funkcja

kapłan diecezjalny

wyznanie

Kościół łaciński (rzymskokatolicki) RKwięcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2014.09.21]

diecezja / prowincja

diecezja chełmińskawięcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2012.11.23]

data i miejsce
śmierci

16.10.1939

las Szpęgawskidziś: gm. Starogard Gdański, pow. Starogard Gdański, woj. pomorskie, Polska
więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2021.12.19]

szczegóły śmierci

przyczyna śmierci

zbiorowy mord

sprawstwo

Niemcy

miejsca i wydarzenia

las SzpęgawskiKliknij by przejść do opisu, Starogard GdańskiKliknij by przejść do opisu, «Intelligenzaktion»Kliknij by przejść do opisu, Reichsgau Danzig‐WestpreußenKliknij by przejść do opisu, Encykliki Piusa XIKliknij by przejść do opisu, Encykliki Piusa XIKliknij by przejść do opisu

data i miejsce
urodzenia

01.01.1899

Grabowodziś: gm. Lubawa, pow. Iława, woj. warmińsko‐mazurskie, Polska
więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2021.07.29]

prezbiterat (święcenia)
ordynacja

14.06.1924 (kaplica pw. św. Barbary Seminarium Duchownego w Pelpliniewięcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2021.12.19])

szczegóły posługi

inni związani
szczegółami śmierci

BAUMGARTKliknij by wyświetlić biogram Feliks, BAUMGARTKliknij by wyświetlić biogram Franciszek, BŁĘDZKIKliknij by wyświetlić biogram Franciszek Rafał, BOROWSKIKliknij by wyświetlić biogram Leon, CHYLIŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Gracjan, CHYLIŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Henryk January, DAMAKliknij by wyświetlić biogram Feliks, DĄBROWSKIKliknij by wyświetlić biogram Bolesław Jan, DOERINGKliknij by wyświetlić biogram Jan, DRAPIEWSKIKliknij by wyświetlić biogram Marian Jan, GORDONKliknij by wyświetlić biogram Bolesław, GÓRNYKliknij by wyświetlić biogram Alfons Franciszek, HEYKEKliknij by wyświetlić biogram Leon, HOFFMANNKliknij by wyświetlić biogram Stanisław, JASIŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Wiktor Łukasz, KARPIŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Władysław, KOZIORZEMSKIKliknij by wyświetlić biogram Brunon, KRZYŻANOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Reginald Franciszek, KUCHENBECKERKliknij by wyświetlić biogram Józef, LEWANDOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Ambroży, PIECHOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Julian, RAPIORKliknij by wyświetlić biogram Alojzy Józef, RUDNIKKliknij by wyświetlić biogram Marian Maciej, SCHLIEPKliknij by wyświetlić biogram Kazimierz, STAWICKIKliknij by wyświetlić biogram Ignacy, SZPITTERKliknij by wyświetlić biogram Jan Antoni, WAŁDOCHKliknij by wyświetlić biogram Jan, ZAKRYŚKliknij by wyświetlić biogram Piotr, ZYGMANOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Marian

miejsca i wydarzenia
opisy

las Szpęgawski: W lesie Szpęgawskim Niemcy, w ramach «Intelligenzaktion» — eksterminacji polskiej inteligencji na terenie Pomorza — w okresie 09.1939‐01.1940 w masowych egzekucjach zamordowali 5,000‐7,000 Polaków. Wśród ofiar było ok. 49 kapłanów katolickich — wszyscy, z wyjątkiem jednego, z powiatu Starogard Gdański, 30 z chełmińskiej kurii biskupiej oraz 5 z Pelplina. Było 1,692 pacjentów szpitala psychiatrycznego w Kocborowie — zamordowanych, poczynając od 22.09.1939, w 15 zbiorowych egzekucjach — w ramach programu «Aktion T4», akcji eksterminacyjnej niem. „Vernichtung von lebensunwertem Leben” (pl. „eliminacji życia niewartego życia”). Ofiary wywożone były ciężarówkami albo autobusami z zamalowanymi na czarno szybami z aresztu w Starogardzie Gdańskim o zmierzchu albo w nocy. Transport poruszał się bocznymi drogi. Na miejscu ofiary zmuszano do klękania nad dołami śmierci, po czym mordowano strzałami w tył głowy. Rannych dobijano uderzeniami kolb karabinowych lub grzebano bez dobijania. Po zakończeniu II wojny światowej odnaleziono 39 masowych grobów. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2021.12.19])

Starogard Gdański: Więzienie w Starogardzie Gdańskim wybudowały zaborcze władze pruskiej w latach 1893‐1912. W okresie międzywojennym 1918‐1939 obiekt był więzieniem karno—śledczym dla więźniów skazanych na karę do 1 roku więzienia oraz pełnił funkcję aresztu zapobiegawczego. Po niemieckim ataku na Polskę 01.09.1939 i rozpoczęciu okupacji niemieckiej od połowy 09.1939 do 12.1939 więzienie stało się lokalnym aresztem tymczasowym, w którym specjalna komisja Tajnej Policji Państwowej Gestapo i ludobójczych oddziałów samoobrony Volksdeutscher Selbstschutz dokonywała selekcji zatrzymanych (ok. 40 dziennie). Część wysyłano do aresztów Gdańska (a potem do obozu koncentracyjnego KL Stutthof), a część skazywano na śmierć (mordowano ich głównie w pobliskim lesie Szpęgawskim). Od 12.1939 do końca niemieckiej okupacji 20.02.1945 więzienie funkcjonowało jako areszt sądowy. (więcej na: www.sw.gov.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.08.17])

«Intelligenzaktion»: (pl. „akcja inteligencja”) — niemiecki program eksterminacji polskiej elity, głównie inteligencji, przeprowadzony od początku okupacji w 09.1939 do 04.1940, głównie na terenach przyłączonych bezpośrednio do Niemiec, ale także na terenie tzw. niem. Generalgouvernement (pl. Generalne Gubernatorstwo), gdzie nosił miano «AB‐aktion». W pierwszej fazie, tuż po rozpoczęciu okupacji niemieckiej, realizowany pod nazwą niem. Unternehmen „Tannenberg” (pl. „operacja Tannenberg”) — w oparciu o opracowane przez jednostkę Zentralstelle II/P (Polen) niemieckiego Głównego Urzędu SD listy proskrypcyjne Polaków (niem. Sonderfahndungsbuch Polen), uznawanych za szczególnie niebezpiecznych dla III Rzeszy. Znalazły się na niej nazwiska 61,000 Polaków. Razem w trakcie tego ludobójstwa planowo i metodycznie zamordowano ok. 50 tys. nauczycieli, księży, przedstawicieli ziemiaństwa, wolnych zawodów, działaczy społecznych i politycznych oraz emerytowanych wojskowych. Kolejnych 50 tys. zesłano do obozów koncentracyjnych, gdzie przeżył tylko znikomy procent. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2014.10.04])

Reichsgau Danzig‐Westpreußen: Po polskiej klęsce w kampanii 09.1939, będącej rezultatem paktu Ribbentrop‐Mołotow i stanowiącej pierwszy etap II wojny światowej, i rozpoczęciu w części Polski okupacji niemieckiej (w drugiej, wschodniej części Polski rozpoczęła się okupacja rosyjska), Niemcy podzielili okupowane polskie terytorium na pięć głównych obszarów (i kilka mniejszych). Największy przekształcili w niem. Generalgouvernement (pl. Generalne Gubernatorstwo), przeznaczone wyłącznie dla Polaków i Żydów i stanowiące część tzw. niem. Großdeutschland (pl. Wielkie Niemcy). Dwa przyłączyli do już istniejących niemieckich prowincji. Z dwóch utworzyli odrębne nowe prowincje. Jednym z nich było Pomorze Nadwiślańskie, już 08.10.1939, dekretem przywódcy niemieckiego Adolfa Hitlera wcielone do Niemiec (formalnie zaczął obowiązywać 26.10.1939), a 02.11.1939 przekształcone w prowincję niem. Reichsgau Danzig‐Westpreußen (pl. Okręg Rzeszy Gdańsk‐Prusy Zachodnie), w której obowiązywać miało prawo państwa niemieckiego. Główną osią polityki nowej prowincji, której obszar Niemcy uznali za niem. „Ursprünglich Deutsche” (pl. „rdzennie niemieckie”), mimo iż ok. 85% jej mieszkańców stanowili Polacy, było niem. „Entpolonisierung” (pl. „odpolszczenie”), czyli przymusowa germanizacja. Ok. 60,000 Polaków zamordowano w 1939‐1940, w ramach niem. „Intelligenzaktion”, i.e. eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych, w ok. 432 miejscach skrytobójczych mordów — w tym ok. 220 polskich kapłanów katolickich. Drugie tyle zesłano do niemieckich obozów koncentracyjnych, skąd wróciło niewielu (aresztowano ponad 300 kapłanów, z których w obozach koncentracyjnych zginęło ok. 130). Wysiedlono ok. 124,000‐170,000, przy czym ok. 90,000 do niem. Generalgouvernement. Masowo zmuszano Polaków do podpisywania niemieckiej listy narodowościowej niem. Deutsche Volksliste (pl. folkslista) DVL. Dzieci polskie mogły się uczyć tylko po niemiecku. Zakazano używania języka polskiego podczas katolickich Mszy św., a także podczas spowiedzi. Konfiskowane polskie majątki ziemskie. By jeszcze bardziej ograniczyć liczbę ludności polskiej wysyłano Polaków na roboty przymusowe w głąb Niemiec. Pozostałych Polaków traktowano jako nisko wykwalifikowaną siłę roboczą, izolowano od Niemców i ściśle kontrolowano — legalnie spotykać mogli się najwyżej we trzech lub we troje, nawet we własnych mieszkaniach. Wielu wcielono do niemieckiej armii Wehrmacht. Po zakończeniu działań zbrojnych II wojny światowej nadzorca tej prowincji, niem. Reichsstatthalter (pl. Namiestnik Rzeszy) i niem. Gauleiter (pl. naczelnik okręgu) niemieckiej partii narodowo–socjalistycznej, Albert Maria Forster, został stracony. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2024.06.24])

Encykliki Piusa XI: Wobec powstania w Europie dwóch systemów totalitarnych, które zdawały się ze sobą konkurować, acz więcej było między nimi podobieństw niż sprzeczności, papież Pius XI wydał w 03.1937 (w ciągu 5 dni) dwie encykliki. W wydanej 14.03.1938 „Mit brennender Sorge” (pl. „Z palącą troską”) potępił narodowy socjalizm panujący w Niemczech. Pisał: „Kto idąc za wierzeniami starogermańsko — przedchrześcijańskimi, na miejsce Boga osobowego stawia różne nieosobowe fatum, ten przeczy mądrości Bożej i Opatrzności […], kto wynosi ponad skalę wartości ziemskie: rasę albo naród, albo państwo, albo ustrój państwa, przedstawicieli władzy państwowej albo inne podstawowe wartości ludzkiej społeczności, […] i czyni z nich najwyższą normę wszelkich wartości, także religijnych, i oddaje się im bałwochwalczo, ten […] daleki jest od prawdziwej wiary w Boga i od światopoglądu odpowiadającego takiej wierze”. 19.03.1937 wydał „Divini Redemptoris” (pl. „Boski Odkupiciel”), w której poddał krytyce komunizm rosyjski, materializm dialektyczny i teorię walki klas. Pisał: „Komunizm pozbawia człowieka wolności, a więc duchowej podstawy wszelkich norm życiowych. Odbiera osobie ludzkiej całą jej godność i wszelkie moralne oparcie, z którego pomocą mogłaby się przeciwstawić naporowi ślepych namiętności […] To nowa ewangelia, którą bolszewicki i bezbożny komunizm głosi jako orędzie zbawienia i odkupienia ludzkości”… Pius XI domagał się poddania stanowionego prawa ludzkiego naturalnemu prawu Bożemu, zalecał wcielanie w życie ideału państwa i społeczeństwa chrześcijańskiego, i wzywał katolików do oporu. Dwa lata później narodowo socjalistyczne Niemcy i komunistyczna Rosja porozumiały się i wywołały II wojnę światową. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.05.28], pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.05.28])

Encykliki Piusa XI: Wobec powstania w Europie dwóch systemów totalitarnych, które zdawały się ze sobą konkurować, acz więcej było między nimi podobieństw niż sprzeczności, papież Pius XI wydał w 03.1937 (w ciągu 5 dni) dwie encykliki. W wydanej 14.03.1938 „Mit brennender Sorge” (pl. „Z palącą troską”) potępił narodowy socjalizm panujący w Niemczech. Pisał: „Kto idąc za wierzeniami starogermańsko — przedchrześcijańskimi, na miejsce Boga osobowego stawia różne nieosobowe fatum, ten przeczy mądrości Bożej i Opatrzności […], kto wynosi ponad skalę wartości ziemskie: rasę albo naród, albo państwo, albo ustrój państwa, przedstawicieli władzy państwowej albo inne podstawowe wartości ludzkiej społeczności, […] i czyni z nich najwyższą normę wszelkich wartości, także religijnych, i oddaje się im bałwochwalczo, ten […] daleki jest od prawdziwej wiary w Boga i od światopoglądu odpowiadającego takiej wierze”. 19.03.1937 wydał „Divini Redemptoris” (pl. „Boski Odkupiciel”), w której poddał krytyce komunizm rosyjski, materializm dialektyczny i teorię walki klas. Pisał: „Komunizm pozbawia człowieka wolności, a więc duchowej podstawy wszelkich norm życiowych. Odbiera osobie ludzkiej całą jej godność i wszelkie moralne oparcie, z którego pomocą mogłaby się przeciwstawić naporowi ślepych namiętności […] To nowa ewangelia, którą bolszewicki i bezbożny komunizm głosi jako orędzie zbawienia i odkupienia ludzkości”… Pius XI domagał się poddania stanowionego prawa ludzkiego naturalnemu prawu Bożemu, zalecał wcielanie w życie ideału państwa i społeczeństwa chrześcijańskiego, i wzywał katolików do oporu. Dwa lata później narodowo socjalistyczne Niemcy i komunistyczna Rosja porozumiały się i wywołały II wojnę światową. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.05.28], pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.05.28])

źródła

osobowe:
muzeum-kociewie.gda.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2021.12.19], www.kpbc.ukw.edu.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2014.10.04]
bibliograficzne:
„Słownik biograficzny Ziemi Lubawskiej 1244‐2000”, Jerzy Szews, 2000
„Słownik biograficzny kapłanów wyświęconych w latach 1921‐1945 pracujących w diecezji chełmińskiej”, ks. prof. Anastazy Nadolny, wyd. Bernardinum 2021
pierwotnych (oryginalnych) zdjęć:
www.facebook.comKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2021.07.29], www.facebook.comKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2021.07.29], www.otodom.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2017.05.20]