Rzymskokatolicka Parafia
pod wezwaniem św. Zygmunta
05-507 Słomczyn
ul. Wiślana 85
dekanat konstanciński
m. i gm. Konstancin-Jeziorna
powiat Piaseczno
inne (interaktywna mapa):
NIEZWYKŁE KRUCYFIKSY w POLSCE
KRUCYFIKS SKAZAŃCA
lokalizacja: Poznań
inne (pełna lista):
Łącza do ilustracji związanych z wydarzeniem/znakiem:
W bazylice archikatedralnej pw. św. Piotra i św. Pawła w Poznaniu, jednym z najstarszych polskich kościołów i najstarszej polskiej katedrze (noszącej tę godność od 968 r.) — położonej na Ostrowie Tumskim, jedynej pozostałej z licznych niegdyś w Poznaniu wysp na Warcie — znajduje się kaplica pw. Najświętszego Sakramentu.
Powstała w 1481 r. z fundacji biskupa poznańskiego i kanclerza koronnego Uriela Górki (ok. 1435 – 1498, Karlowe Wary), z połączenia dwóch ówczesnych mniejszych kaplic pw. św. Zofii i pw. św. Leonarda. Katedra już wtedy była miejscem pochówku pierwszych władców Polskich, a także członków wielkopolskiej linii królewskiego rodu Piastów. Miejsce ostatecznego spoczynku znaleźli w niej książę Mieszko I (922‑45 – 992, Poznań?), król Bolesław I Chrobry (967, Poznań – 1025, Kraków?), król Mieszko II Lambert (990 – 1034, Poznań?), Kazimierz I Karol Odnowiciel (1016, Kraków – 1058, Poznań), książęta wielkopolscy Władysław Odonic (ok. 1190 – 1239), Przemysł I (1220-1, Trzebnica – 1257, Poznań), Bolesław Pobożny (1224‑7 – 1279, Kalisz), król Przemysł II (1257, Poznań – 1296, Rogoźno). Świątynia stanowiła więc nie tylko religijne centrum Wielkopolski ale i ważny zwornik polityczny państwa polskiego.
Kaplica powstała w rok przed śmiercią króla Ludwika Węgierskiego (1326, Wyszegrad – 1382, Trnawa), u progu ery Jagiellońskiej i początkowo była grobowcem możnego rodu wielkopolskiego Górków, wśród których byli biskupi, wojewodowie i starości poznańscy.
W ołtarzu owej kaplicy — z czarnego, sztucznego marmuru, wyrzeźbionym przez poznańskich rzeźbiarzy, niejakich Bernarda Smolke i Jana Matzana, w stylu barokowym, w latach 1783‑1787, latach upadku Rzeczypospolitej, gdy wielu polskich arystokratów, zdając sobie sprawę z nadciągającej tragedii próbowało zabezpieczać polski byt publiczny ofiarując kościoły, ołtarze, kaplice, widząc w opiece Opatrzności jedyny ratunek — wisi znacznie starszy polichromowany Krucyfiks.
Powstał ponoć ok. 1522 r. Wisiał wówczas w tzw. Bramie Wrocławskiej — południowej bramie wyjazdowej z miasta. Ludność Poznania darzyć Go miała szacunkiem, doznając w Jego obecności rozlicznych łask. Licznie zbierali się po Nim wierni, by modlić się o spełnienie swoich próśb…
Związana jest z Nim legendarna opowieść, która na wieki nadała kształt pobożności z Nim związanej. W Poznaniu mianowicie miano kiedyś skazać na śmierć niewinnego człowieka. Gdy zbliżał się dzień wykonania wyroku w mieście wzrastało wzburzenie. Nie mogąc mu jednak dać żadnego zewnętrznego wyrazu mieszkańcy, nie widząc innego wyjścia, zaczęli się żarliwie modlić…
Sądnego dnia strażnicy wyprowadzili skazanego z więzienia w piwnicy ratusza i wsadzili na wóz, który miał go zawieźć na miejsce straceń.
Poznański ratusz, powstały ok. 1300 r. i przebudowany po pożarze w XVI w., znajdował się — i znajduje dzisiaj — na rynku miasta, na lewym brzegu Warty. Ówczesne miejsce straceń — publiczna szubienica — znajdowało się natomiast na południe od centrum miasta, na terenie dzisiejszego osiedla Wilda, graniczącego ze Starym Miastem. Wóz ze skazańcem jechał ul. Wrocławską i przekraczał mury miejskie we wspomnianej Bramie Wrocławskiej.
A tam, nad bramą, wisiał na Swym Krzyżu Chrystus…
Gdy ponury kondukt przejeżdżał pod bramą skazaniec uklęknął przed Wiszącym Chrystusem. I stał się cud: ku zdumieniu strażników i oficjałów, gapiów i ciekawskich, Zmartwychwstały miał krzyknąć z krzyża: „A co Ja uczyniłem, że na tym krzyżu niewinnie wisieć muszę?”Maria Lisiecka, „Z przeszłości Poznania”, 1916 r.…
Niezwykła interwencja nie mogła pozostać niezauważoną i natychmiast przyniosła zmianę wyroku — skazany odzyskał wolność…
Istnieje wiel wersji owej historii. Maria Lisiecka w zbiorze „Z przeszłości Poznania”op. cit. Poznań, 1916 r. skazańcem uczyniła rybaka Szymona, natomiast fałszywym oskarżycielem — i jednocześnie rywalem o względy pięknej Hanki — Niemca, którego nazwała Francem Pfeilem…
W połowie XVII w. cześć oddawana Krucyfiksowi musiała być już znaczna, skoro 7.v.1652 r. przeniesiono Go — na polecenie ówczesnego ordynariusza poznańskiego, bpa Kazimierza Floriana Czartoryskiego (1620, Klewań – 1674, Warszawa), późniejszego arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski — do katedry na Ostrowiu Tumskim.
Wówczas Cudowny Krucyfiks znalazł swoje miejsce w kaplicy Górków.
Przenosiny były wszelako także obroną przed mnożącymi się „zniewagami” ze strony przejeżdżających pod bramą podróżnych. Były to czasy rebelii Chmielnickiego na Ukrainie, tuż przed straszliwym najazdem szwedzkim, zwanym z racji spustoszeń, które spowodował — porównywalnych do zniszczeń II wojny światowej — „potopem”, czasy wzmożonej pobożności z jednej i rozprzężenia politycznego i moralnego z drugiej strony. W intencjach przebłagalnych i Ojczyzny zatem, w i.1653 r., ulicami Poznania przeszła procesja — z Ostrowa do kolegiaty pw. św. Marii Magdaleny (dziś już nieistniejącej). Na jej czele niesiono Cudowny Krucyfiks.
Ok. 1660 r. ów drewniany, późno-gotycki Krzyż został opisany w raporcie wizytacyjnym (dekrecie) biskupa poznańskiego, Wojciecha Tolibowskiego (1607 – 1663), tego samego, który 13.ix.1661 r. w pierwszym kościele naszej parafii, w Cieciszewie, poświęcił trzy ołtarze… Bp Tolibowski zmienił nazwę kaplicy Górków na kaplicę Krzyża Świętego, i ufundował kolegium mansjonarzy — czyli księży wikariuszów — którzy mieli w niej odprawiać regularne śpiewane Msze św. Kazał też przetopić część tabliczek wotywnych na srebrną płytę, na której miał odtąd wisieć Krucyfiks. A w testamencie zapisał sporą kwotę na nowy ołtarz i remont kaplicy…
Następcą bpa Tolibowskiego był Stefan Wierzbowski (1620 – 1687, Góra Kalwaria), który nakazał prowadzenie księgi ze szczegółowymi zapisami o ofiarowywanych Poznańskiemu Chrystusowi wotach dziękczynnych i błagalnych. Bp Wierzbowski wsławił się m.in. tym, że założył słynną kalwarię pątniczą, zwaną Nową Jerozolimą. Kalwaria owa przetrwała ponad sto lat, do początków XVIII w. gdy została przez pruskiego zaborcę zlikwidowana — a na jej miejscu powstała dzisiejsza Góra Kalwaria. Bp Wierzbowski zmarł w Nowej Jerozolimie i tam też, w krypcie kościoła pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, został pochowany…
Tuż przed ostatecznymi rozbiorami, w 1789 r., kilkanaście srebrnych i złotych tabliczek wotywnych oraz część darowanej przez wiernych biżuterii skradziono. Część wot zaginęła także podczas okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej. Najstarsze zachowane wotum pochodzi z 1661 r.
W ostatnich latach nastąpiło ożywienie kultu Krzyża Świętego w katedrze w Poznaniu. W każdy piątek rano, w kaplicy zwanej dziś kaplicą Najświętszego Sakramentu, przy ołtarzu z Cudownym Krucyfiksem, odprawiana jest Msza św. o Krzyżu Świętym, a następnie rozpoczyna się całodzienna adoracja Najświętszego Sakramentu, zakończona wieczorem uroczystą Mszą św. dla pielgrzymów z archidiecezji poznańskiej.
Cudowny Krucyfiks otoczony jest przez dziesiątki wot wdzięcznych czcicieli. Wśród nich znajdują się plakiety przedstawiające Mękę Pańską, a po bokach Krzyża Chrystusa, w ołtarzu, stoją rzeźby świadków śmierci Zbawiciela — Matki Bożej i św. Jana Ewangelisty…
Popatrzmy na kilka filmów o katedrze poznańskiej:
a także na filmik o miejscu spoczynku wiecznego władców Polski:
Adres:
Katedra pw. św. Piotra i św. Pawła
Ostrów Tumski 17
61-120 Poznań
Mapa dojazdu:
Opracowanie oparto na następujących źródłach:
polskich: