Rzymskokatolicka Parafia
pod wezwaniem św. Zygmunta
05-507 Słomczyn
ul. Wiślana 85
dekanat konstanciński
m. i gm. Konstancin-Jeziorna
powiat Piaseczno
inne (interaktywna mapa):
NIEZWYKŁE KRUCYFIKSY w POLSCE
WIELKI TUMSKI KRZYŻ DZIĘKCZYNIENIA
lokalizacja: katedra pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny we Włocławku
inne (pełna lista):
Łącza do ilustracji związanych z wydarzeniem/znakiem:
W prezbiterium bazyliki katedralnej pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny we Włocławku znajduje się niezwykły złocony krucyfiks, zwany Wielkim Krzyżem Tumskim.
Dzisiejszą włocławską katedrę zaczęto wznosić — w miejscu poprzedniej, romańskiej, murowanej, spalonej w 1329 przez rycerzy Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie (łac. Ordo fratrum domus hospitalis Sanctae Mariae Theutonicorum in Jerusalem – OT), zwanego zakonem krzyżackim albo Krzyżakami, która z kolei w XIII w. zastąpiła pierwotną, drewnianą, wystawioną wiek wcześniej — w 1340 r. Po siedemdziesięciu latach, 13.v.1411, jako wotum wdzięczności za zwycięstwo nad Krzyżakami w sławetnej bitwie pod Grunwaldem 15.vii.1410, w obecności króla Władysława II Jagiełły (ok. 1352/62 – 1434, Gródek) konsekrował ją sufragan włocławski bp Jan Kaldeborn (zm. 1416), o którym niewiele informacji się zachowało i którego pochodzenie jest niejasne — musiał jednak zastąpić ówczesnego ordynariusza diecezji włocławskiej, bpa Jan Kropidło (1360‑4 – 1421, Opole), więzionego przez kilka miesięcy przez rajców miejskich Wrocławia, poddanych sprzyjającej Krzyżakom korony czeskiej. Dalej aliści ją rozbudowywano, o boczne kaplice, aż do 1541 r.
Minęło kolejne ok. siedemdziesiąt lat i wówczas, prawd. w 1615 r., ówczesny — w latach 1610‑5 — ordynariusz ustanowionej już w XII w. diecezji włocławskiej (zwanej wówczas diecezją kujawską albo kujawsko–pomorską), który rok później w 1616 r. został arcybiskupem gnieźnieńskim i Prymasem Polski, bp Wawrzyniec Gembicki (1559, Gembice – 1624, Łowicz) ufundował, ofiarował i umieścił w ołtarzu włocławskiej katedry niezwykły Krucyfiks.
Bp Gembicki nie był tuzinkową postacią. Już wcześniej, bo w 1607 r. został podkanclerzym koronnym, a w 1609 r. kanclerzem wielkim koronnym. W tej roli kierował kancelarią królewską i odpowiadał za politykę zagraniczną Królestwa Polskiego. Popierał politykę wschodnią króla Zygmunta III Wazy (1566, Gripsholm – 1632, Warszawa) i w latach 1609‑10 wziął udział w zwycięskim oblężeniu Smoleńska w czasie wojny polsko‑rosyjskiej lat 1609‑18, a jeszcze wcześniej, bo w 1596 r., jako sekretarz Zygmunta III, przekonał papieża Klemensa VIII (1536, Fano – 1605, Rzym) o słuszności praw Rzeczypospolitej do … Mołdawii.
Monumentalny Krucyfiks, ze starszą, wykonaną wcześniej, w nieznanych okolicznościach, figurą Chrystusa o niezwykłej ekspresji, sprowadzony został zapewne z Gdańska, być może jako wotum dziękczynne za wspomnianą udaną wyprawę na Moskwę, pod Smoleńsk.
Nie znany jest wszelako autor dzieła, ani nawet warsztat, w którym powstało. Sylwetka Jezusa, naturalnej wielkości, ma charakter — jak opisuje rzeźbę współczesny autor — gotycki: „szczupła, ascetyczna i stara, twarz Chrystusa ukazana jest w momencie agonii. Umierający ma przymknięte oczy, usta dramatycznie rozchylone. Kształt głowy lekko pochylonej, pozbawionej długich włosów z nałożoną, wydatną, metalową koroną, nadaje wizerunkowi szczególnej powagi i szlachetności. Rozpięte na obitych blachą ramionach krzyża drewniane ciało Chrystusa z bardzo szczupłym torsem odziane jest w krótkie, ozdobnie związane perizonium, czyli opaskę na biodra”Krystyna Kotula, „Niedziela”, edycja włocławska, 11/2002…
Wkrótce po ustawieniu we włocławskiej świątyni Krucyfiks zasłynął łaskami. Wierni zaczęli umieszczać wokół Ukrzyżowanego liczne wota.
Wotem dziękczynienia była prawdopodobnie niezwykle rzadka gemma w kształcie glorii — czyli owalna płytka, z kamienia szlachetnego, ozdobiona reliefem — wysadzana innymi drogimi kamieniami, którą ufundował następca bpa Gembickiego, odnowiciel seminarium włocławskiego bp Paweł Wołucki (1560, Mazowsze – 1622, Włocławek). Umieszczono ją w ranie przebitego boku Chrystusa…
Krucyfiks kilkukrotnie restaurowano, m.in. w XIX w., obijając m.in. miedzianą blachą jego drzewce, odnawiając tabliczkę — Titulus Crucis (pl. Tytuł Krzyża) z zapisem „winy” w trzech językach: hebrajskim, greckim i łacińskim (łac. „Iesus, Nazarenus, Rex, Iudeorum” — czyli INRI)…
Początkowo Krzyż ustawiono na środku arkady tęczowej — łuku zamykającego od góry otwór tęczowy w ścianie oddzielającej północną nawę katedry od prezbiterium — przy mensie, czyli blacie, dawnego ołtarza pw. Trójcy Świętej. Dzięki Krucyfiksowi ołtarz ów pozyskał wkrótce wezwanie Pana Jezusa Cudownego.
Odtąd Krzyż Tumski był świadkiem wielu ważnych wydarzeń nie tylko we Włocławku ale i dla całego kraju. Był świadkiem remontu katedry w latach 1891‑3 i jej ponownej rekonsekracji, której 30.xi.1893 dokonał metropolita warszawski, abp Wincenty Teofil Popiel–Chościak (1825, Czaple Wielkie – 1912, Warszawa). Był świadkiem próby sforsowania Wisły k. Włocławka w dniach 13‑6.viii.1920, gdy podczas wojny polsko–rosyjskiej lat 1919‑21 wojska polskie odparły rosyjski szturm. Jednakże podczas rosyjskiego ostrzału miasta ok. 10 pocisków trafiło w katedrę, z czego dwa przebiły ściany i eksplodowały w jej wnętrzu. 4 lata później, 3.viii.1924, w wyremontowanej katedrze włocławskiej święcenia kapłańskie przyjął Stefan Wyszyński (1901, Zuzela – 1981, Warszawa), późniejszy kardynał i Prymas Tysiąclecia.
Wreszcie w dniach 6‑7.vi.1991 r. we Włocławku stanął następca św. Piotra, św. Jan Paweł II (1920, Wadowice – 2005, Watykan). Mówił wówczas (6.vi.1991 r. do katechetów, nauczycieli i uczniów):
„W tej katedrze usłyszeliśmy […] słowa ostatniego polecenia, mandatu skierowanego przez Chrystusa do apostołów po wszystkie czasy: »Uczcie wszystkie narody zachowywać wszystko to, co wam przykazałem«por. Mt 28, 20. Kościół, wypełniając swoją misję, otwiera się na wszystkich ludzi każdego języka i narodu, na dzieci, młodzież i dorosłych. Tak zrodziła się od samego początku i trwa u progu trzeciego tysiąclecia ewangelizacja, a w jej ramach katechizacja Kościoła, różne formy katechizacji w zależności od wieku, wykształcenia, zawodu, środowiska”…
Przede wszystkim jednak Tumski Chrystus był świadkiem męczeństwa ponad 220 kapłanów diecezji włocławskiej w czasie II wojny światowej. Większość z nich bowiem przed Nim składała swe śluby przyjmując święcenia kapłańskie. Był wśród nich „wytrawny katecheta i pedagog, bł. Michał Kozal, który za okupacji poniósł śmierć męczeńską za Kościół i Ojczyznę” — jak przypomniał w przywołanej wypowiedzi św. Jan Paweł II — który we włocławskiej „katedrze otrzymał sakrę biskupią w sierpniu 1939 r., na dwa tygodnie przed wybuchem wojny”…
Dziś ów Włocławski Zbawiciel, dar wdzięczności za polskie tryumfy w Rosji, stoi w prezbiterium konsekrowanej jako dar wdzięczności za wiktorię grunwaldzką katedry, za głównym ołtarzem, przypominając nam o naszej tymczasowości na tej ziemi, a zarazem o godności naszego narodu. Króluje w świątyni, która słowami św. Jana Pawła II wypowiedzianymi we Włocławku, jest nieustannym przesłaniem:
„Niech ta włocławska katedra, która tyle nam mówi o Kościele, o Polsce, o ludziach żyjących na tej ziemi, katedra, która jest miejscem nauczania biskupa, […] katedra, która […] przyjmuje nas z całą gościnnością ziemi kujawskiej, niech będzie dla wszystkich przypomnieniem i zachętą do wierności poleceniu Chrystusa: »Uczcie […] zachowywać wszystko, co wam przykazałem. A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata«Mt 28, 20”.
Bo On jest naszym Królem…
Popatrzmy na panoramę katedry pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny we Włocławku:
Popatrzmy na dłuższy film o katedrzepw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny we Włocławku::
Obejrzyjmy też krótką etiudkę o katedrzepw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny we Włocławku::
Pochylmy się nad słowami Ojca św. Jana Pawła II wypowiedzianymi 6.vi.1991 r. we Włocławku:
Adres:
Katedra pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
pl. Mikołaja Kopernika 7
87–800 Włocławek
Mapa dojazdu:
Opracowanie oparto na następujących źródłach:
polskich: