę zbrodni katyńskiej). Skutkiem porozumień była śmierć setek tysięcy polskiej inteligencji, w tym tysięcy przedstawianych kapłanów, i dziesiątków milionów zwykłych ludzi. Skutki tej rosyjsko–niemieckiej umowy trwały do 1989, a i dziś są odczuwalne. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2015.09.30])

źródła

osobowe:
ruda_parafianin.republika.pl [dostęp: 2012.11.23], www.jezuici.pl [dostęp: 2012.11.23], www.ceeol.com [dostęp: 2017.11.07], www.bsip.miastorybnik.pl [dostęp: 2017.11.07], pl.wikipedia.org [dostęp: 2013.05.19], archive.today [dostęp: 2021.05.06]
bibliograficzne:
„Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy, 1564‑1995”, o. Ludwik Grzebień SJ (opracowanie), Wydawnictwo WAM, Kraków 1996
oryginalnych zdjęć:
ruda_parafianin.republika.pl [dostęp: 2012.11.23], ruda_parafianin.republika.pl [dostęp: 2012.11.23], docplayer.pl [dostęp: 2018.02.15], www.miejscapamiecinarodowej.pl [dostęp: 2014.03.21], www.sowiniec.com.pl [dostęp: 2016.03.14], www.miejscapamiecinarodowej.pl [dostęp: 2014.01.06], college.holycross.edu [dostęp: 2013.05.19], www.miejscapamiecinarodowej.pl [dostęp: 2014.05.09]