funkcja

kapłan diecezjalny

wyznanie

Kościół łaciński (rzymskokatolicki) RKwięcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2014.09.21]

diecezja / prowincja

diecezja włocławskawięcej na
www.diecezja.wloclawek.pl
[dostęp: 2012.11.23]
diecezja włocławska i.e. kaliskawięcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2019.10.13]

akademickie wyróżnienia

licencjat śpiewu gregoriańskiego i harmonii

data i miejsce
śmierci

18.11.1939

las Mniszek ‐ Grupadziś: gm. Dragacz, pow. Świecie, woj. kujawsko‐pomorskie, Polska
więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2021.12.19]

szczegóły śmierci

przyczyna śmierci

zbiorowy mord

sprawstwo

Niemcy

miejsca i wydarzenia

las Mniszek / GrupaKliknij by przejść do opisu, Górna GrupaKliknij by przejść do opisu, Świecie (instytut)Kliknij by przejść do opisu, VSH SchwetzKliknij by przejść do opisu, IL Fort VII ThornKliknij by przejść do opisu, Piaski (Aleksandrów Kujawski)Kliknij by przejść do opisu, «Intelligenzaktion»Kliknij by przejść do opisu, Reichsgau Danzig‐WestpreußenKliknij by przejść do opisu, Encykliki Piusa XIKliknij by przejść do opisu, Encykliki Piusa XIKliknij by przejść do opisu

data i miejsce
urodzenia

04.03.1885

Kobiele Wielkiedziś: gm. Kobiele Wielkie, pow. Radomsko, woj. łódzkie, Polska
więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2020.08.03]

prezbiterat (święcenia)
ordynacja

21.09.1907

szczegóły posługi

inni związani
szczegółami śmierci

BERTELKliknij by wyświetlić biogram Czesław, BORUCKIKliknij by wyświetlić biogram, BRZÓSKOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Władysław, BURDYNKliknij by wyświetlić biogram Bernard Fryderyk, CZOGAŁAKliknij by wyświetlić biogram Ignacy, ZNANIECKIKliknij by wyświetlić biogram Sebastian, ECHAUSTKliknij by wyświetlić biogram Brunon, HOŁUBOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Bonawentura, JAKUBIAKKliknij by wyświetlić biogram Bolesław, KNEBLEWSKIKliknij by wyświetlić biogram Wacław, KOTEWICZKliknij by wyświetlić biogram Stanisław, KOWALKliknij by wyświetlić biogram Henryk Stanisław, KUCZYŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Marian, MAKOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Roman, MALORNYKliknij by wyświetlić biogram Franciszek, MAŃKIEWICZKliknij by wyświetlić biogram Henryk, MEGGERKliknij by wyświetlić biogram Władysław, MIKUCZEWSKIKliknij by wyświetlić biogram Ludwik, NODZYŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Andrzej, PEŁKAKliknij by wyświetlić biogram Leon, REPIŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Zygmunt Alojzy, ROGALSKIKliknij by wyświetlić biogram Jan, SOŁTYSIAKKliknij by wyświetlić biogram Jan, WALECKIKliknij by wyświetlić biogram Wacław, WOJTASZEWSKIKliknij by wyświetlić biogram Kazimierz, ŻUKOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Wincenty, BOKKliknij by wyświetlić biogram Franciszek, KĄDZIELAKliknij by wyświetlić biogram Alfons, SZYBOWSKIKliknij by wyświetlić biogram Franciszek, ZIELIŃSKIKliknij by wyświetlić biogram Heliodor

miejsca i wydarzenia
opisy

las Mniszek / Grupa: Od 10.1939 do ok. 04.1940 w kompleksie lasów w pobliżu wsi Mniszek (na terenie byłej żwirowni) i Grupa (na terenie dawnego polskiego poligonu wojskowego), ok. 16 km na północny‐wschód od Świecia i ok. 10 km na zachód od Grudziądza, Niemcy zamordowali ok. 10,000 Polaków, dowożonych z więzienia w Świeciu (funkcjonującego jako areszt VSH Schwetz), Zakładu Psychiatrycznego w Świeciu (ok. 1,000 pacjentów — chorych wywożono partiami po 60 osób, aplikując na drogę środki uspokajające), więzienia w Grudziądzu, obozu internowania w Nowem n. Wisłą, zakładu misyjnego Zgromadzenia Księży Werbistów SVD w Górnej Grupie — głównie intelligencji, z okolic Świecia, Bydgoszczy, Chełmna, Grudziądza i Starogardu Gdańskiego na Pomorzu. Wśród ofiar było 120 dzieci, przywiezionych pod pozorem wycieczki. Mordu dokonywali Niemcy z ludobójczych organizacji Volksdeutscher Selbstschutz i SS. Żołdacy Wehrmachtu kierowali pojazdami. Ofiary dobijano łopatami, kijami, czasem zakopywano żywcem. Skazańców, którzy próbowali stawiać opór, wieszano. W 1944 większość zwłok Niemcy wydobyli i spalili. (więcej na: groby.radaopwim.gov.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.01.13], pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2021.12.19])

Górna Grupa: Od 10.1939 do ok. 04.1940 w Górnej Grupie w domu Zgromadzenia Księży Werbistów SVD Niemcy zorganizowali — w ramach akcji «Intelligenzaktion», eksterminacji polskiej inteligencji na Pomorzu — obóz dla Polaków, w tym 95 polskich duchownych, z okolic Świecia, Bydgoszczy, Chełmna, Grudziądza i Starogardu Gdańskiego na Pomorzu. Ok. 50 z nich zginęło, w tym znacząca część została zamordowana na miejscach straceń w Mniszku‐Grupie. W tym samym miejscu w 1945 Rosjanie urządzili obóz koncentracyjny dla Niemców. Wśród nich byli kapłani katoliccy, z których dwóch poniosło śmierć. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2021.12.19], www.kpbc.ukw.edu.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.12.27])

Świecie (instytut): Jesienią 1939 Niemcy w ramach — w ramach «Aktion T4» — wymordowali prawie wszystkich pacjentów Krajowego Pomorskiego Zakładu Psychiatrycznego w Świeciu. W dniach 15‐21.10.1939 ok. 1,000 osób zostało zamordowanych w lasach k. Mniszka, partiami po 60 ofiar. Wśród ofiar znajdowało się 120 dzieci. Był też polski dyrektor szpitala, dr Józef Bednarz, który pozostał ze swoimi pacjentami do końca. Ofiary Niemcy — członkowie ludobójczej jednostki SS‐Wachsturmbann „Eimann” — spychali trójkami do wykopanych wcześniej dołów i mordowali strzałami z karabinów. Ok. 300 pacjentów zawieziono do szpitala w Kocborowie i zamordowano później w lesie Szpęgawskim. (więcej na: ipn.gov.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2015.05.09])

VSH Schwetz: Niemiecki niem. Volksdeutscher Selbstschutzhaft (pl. areszt Volksdeutscher Selbstschutz) VSH założony w 09.1939 przez ludobójczą niemiecką organizację paramilitarną Volksdeutscher Selbstschutz w Świeciu nad Wisłą. Decyzję o utworzeniu Selbstschutzu na ziemiach polskich zajętych przez wojska niemieckie podjęto w Berlinie 08‐10.09.1939 na konferencji pod kierownictwem Reichsführera‐SS Heinricha Himmlera (rozkaz powołaniowy z 20.09.1939), a powstające chaotycznie oddziały zostały bezpośrednio podporządkowane oficerom ludobójczej organizacji SS. Świecie Niemcy zajęli już 03.09.1939. W ramach akcji «Intelligenzaktion», i.e. eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych, natychmiast rozpoczęły się aresztowania miejscowych Polaków. Osadzano ich i przetrzymywano w fatalnych warunkach w celach więzienia sądowego w Świeciu, pustych pawilonach Krajowego Pomorskiego Zakładu Psychiatrycznego (szczególnie po 22.10.1939, gdy Niemcy w ramach «Aktion T4» wymordowali większość jego pacjentów), budynkach gorzelni w Luszkówku, celach więzienia w Nowem nad Wisłą oraz w budynkach zakładu misyjnego oo. Werbistów w Górnej Grupie. Poddawano torturom i szykanom. Od ok. 08‐09.10.1939 rozpoczęły się masowe egzekucje — dzień przed pierwszą egzekucją w Świeciu pojawił się niem. gauleiter (pl. namiestnik okręgu) niemieckiej partii narodowo–socjalistycznej NSDAP w Gdańsku, późniejszy niem. Reichsstatthalter (pl. Namiestnik Rzeszy) niem. Reichsgau Danzig–Westpreußen (pl. Okręg Rzeszy Gdańsk–Prusy Zachodnie) i wezwał wszystkich miejscowych Niemców do bezwzględnego wykonywania zarządzeń, dodając „choćby się musieli po szyje kąpać we krwi” — m.in. na cmentarzu żydowskim w Świeciu, oraz w lasach k. wioski Mniszek i poligonie wojskowym we wsi Grupa. Przez areszt przeszły dziesiątki katolickich kapłanów, z których ok. 50 zginęło: 20 Niemcy zamordowali w Mniszku, a reszta zginęła w niemieckich obozach koncentracyjnych. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2021.12.19])

IL Fort VII Thorn: niem. „Internierungslager” (pl. „obóz internowania”) zorganizowany przez Niemców ok. 15.10.1939 w Toruniu, w zbudowanym w latach 1879‐1883 na planie pięciokąta forcie artyleryjskim Fort VII, ostatnim głównym forcie twierdzy toruńskiej. Początkowo zarządzany przez żołdaków Wehrmachtu, ale od 26.10.1939 przejęty przez członków ludobójczej niemieckiej paramilitarnej organizacji Volksdeutscher Selbstschutz. W ramach akcji «Intelligenzaktion», eksterminacji polskiej inteligencji Pomorza, przetrzymywano w nim polskich obywateli Torunia i okolic, mężczyzn i kobiet. Jednorazowo przetrzymywano od 700 do 1,500 osób, uznanych za „polskie elementy niepewne politycznie” — po 50‐80 więźniów w celach przeznaczonych dla 6‐12 osób. Razem przez obóz przejść miało ok. 3,000 Polaków. Osoby osadzone torturowano, fizycznie i psychicznie. Ponad 1,500 osób zostało rozstrzelanych w lasaach Barbarce i Przysiece. Resztę, ok. 600 osób, wywieziono w 01.1940 do obozu koncentracyjnego KL Stutthof. Pod koniec 01.1940 obóz przeniesiono przeniesiono do pobliskiego Fortu VIII, gdzie funkcjonował do 07.1940. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.08.10])

Piaski (Aleksandrów Kujawski): W Piaskach (dziś dzielnica Aleksandrowa Kujawskiego) w 10‐11.1939 Niemcy przetrzymywali w tymczasowym(?) areszcie kapłanów z dekanatów Aleksandrowa Kujawskiego i Nieszawy, przed przetransportowaniem ich do obozu w Forcie VII w Toruniu. (więcej na: salezjanie.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.08.31])

«Intelligenzaktion»: (pl. „akcja inteligencja”) — niemiecki program eksterminacji polskiej elity, głównie inteligencji, przeprowadzony od początku okupacji w 09.1939 do 04.1940, głównie na terenach przyłączonych bezpośrednio do Niemiec, ale także na terenie tzw. niem. Generalgouvernement (pl. Generalne Gubernatorstwo), gdzie nosił miano «AB‐aktion». W pierwszej fazie, tuż po rozpoczęciu okupacji niemieckiej, realizowany pod nazwą niem. Unternehmen „Tannenberg” (pl. „operacja Tannenberg”) — w oparciu o opracowane przez jednostkę Zentralstelle II/P (Polen) niemieckiego Głównego Urzędu SD listy proskrypcyjne Polaków (niem. Sonderfahndungsbuch Polen), uznawanych za szczególnie niebezpiecznych dla III Rzeszy. Znalazły się na niej nazwiska 61,000 Polaków. Razem w trakcie tego ludobójstwa planowo i metodycznie zamordowano ok. 50 tys. nauczycieli, księży, przedstawicieli ziemiaństwa, wolnych zawodów, działaczy społecznych i politycznych oraz emerytowanych wojskowych. Kolejnych 50 tys. zesłano do obozów koncentracyjnych, gdzie przeżył tylko znikomy procent. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2014.10.04])

Reichsgau Danzig‐Westpreußen: Po polskiej klęsce w kampanii 09.1939, będącej rezultatem paktu Ribbentrop‐Mołotow i stanowiącej pierwszy etap II wojny światowej, i rozpoczęciu w części Polski okupacji niemieckiej (w drugiej, wschodniej części Polski rozpoczęła się okupacja rosyjska), Niemcy podzielili okupowane polskie terytorium na pięć głównych obszarów (i kilka mniejszych). Największy przekształcili w niem. Generalgouvernement (pl. Generalne Gubernatorstwo), przeznaczone wyłącznie dla Polaków i Żydów i stanowiące część tzw. niem. Großdeutschland (pl. Wielkie Niemcy). Dwa przyłączyli do już istniejących niemieckich prowincji. Z dwóch utworzyli odrębne nowe prowincje. Jednym z nich było Pomorze Nadwiślańskie, już 08.10.1939, dekretem przywódcy niemieckiego Adolfa Hitlera wcielone do Niemiec (formalnie zaczął obowiązywać 26.10.1939), a 02.11.1939 przekształcone w prowincję niem. Reichsgau Danzig‐Westpreußen (pl. Okręg Rzeszy Gdańsk‐Prusy Zachodnie), w której obowiązywać miało prawo państwa niemieckiego. Główną osią polityki nowej prowincji, której obszar Niemcy uznali za niem. „Ursprünglich Deutsche” (pl. „rdzennie niemieckie”), mimo iż ok. 85% jej mieszkańców stanowili Polacy, było niem. „Entpolonisierung” (pl. „odpolszczenie”), czyli przymusowa germanizacja. Ok. 60,000 Polaków zamordowano w 1939‐1940, w ramach niem. „Intelligenzaktion”, i.e. eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych, w ok. 432 miejscach skrytobójczych mordów — w tym ok. 220 polskich kapłanów katolickich. Drugie tyle zesłano do niemieckich obozów koncentracyjnych, skąd wróciło niewielu (aresztowano ponad 300 kapłanów, z których w obozach koncentracyjnych zginęło ok. 130). Wysiedlono ok. 124,000‐170,000, przy czym ok. 90,000 do niem. Generalgouvernement. Masowo zmuszano Polaków do podpisywania niemieckiej listy narodowościowej niem. Deutsche Volksliste (pl. folkslista) DVL. Dzieci polskie mogły się uczyć tylko po niemiecku. Zakazano używania języka polskiego podczas katolickich Mszy św., a także podczas spowiedzi. Konfiskowane polskie majątki ziemskie. By jeszcze bardziej ograniczyć liczbę ludności polskiej wysyłano Polaków na roboty przymusowe w głąb Niemiec. Pozostałych Polaków traktowano jako nisko wykwalifikowaną siłę roboczą, izolowano od Niemców i ściśle kontrolowano — legalnie spotykać mogli się najwyżej we trzech lub we troje, nawet we własnych mieszkaniach. Wielu wcielono do niemieckiej armii Wehrmacht. Po zakończeniu działań zbrojnych II wojny światowej nadzorca tej prowincji, niem. Reichsstatthalter (pl. Namiestnik Rzeszy) i niem. Gauleiter (pl. naczelnik okręgu) niemieckiej partii narodowo–socjalistycznej, Albert Maria Forster, został stracony. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2024.06.24])

Encykliki Piusa XI: Wobec powstania w Europie dwóch systemów totalitarnych, które zdawały się ze sobą konkurować, acz więcej było między nimi podobieństw niż sprzeczności, papież Pius XI wydał w 03.1937 (w ciągu 5 dni) dwie encykliki. W wydanej 14.03.1938 „Mit brennender Sorge” (pl. „Z palącą troską”) potępił narodowy socjalizm panujący w Niemczech. Pisał: „Kto idąc za wierzeniami starogermańsko — przedchrześcijańskimi, na miejsce Boga osobowego stawia różne nieosobowe fatum, ten przeczy mądrości Bożej i Opatrzności […], kto wynosi ponad skalę wartości ziemskie: rasę albo naród, albo państwo, albo ustrój państwa, przedstawicieli władzy państwowej albo inne podstawowe wartości ludzkiej społeczności, […] i czyni z nich najwyższą normę wszelkich wartości, także religijnych, i oddaje się im bałwochwalczo, ten […] daleki jest od prawdziwej wiary w Boga i od światopoglądu odpowiadającego takiej wierze”. 19.03.1937 wydał „Divini Redemptoris” (pl. „Boski Odkupiciel”), w której poddał krytyce komunizm rosyjski, materializm dialektyczny i teorię walki klas. Pisał: „Komunizm pozbawia człowieka wolności, a więc duchowej podstawy wszelkich norm życiowych. Odbiera osobie ludzkiej całą jej godność i wszelkie moralne oparcie, z którego pomocą mogłaby się przeciwstawić naporowi ślepych namiętności […] To nowa ewangelia, którą bolszewicki i bezbożny komunizm głosi jako orędzie zbawienia i odkupienia ludzkości”… Pius XI domagał się poddania stanowionego prawa ludzkiego naturalnemu prawu Bożemu, zalecał wcielanie w życie ideału państwa i społeczeństwa chrześcijańskiego, i wzywał katolików do oporu. Dwa lata później narodowo socjalistyczne Niemcy i komunistyczna Rosja porozumiały się i wywołały II wojnę światową. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.05.28], pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.05.28])

Encykliki Piusa XI: Wobec powstania w Europie dwóch systemów totalitarnych, które zdawały się ze sobą konkurować, acz więcej było między nimi podobieństw niż sprzeczności, papież Pius XI wydał w 03.1937 (w ciągu 5 dni) dwie encykliki. W wydanej 14.03.1938 „Mit brennender Sorge” (pl. „Z palącą troską”) potępił narodowy socjalizm panujący w Niemczech. Pisał: „Kto idąc za wierzeniami starogermańsko — przedchrześcijańskimi, na miejsce Boga osobowego stawia różne nieosobowe fatum, ten przeczy mądrości Bożej i Opatrzności […], kto wynosi ponad skalę wartości ziemskie: rasę albo naród, albo państwo, albo ustrój państwa, przedstawicieli władzy państwowej albo inne podstawowe wartości ludzkiej społeczności, […] i czyni z nich najwyższą normę wszelkich wartości, także religijnych, i oddaje się im bałwochwalczo, ten […] daleki jest od prawdziwej wiary w Boga i od światopoglądu odpowiadającego takiej wierze”. 19.03.1937 wydał „Divini Redemptoris” (pl. „Boski Odkupiciel”), w której poddał krytyce komunizm rosyjski, materializm dialektyczny i teorię walki klas. Pisał: „Komunizm pozbawia człowieka wolności, a więc duchowej podstawy wszelkich norm życiowych. Odbiera osobie ludzkiej całą jej godność i wszelkie moralne oparcie, z którego pomocą mogłaby się przeciwstawić naporowi ślepych namiętności […] To nowa ewangelia, którą bolszewicki i bezbożny komunizm głosi jako orędzie zbawienia i odkupienia ludzkości”… Pius XI domagał się poddania stanowionego prawa ludzkiego naturalnemu prawu Bożemu, zalecał wcielanie w życie ideału państwa i społeczeństwa chrześcijańskiego, i wzywał katolików do oporu. Dwa lata później narodowo socjalistyczne Niemcy i komunistyczna Rosja porozumiały się i wywołały II wojnę światową. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.05.28], pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.05.28])

źródła

osobowe:
groby.radaopwim.gov.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.01.13], www.wtn.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2021.07.29], pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2021.12.19]
bibliograficzne:
„Ofiary zbrodni niemieckiej spośród duchowieństwa diec. włocławskiej”, ks. Stanisław Librowski, „Kronika Diecezji Włocławskiej”, 07‐08.1947
pierwotnych (oryginalnych) zdjęć:
www.wtn.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2021.07.29], pomniki.wloclawek.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2020.09.26]