funkcja

kapłan diecezjalny

wyznanie

Kościół łaciński (rzymsko-katolicki)
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.09.21]

diecezja / prowincja

diecezja łódzka
więcej na: archidiecezja.lodz.pl [dostęp: 2013.05.19]

data i miejsce śmierci

23.02.1945

KL Dachau
Dachau, rej. Górna Bawaria, Bawaria, Niemcy

szczegóły śmierci

Po niemieckim i rosyjskim najeździe na Rzeczpospolitą w 09.1939 i rozpoczęciu II wojny światowej — jego młodsza siostra, s. Helena Mikołajewska, zginęła podczas niemieckiego bombardowania Warszawy w 09.1939 — po rozpoczęciu niemieckiej okupacji, aresztowany przez Niemców 05/06.10.1941. Przetrzymywany w obozie przejściowym w Konstantynowie. W końcu 30.10.1941 przewieziony do obozu koncentracyjnego KL Dachau. Tam dobrowolnie zgłosił się do opieki nad chorymi na tyfus w szpitalu obozowym — wraz z nim zgłosiło się ok. 32 innych polskich kapłanów, wśród nich ks. Stefan Wincenty Frelichowski, który był głównym inspiratorem tej posługi, ks. Paweł Januszewski, ks. Jerzy Stanisław Musiał, ks. Józef Zapłata, ks. Stefan Zielonka, i co najmniej jeden kapłan niemiecki, o. Ryszard Henkes — zachorował i zginął.

przyczyna śmierci

eksterminacja: wycieńczenie, głód, tyfus

sprawstwo

Niemcy

data i miejsce urodzenia

25.01.1904

Pawłów Górny
pow. Piotrków Trybunalski, woj. łódzkie, Polska

prezbiterat (święcenia)/
ordynacja

1932

szczegóły posługi

wikariusz {parafia: Ozorków, pw. św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny i Podwyższenia Krzyża Świętego; dek.: Ozorków}, prefekt szkół
1932–ok. 1936 — wikariusz {parafia: Rogów, pw. św. Wincentego Ferreriusza}
do 1932 — student {Łódź, filozofia i teologia, Seminarium Duchowne}

inni związani szczegółami śmierci

MIKOŁAJEWSKA Helena, FRELICHOWSKI Stefan Wincenty, HENKES Ryszard, JANUSZEWSKI Paweł (o. Hilary), MUSIAŁ Jerzy Stanisław, ZAPŁATA Józef (br. Dominik), ZIELONKA Stefan

miejsca zagłady
obozy (+ nr więźnia)

KL Dachau (nr więźnia: 28456): KL Dachau w niemieckiej Bawarii, założony w 1933, stał się głównym obozem koncentracyjnym dla księży katolickich w czasie II wojny światowej: Niemcy więzili w nim ok. 3,000 kapłanów, w tym ok. 1,800 polskich. Kapłanów zmuszano do niewolniczej pracy na tzw. „Plantagach”, czyli placach polowych, przy budowach, m.in. krematorium. W barakach więziennych panował głód, szczególnie w latach 1941‑2, zimą przejmujące zimno a latem nieznośny upał. Więźniowie zapadali na choroby, w szczególności gruźlicę. Na wielu przeprowadzano zbrodnicze „eksperymenty medyczne” — in 11.1942 ok. 20 kapłanów otrzymało zastrzyki z flegmony; od 07.1920 do 05.1944 ok. 120 poddanych zostało eksperymentom malarycznym. Ponad 750 polskich duchownych zostało przez Niemców zamordowanych, w tym wielu zagazowanych w ośrodku eutanacyjnym Scholoss Hartheim w Austrii. System obozów KL Dachau w szczytowym momencie miał ok. 100 podobozów niewolniczej pracy przymusowej — w południowych Niemczech i Austrii. Udokumentowanych zostało ok. 32,000 przypadków śmierci w obozie, tysiące zginęło bez śladu. W momencie oswobodzenia 29.04.1945 przez wojska USA ok. 10,000 na 30,000 więźniów było chorych… (więcej na: www.kz-gedenkstaette-dachau.de [dostęp: 2013.08.10], pl.wikipedia.org [dostęp: 2016.05.30])

Konstantynów: Koncentracyjny obóz przejściowy, założony 05.01.1940, działający do 16.08.1943. Do obozu kierowano więźniów z terenów Wielkopolski, Pomorza i Polski Centralnej. Przez obóz przeszło ok 42 tys. osób, zginęło tysiące, z których zidentyfikowano ok. 700. W okresie 10.1941‑12.1941 ok. 450 więziono w obozie polskich kapłanów z diecezji częstochowskiej, łódzkiej i włocławskiej oraz archidiecezji poznańskiej przed wysłaniem do obozu koncentracyjnego KL Dachau. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2013.08.10], ipn.gov.pl [dostęp: 2021.05.06])

Aresztowania 06.10.1941 (Kraj Warty): 13.09.1941 Gaulaiter niemieckiej prowincji niem. Reichsgau Wartheland (pl. Kraj Warty) w okupowanej przez Niemców Wielkopolsce (gdzie obowiązywały niemieckie prawa), Artur Greiser, prowadzący politykę „Ohne Gott, ohne Religion, ohne Priesters und Sakramenten” — „bez Boga, bez religii, bez kapłana i sakramentu” — wydał rozporządzenie formalnie delegalizujące Kościół katolicki, na jego miejsce powołując Kościół Rzymskokatolicki Narodowości Niemieckiej w Kraju Warty, organizację podlegającą prawu prywatnemu Niemiec. Zabroniono także wszelkich kontaktów ze Stolicą Apostolską. Jednocześnie zdelegalizowano wszystkie zakony. 06‑07.10.1941 nastąpiły masowe aresztowania polskich kapłanów. Wszystkich umieszczono w obozach przejściowych w Konstantynowie i Lądzie n. Wartą bądź w obozie koncentracyjnym KL Posen. Większość z nich 30.10.1941 wywieziono do obozu koncentracyjnego KL Dachau.

Ribbentrop-Mołotow: Ludobójczy rosyjsko–niemiecki pakt przyjaźni między przywódcą rosyjskim Józefem Stalinem i niemieckim Adolfem Hitlerem, podpisany 23.08.1939 w Moskwie przez ministrów spraw zagranicznych Rosji — Wiaczesława Mołotowa — i Niemiec — Joachima von Ribbentropa — który sankcjonował i był bezpośrednią przyczyną niemieckiego i rosyjskiego najazdu na Polskę i rozpoczęcia II wojny światowej w 09.1939. „Wojna była jedną z największych w historii klęsk i dramatów ludzkości, bo dwie ateistyczne i antychrześcijańskie ideologie: narodowego i międzynarodowego socjalizmu, odrzuciły Boga i Jego piąte przykazanie Dekalogu: Nie zabijaj!” (abp Stanisław Gądecki, 01.09.2019). Ustalenia paktu zostały sprecyzowane 28.09.1939 w traktacie „o granicach i przyjaźni Niemcy–Rosja”, podpisanym przez tych samych zbrodniarzy. Jednym z jego ustaleń było podzielenie się strefami wpływów w środkowej i wschodniej Europie oraz IV rozbiór Polski. W jednym z tajnych aneksów zapisano: „Obie strony nie będą tolerować na swych terytoriach jakiejkolwiek polskiej propagandy, która dotyczy terytoriów drugiej strony. Będą one tłumić na swych terytoriach wszelkie zaczątki takiej propagandy i informować się wzajemnie w odniesieniu do odpowiednich środków w tym celu”. Skutkiem porozumień była seria spotkań między ludobójczymi organizacjami — niemieckim Gestapo i rosyjskim NKWD, na których dyskutowano koordynację wysiłków w celu eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych (w Niemczech zwane Intelligenzaktion, w Rosji przyjęła formę zbrodni katyńskiej). Skutkiem porozumień była śmierć setek tysięcy polskiej inteligencji, w tym tysięcy przedstawianych kapłanów, i dziesiątków milionów zwykłych ludzi. Skutki tej rosyjsko–niemieckiej umowy trwały do 1989, a i dziś są odczuwalne. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2015.09.30])

źródła

osobowe:
www.tgcp.pl [dostęp: 2012.11.23], dziwoszbogdan.republika.pl [dostęp: 2012.12.28], www.ipgs.us [dostęp: 2012.11.23]
bibliograficzne:
p. Andrzej Filipek, korespondencja prywatna, 09.09.2018 i 09.10.2018
oryginalnych zdjęć:
www.kultura.lodz.pl [dostęp: 2014.09.21], www.katedra.lodz.pl [dostęp: 2014.01.06]