funkcja

kapłan diecezjalny

wyznanie

Kościół łaciński (rzymsko-katolicki)
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.09.21]

diecezja / prowincja

archidiecezja krakowska
więcej na: www.diecezja.pl [dostęp: 2013.05.19]
diecezja tarnowska
więcej na: www.diecezja.tarnow.pl [dostęp: 2013.05.19]

data i miejsce śmierci

16.08.1942

KL Dachau
Dachau, rej. Górna Bawaria, Bawaria, Niemcy

alt. daty i miejsca śmierci

17.08.1942

szczegóły śmierci

Po niemieckim i rosyjskim najeździe na Rzeczpospolitą w 09.1939 i rozpoczęciu II wojny światowej członek niepodległościowego Związku Walki Zbrojnej ZWZ (część powstającego Polskiego Państwa Podziemnego). Na plebanii prowadził punkt kontaktowy dla osób planujących przerzut przez góry na Słowację i Węgry. Odmawiał współpracy z Niemcami i w kazaniach apelował o zachowanie polskości. Od 15.06.1941 uznawany przez Niemców za zakładnika w walce z rodzącym się polskim ruchem partyzanckim. Aresztowany przez Niemców 15.09.1941 w Lubniu, gdzie przeprowadzał wizytację parafii. Przetrzymywany w więzieniach w Nowym Sączu i Tarnowie. 29.12.1941 przetransportowany do obozu koncentracyjnego KL Auschwitz. Stamtąd 05.06.1942 przewieziony do obozu koncentracyjnego KL Dachau, gdzie został zamordowany: ofiara pseudo „eksperymentów medycznych” — wszczepiono mu zarazki flegmony.

przyczyna śmierci

eksterminacja: eksperymenty medyczne

sprawstwo

Niemcy

data i miejsce urodzenia

08.01.1881

Królówka
pow. Bochnia, woj. małopolskie, Polska

prezbiterat (święcenia)/
ordynacja

29.06.1907

szczegóły posługi

dziekan
1917–1940 — proboszcz {parafia: Mszana Dolna, pw. św. Michała Archanioła; dek.: Tymbark/Mszana Dolna}
do 1917 — wikariusz {parafia: Wola Rzędzińska}
do 1910 — wikariusz {parafia: Wojnicz}
od 1907 — wikariusz {parafia: Tarnów, katedra pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny}
1903–1907 — student {Tarnów, filozofia i teologia, Seminarium Duchowne}
działacz {społeczny i gospodarczy}

inni związani szczegółami śmierci

ANDRZEJCZAK Stanisław Kostka, BUKOWY Stanisław, DACHTERA Franciszek, FELCZAK Stanisław, GLISZCZYŃSKI Franciszek, JANECKI Mieczysław, KAŁUŻA Józef, KŁOCZKOWSKI Mieczysław Jan, KOCOT Józef Franciszek, KOŁODZIEJ Stanisław, KONOPIŃSKI Marian Wacław, KULASIŃSKI Leon, LEŚNIEWICZ Ludwik, LIGUDA Paweł Alojzy, LIS Tomasz, ŁAGODA Leon, NOWICKI Kazimierz, PAJDO Franciszek, RYGUS Leon, SEJBUK Czesław, SEWIŁŁO Stanisław, STACHOWSKI Brunon, STOPCZAK Marian, TRZASKOMA Jan, ZUSKE Stanisław Witold

miejsca zagłady
obozy (+ nr więźnia)

Eksperymenty medyczne: Zbrodnicze eksperymenty medyczne, przeprowadzane na więźniach przez niemieckich specjalistów w obozach koncentracyjnych. Wsród „eksperymentów” w obozach koncentracyjnych KL Dachau, KL Auschwitz, KL Buchenwald i innych zbrodniarze niemieccy poddawali więźniów testom malarycznym, lotniczym (w kabinach ciśnieniowych), wątrobowych, gruźliczych, tyfusowych, krystalizacji i krzepnięcia krwi, ropowicznym, wyziębienia (hipotermia), sterylizacyjnych, głodowych, etc. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2012.11.23], pl.wikipedia.org [dostęp: 2013.12.04])

KL Dachau (nr więźnia: 30313): KL Dachau w niemieckiej Bawarii, założony w 1933, stał się głównym obozem koncentracyjnym dla księży katolickich w czasie II wojny światowej: Niemcy więzili w nim ok. 3,000 kapłanów, w tym ok. 1,800 polskich. Kapłanów zmuszano do niewolniczej pracy na tzw. „Plantagach”, czyli placach polowych, przy budowach, m.in. krematorium. W barakach więziennych panował głód, szczególnie w latach 1941‑2, zimą przejmujące zimno a latem nieznośny upał. Więźniowie zapadali na choroby, w szczególności gruźlicę. Na wielu przeprowadzano zbrodnicze „eksperymenty medyczne” — in 11.1942 ok. 20 kapłanów otrzymało zastrzyki z flegmony; od 07.1920 do 05.1944 ok. 120 poddanych zostało eksperymentom malarycznym. Ponad 750 polskich duchownych zostało przez Niemców zamordowanych, w tym wielu zagazowanych w ośrodku eutanacyjnym Scholoss Hartheim w Austrii. System obozów KL Dachau w szczytowym momencie miał ok. 100 podobozów niewolniczej pracy przymusowej — w południowych Niemczech i Austrii. Udokumentowanych zostało ok. 32,000 przypadków śmierci w obozie, tysiące zginęło bez śladu. W momencie oswobodzenia 29.04.1945 przez wojska USA ok. 10,000 na 30,000 więźniów było chorych… (więcej na: www.kz-gedenkstaette-dachau.de [dostęp: 2013.08.10], pl.wikipedia.org [dostęp: 2016.05.30])

KL Auschwitz (nr więźnia: 25123): Niemiecki obóz koncentracyjny (niem. Konzentrationslager) i obóz zagłady (niem. Vernichtungslager) KL Auschwitz w okolicy Oświęcimia, założony przez Niemców 27.01.1940 na ówczesnym terytorium Niemiec (najpierw w niem. Provinz Schlesien — Prowincji Śląsk; a od 1941 niem. Provinz Oberschlesien — Prowincja Górny Śląsk). KL Auschwitz był początkowo obozem głównie dla Polaków, od 1942 stał się miejscem zagłady europejskich Żydów. W skład kompleksu obozów koncentracyjnych KL Auschwitz wchodził znajdujący się zaraz obok obóz zagłady (niem. Vernichtungslager) KL Auschwitz II Birkenau, gdzie Niemcy zamordowali nawet do ponad miliona ludzi, głównie Żydów, w komorach gazowych. Przez KL Auschwitz przeszło ponad 400 kapłanów i osób zakonnych, z których ok. 40% zostało zamordowanych (większość z nich to Polacy). (więcej na: en.auschwitz.org.pl [dostęp: 2012.11.23], www.meczennicy.pelplin.pl [dostęp: 2013.07.06])

Tarnów: Niemieckie więzienie i areszt śledczy, wykorzystywane przez Niemców jako areszt tymczasowy przed wysłaniem do obozów koncentracyjnych, np. KL Auschwitz. (więcej na: www.sw.gov.pl [dostęp: 2013.08.17])

Nowy Sącz: Więzienie karne zarządzanie przez Niemców. W latach 1939‑45 było także miejscem straceń, głównie Polaków. Po zakończeniu działań wojennych więzienie wykorzystywane m.in. przez komunazistowskie UB do przetrzymywania „żołnierzy wyklętych”. (więcej na: www.sw.gov.pl [dostęp: 2013.08.17])

Generalne Gubernatorstwo: Jednostka administracyjno–terytorialna utworzona przez Niemców w 1939 po agresji na Polskę, obejmująca część okupowanego przez Niemcy terytorium Polski, która nie została wcielona bezpośrednio do Rzeszy. Zarządzana przez Niemców do 1945 — do czasu ofensywy rosyjskiej — i stanowiąca część tzw. Wielkich Niemiec — Großdeutschland. Do 31.07.1940 zwane formalnie niem. Generalgouvernement für die besetzten polnischen Gebiete (pl. Generalne Gubernatorstwo dla okupowanych ziem polskich) — później już tylko niem. Generalgouvernement (pl. Generalne Gubernatorstwo). Od 07.1941 w jego skład wchodził też dystrykt Galicja. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2013.12.04])

Ribbentrop-Mołotow: Ludobójczy rosyjsko–niemiecki pakt przyjaźni między przywódcą rosyjskim Józefem Stalinem i niemieckim Adolfem Hitlerem, podpisany 23.08.1939 w Moskwie przez ministrów spraw zagranicznych Rosji — Wiaczesława Mołotowa — i Niemiec — Joachima von Ribbentropa — który sankcjonował i był bezpośrednią przyczyną niemieckiego i rosyjskiego najazdu na Polskę i rozpoczęcia II wojny światowej w 09.1939. „Wojna była jedną z największych w historii klęsk i dramatów ludzkości, bo dwie ateistyczne i antychrześcijańskie ideologie: narodowego i międzynarodowego socjalizmu, odrzuciły Boga i Jego piąte przykazanie Dekalogu: Nie zabijaj!” (abp Stanisław Gądecki, 01.09.2019). Ustalenia paktu — wsparte zdradą formalnych sojuszników Polski, Francji i Niemiec, które 12.09.1939 na wspólnej konferencji w Abbeville, zdecydowały o nieudzielaniu pomocy zaatakowanej Polsce i niepodejmowaniu działań zbrojnych wobec Niemiec (co było złamaniem zobowiązań traktatowych z Polską) — zostały sprecyzowane 28.09.1939 w traktacie „o granicach i przyjaźni Niemcy–Rosja”, podpisanym przez tych samych zbrodniarzy. Jednym z jego ustaleń było podzielenie się strefami wpływów w środkowej i wschodniej Europie oraz IV rozbiór Polski. W jednym z tajnych aneksów zapisano: „Obie strony nie będą tolerować na swych terytoriach jakiejkolwiek polskiej propagandy, która dotyczy terytoriów drugiej strony. Będą one tłumić na swych terytoriach wszelkie zaczątki takiej propagandy i informować się wzajemnie w odniesieniu do odpowiednich środków w tym celu”. Skutkiem porozumień była seria spotkań między ludobójczymi organizacjami — niemieckim Gestapo i rosyjskim NKWD, na których dyskutowano koordynację wysiłków w celu eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych (w Niemczech zwane Intelligenzaktion, w Rosji przyjęła formę zbrodni katyńskiej). Skutkiem porozumień była śmierć setek tysięcy polskiej inteligencji, w tym tysięcy przedstawianych kapłanów, i dziesiątków milionów zwykłych ludzi. Skutki tej rosyjsko–niemieckiej umowy trwały do 1989, a i dziś są odczuwalne. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2015.09.30])

źródła

osobowe:
pl.wikipedia.org [dostęp: 2012.12.28], www.mszana-dolna.eu [dostęp: 2021.05.06], naszaprzeszlosc.pl [dostęp: 2018.04.02], www.mszana.pl [dostęp: 2018.04.02], www.ipgs.us [dostęp: 2012.11.23]
oryginalnych zdjęć:
www.mszana-dolna.eu [dostęp: 2021.05.06], www.mszana.pl [dostęp: 2018.04.02], www.mszana.pl [dostęp: 2018.04.02], www.auschwitz.org [dostęp: 2018.11.18], www.auschwitz.org [dostęp: 2018.11.18], www.auschwitz.org [dostęp: 2018.11.18], www.mszana-dolna.eu [dostęp: 2021.05.06], www.mszana-dolna.eu [dostęp: 2021.05.06], mszana.esy.es [dostęp: 2018.04.02], www.ziemia-limanowska.pl [dostęp: 2021.05.06], www.rdn.pl [dostęp: 2019.05.30]