funkcja

ojciec zakonny

wyznanie

Kościół łaciński (rzymsko-katolicki)
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.09.21]

zakon

Towarzystwo Jezusowe (jezuici - SI)
więcej na: jezuici.pl [dostęp: 2012.11.23]

diecezja / prowincja

prowincja Wielkopolsko-Mazowiecka SI
archidiecezja krakowska
więcej na: www.diecezja.pl [dostęp: 2013.05.19]

akademickie wyróżnienia

doktor filozofii chrześcijańskiej
doktor teologii

data i miejsce śmierci

08.09.1940

KL Auschwitz
Oświęcim, gm. Oświęcim, pow. Oświęcim, woj. małopolskie, Polska

szczegóły śmierci

W latach 1917‑8, jako obywatel Niemiec (Prus), wcielony do wojska niemieckiego jako sanitariusz. Posługiwał wśród francuskich, włoskich i rosyjskich jeńców pracujących w kopalniach Górnego Śląska. Po niemieckim i rosyjskim najeździe na Rzeczpospolitą w 09.1939 i rozpoczęciu II wojny światowej, po rozpoczęciu okupacji niemieckiej, uniknął 06.11.1939 aresztowania przez Niemców, gdy zatrzymani zostali profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Aresztowany natomiast przez Niemców parę dni później, 10.11.1939 w Krakowie, wraz z 24 jezuitami z Kolegium Jezuickiego w Krakowie (m.in. z o. Józefem Cyrkiem, o. Kazimierzem Dembowskim, o. Stanisławem Podoleńskim, br. Janem Zającem, br. Eugeniuszem Żeleźniakiem, kl. Stanisławem Sewiłło, kl. Bronisławem Wielgoszem). Osadzony w więzieniu przy ul. Montelupich w Krakowie, a od 03.02.1940 w więzieniu w Wiśniczu. 20.06.1940 przetransportowany do obozu koncentracyjnego KL Auschwitz, gdzie pracował przy taczkach. Katowany, wepchnięty na druty kolczaste, gdzie się poharatał. Wyznaczony do pchania walca do wyrównywania ziemi, pomógł Żydowi, który upadł z wyczerpania. Za karę pobity na śmierć przez niemieckiego strażnika.

przyczyna śmierci

mord

sprawstwo

Niemcy

data i miejsce urodzenia

15.10.1881

Budapeszt
kom. Budapeszt miasto, Węgry

alt. daty i miejsca urodzenia

10.10.1881

prezbiterat (święcenia)/
ordynacja

03.07.1910 (Kraków)

szczegóły posługi

profesor dogmatyki szczegółowej Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (1934‑9), b. profesor (1932‑34) i zastępca profesora (1930‑32) dogmatyki szczegółowej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim KUL, b. profesor dogmatyki szczegółowej w Instytucie Teologicznym „Bobolanum” w Lublinie (1926‑34), b. opiekun kleryków Śląskiego Seminarium Teologiczne w Krakowie (1920‑6), b. profesor teologii dogmatycznej w Seminarium Duchownych w Krakowie (1920‑6), b. podoktorancki student filozofii w Rzymie (1919‑20), w zakonie w klasztorze Stara Wieś od 05.01.1917, b. katecheta w Szkole Realnej w Krakowie (1915‑7?), b. prefekt Seminarium Duchownego w Krakowie (1913‑5), b. zastępca katechety Państwowego Seminarium Nauczycielskiego Żeńskiego w Krakowie (1913‑5), b. doktorant teologii na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie (1913‑5), b. doktorant filozofii chrześcijańskiej na Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie (1910‑2), b. student teologii i filozofii Seminarium Duchownego w Krakowie (1906‑10), b. student filozofii, języków orientalnych w Pradze (1905‑6), Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie (od 1903), Uniwersytecie Wrocławskim

inni związani szczegółami śmierci

CYREK Józef, DEMBOWSKI Kazimierz Marian Antoni, PODOLEŃSKI Stanisław Tadeusz, SEWIŁŁO Stanisław, WIELGOSZ Bronisław, ZAJĄC Jan, ŻELEŹNIAK Eugeniusz

miejsca zagłady
obozy (+ nr więźnia)

KL Auschwitz: Niemiecki obóz koncentracyjny (niem. Konzentrationslager) i obóz zagłady (niem. Vernichtungslager) KL Auschwitz w okolicy Oświęcimia, założony przez Niemców 27.01.1940 na ówczesnym terytorium Niemiec (najpierw w niem. Provinz Schlesien — Prowincji Śląsk; a od 1941 niem. Provinz Oberschlesien — Prowincja Górny Śląsk). KL Auschwitz był początkowo obozem głównie dla Polaków, od 1942 stał się miejscem zagłady europejskich Żydów. W skład kompleksu obozów koncentracyjnych KL Auschwitz wchodził znajdujący się zaraz obok obóz zagłady (niem. Vernichtungslager) KL Auschwitz II Birkenau, gdzie Niemcy zamordowali nawet do ponad miliona ludzi, głównie Żydów, w komorach gazowych. Przez KL Auschwitz przeszło ponad 400 kapłanów i osób zakonnych, z których ok. 40% zostało zamordowanych (większość z nich to Polacy). (więcej na: en.auschwitz.org.pl [dostęp: 2012.11.23], www.meczennicy.pelplin.pl [dostęp: 2013.07.06])

Pomoc Żydom: W czasie II wojny światowej Niemcy na okupowanych ziemiach polskich zabronili udzielania pomocy Żydom pod karą śmierci. Setki kapłanów i duchowieństwa mimo tego takiej pomocy Żydom udzielało. Wielu poniosło śmierć. (więcej na: www.naszdziennik.pl [dostęp: 2013.08.31])

Wiśnicz: Więzienie karne założone — po I zaborze Polski przez cesarza austriackiego, Józefa II — w byłym klasztorze karmelitów bosych w Nowym Wiśniczu k. Bochni. W czasie II wojny światowej Niemcy początkowo, przed otwarciem obozu koncentracyjnego KL Auschwitz, założyli w nim obóz koncentracyjny dla aresztowanych Polaków. Przetrzymywano w nim, przed wysłaniem do obozów koncentracyjnych, w szczególności KL Auschwitz, wielu podejrzanych o współpracę z Polskim Państwem Podziemnym. W nocy 26‑27.07.1944 oddział Armii Krajowej AK przeprowadził atak na więzienie i uwolnił 128 polskich więźniów „politycznych”. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2013.08.10])

Kraków (Montelupich): Krakowskie więzienie karne, w czasie okupacji zarządzane przez Niemców — od 28.02.1941 przez niem. Geheime Staatspolizei (pl. Tajna Policja Państwowa), zwane potocznie Gestapo. W latach 1940‑4 przeszło przez nie 50,000 więźniów, głównie Polaków i Żydów. Część z nich przetransportowano dalej, zazwyczaj do obozu koncentracyjnego KL Auschwitz, część została zamordowana jeszcze w więzeniu. Po zakończeniu działań wojennych więzienie wykorzystywane przez UB — polską jednostkę rosyjskiego NKWD — jako więzienie dla polskiej partyzantki niepodległościowej, z których część zesłano do więzień i niewolniczych obozów pracy w Rosji. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2013.08.17])

Sonderaktion Krakau: Niemiecka akcja pacyfikacyjna, w ramach „Intelligenzaktion” przeciwko inteligencji krakowskiej, przeprowadzona w latach 1939‑40. 06.11.1939 Niemcy aresztowali 183/4 profesorów krakowskich uczelni, głównie Uniwersytetu Jagiellońskiego i wywieziono ich, poprzez więzienie Montelupich w Krakowie, do obozu koncentracyjnego KL Sachsenhausen. 4 dni później, 10.11.1939, Niemcy aresztowali 25 jezuitów z Kolegium Krakowskiego. Osadzono ich również w węzieniu przy ul. Montelupich w Krakowie, a później przetransportowano do obozów koncentracyjnych, gdzie 7 z nich zginęło. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2015.03.01])

Intelligenzaktion: (pl. „akcja inteligencja”) — niemiecki program eksterminacji polskiej elity, głównie inteligencji, przeprowadzony od początku okupacji w 09.1939 do 04.1940, głównie na terenach przyłączonych bezpośrednio do Niemiec, ale także na terenie tzw. Generalnego Gubernatorstwa, gdzie nosił miano AB‑aktion. W pierwszej fazie, tuż po rozpoczęciu okupacji niemieckiej, realizowany pod nazwą niem. Unternehmen „Tannenberg” (pl. „operacja Tannenberg”) — w oparciu o opracowane przez jednostkę Zentralstelle II/P (Polen) niemieckiego Głównego Urzędu SD listy proskrypcyjne Polaków (niem. Sonderfahndungsbuch Polen), uznawanych za szczególnie niebezpiecznych dla III Rzeszy. Znalazły się na niej nazwiska 61,000 Polaków. Razem w trakcie tego ludobójstwa planowo i metodycznie zamordowano ok. 50 tys. nauczycieli, księży, przedstawicieli ziemiaństwa, wolnych zawodów, działaczy społecznych i politycznych oraz emerytowanych wojskowych. Kolejnych 50 tys. zesłano do obozów koncentracyjnych, gdzie przeżył tylko znikomy procent. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2015.03.01], pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.10.04])

Ribbentrop-Mołotow: Ludobójczy rosyjsko–niemiecki pakt przyjaźni między przywódcą rosyjskim Józefem Stalinem i niemieckim Adolfem Hitlerem, podpisany 23.08.1939 w Moskwie przez ministrów spraw zagranicznych Rosji — Wiaczesława Mołotowa — i Niemiec — Joachima von Ribbentropa — który sankcjonował i był bezpośrednią przyczyną niemieckiego i rosyjskiego najazdu na Polskę i rozpoczęcia II wojny światowej w 09.1939. „Wojna była jedną z największych w historii klęsk i dramatów ludzkości, bo dwie ateistyczne i antychrześcijańskie ideologie: narodowego i międzynarodowego socjalizmu, odrzuciły Boga i Jego piąte przykazanie Dekalogu: Nie zabijaj!” (abp Stanisław Gądecki, 01.09.2019). Ustalenia paktu — wsparte zdradą formalnych sojuszników Polski, Francji i Niemiec, które 12.09.1939 na wspólnej konferencji w Abbeville, zdecydowały o nieudzielaniu pomocy zaatakowanej Polsce i niepodejmowaniu działań zbrojnych wobec Niemiec (co było złamaniem zobowiązań traktatowych z Polską) — zostały sprecyzowane 28.09.1939 w traktacie „o granicach i przyjaźni Niemcy–Rosja”, podpisanym przez tych samych zbrodniarzy. Jednym z jego ustaleń było podzielenie się strefami wpływów w środkowej i wschodniej Europie oraz IV rozbiór Polski. W jednym z tajnych aneksów zapisano: „Obie strony nie będą tolerować na swych terytoriach jakiejkolwiek polskiej propagandy, która dotyczy terytoriów drugiej strony. Będą one tłumić na swych terytoriach wszelkie zaczątki takiej propagandy i informować się wzajemnie w odniesieniu do odpowiednich środków w tym celu”. Skutkiem porozumień była seria spotkań między ludobójczymi organizacjami — niemieckim Gestapo i rosyjskim NKWD, na których dyskutowano koordynację wysiłków w celu eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych (w Niemczech zwane Intelligenzaktion, w Rosji przyjęła formę zbrodni katyńskiej). Skutkiem porozumień była śmierć setek tysięcy polskiej inteligencji, w tym tysięcy przedstawianych kapłanów, i dziesiątków milionów zwykłych ludzi. Skutki tej rosyjsko–niemieckiej umowy trwały do 1989, a i dziś są odczuwalne. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2015.09.30])

źródła

osobowe:
pl.wikipedia.org [dostęp: 2012.11.23], www.jezuici.pl [dostęp: 2012.11.23], www.hagiographycircle.com [dostęp: 2012.11.23], archive.today [dostęp: 2021.05.06]
bibliograficzne:
„Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy, 1564‑1995”, o. Ludwik Grzebień SJ (opracowanie), Wydawnictwo WAM, Kraków 1996
oryginalnych zdjęć:
www.meczennicy.pelplin.pl [dostęp: 2015.03.01], www.sowiniec.com.pl [dostęp: 2016.03.14], college.holycross.edu [dostęp: 2013.05.19], www.miejscapamiecinarodowej.pl [dostęp: 2014.05.09], www.harmeze.franciszkanie.pl [dostęp: 2014.03.21]