Rzymskokatolicka Parafia
pod wezwaniem św. Zygmunta
05-507 Słomczyn
ul. Wiślana 85
dekanat konstanciński
m. i gm. Konstancin-Jeziorna
powiat Piaseczno
inne (interaktywna mapa):
NIEZWYKŁE KRUCYFIKSY w POLSCE
POKŁON BYDLĄT przed UKRZYŻOWANYM
lokalizacja: Klimkówka
inne (pełna lista):
Łącza do ilustracji związanych z wydarzeniem/znakiem:
Klimkówka to wieś położona w archidiecezji przemyskiej, w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim, ok. 4 km od Rymanowa.
Osada istniała już w XIII w. Właściciele okolicznych ziem, rodzina Gorajskich, brali czynny udział w działalności ówczesnego państwa polskiego zajmując już wówczas, a także za czasów Kazimierza III Wielkiego (1310, Kowal – 1370, Kraków), wysokie stanowiska. Jeden z nich był podskarbim wielkim koronnym, a Dobiesław z Oleśnicy (zm. 1440), wojewodą sandomierskim i uczestniczył w bitwie pod Grunwaldem (1410 r.), a po niej był dowódcą nieudanego oblężenia Malborka. Zbudował też zamek w Rymanowie i stał się fundatorem wielu kościołów…
W owych czasach okolice Krosna były terenem niemieckiego osadnictwa, zapoczątkowanego przez króla Kazimierza Wielkiego i kontynuowanego przez księcia Władysława Opolczyka (1326‑32 – 1401, Opole), tzw. Głuchoniemców. Potomkowie owych imigrantów po wiekach ulegli spolszczeniu. Jednym z pierwszych aktów owych osadników — po założeniu osady — było zazwyczaj wybudowanie świątyni. Tak i było w założonej na prawie niemieckim — magdeburskim (łac. Ius municipale magdeburgense) - Klimkówce. Z kościelnej księgi kronikarskiej „Status Ecclesiorum” z 1638 r. wiadomo, że kościółek pw. Świętego Krzyża stał tam już w XIV w. - a dokładniej w 1349 r.…
Z jego powstaniem związana jest legenda, która do dziś stanowi o odrębności tego miejsca i ściąga pątników nie tylko z okolic ale i z całej Polski, i nie tylko. A mianowicie świątynia miała powstać w miejscu, w którym jakiś chłop wyorał z ziemi lipowy, gotycki, półtorametrowy Krucyfiks…
Już samo to musiało być niezwykłe, wszak nie co dzień znajduje się drewniany Krzyż Pański w ziemi, i to z nietrwałego drzewa lipowego. Jeszcze bardziej niezwykła miała być reakcja wołów, ciągnących pług: bydlęta na widok Krucyfiksu miały uklęknąć!
Legenda nie precyzuje, skąd się tam ów Krucyfiks wziął. Jedna z wersji głosi, iż zakopać Go mieli uciekający w XIII w. przed którymś z kolei najazdem Tatarów mieszkańcy tych ziem. Inna wiąże Go ze św. Wojciechem, który rozpoczynając swą misję na terenach polskich w X w. miał Go w tym miejscu zostawić…
Ów niezwykły znak — hołd bydląt przed Ukrzyżowanym — miał stać się źródłosłowem nazwy miejscowości — Klimkówka (dawn. też Klimkowa, Klimkowa Wola, Klimkowka), od „klękać”. Czy tak było — nie wiadomo, bowiem istnieje konkurencyjna propozycja wiążąca nazwę z jakimś pierwszym właścicielem o imieniu Klimek…
Istnieją też i inne wersje legendy, według których Krucyfiks miał być wyłowiony z lokalnego potoku, zwanego oczywiście Świętokrzyskim, dopływie rzeczki Tabor.
W 1453 r. Klimkówka i kościół pw. Świętego Krzyża musiały być już centrum lokalnej społeczności, skoro ustanowiono w nich parafię. Kościół parafialny konsekrował wówczas Mikołaj z Błażejowa (ok. 1405 – 1474, Brzozów), biskup przemyski.
Z innych źródeł wiadomo, że kult słynącego łaskami Krzyża, za którego pośrednictwem dokonywać się miało wiele cudownych uzdrowień rozwijał się, o czym wspominają zapisy pochodzące z ok. 1620 r.
Gdzieś w okolicy owego 1620 r. pierwszy kościółek (a może już kolejny?) miał spłonąć od świec zostawionych na ołtarzu. Z Klimkówką związana była wówczas rodzina Bobolów, z której pochodził Patron Polski, św. Andrzej (1591, Strachocin – 1657, Janów Poleski). Jeden z przedstawicieli tej rodziny, kuzyn Andrzeja, poeta Krzysztof Bobola (1604‑1641), wraz z Wojciechem Bobolą (zm. ok. 1631), sekretarzem królewskim, ufundował po pożarze nową świątynię.
Wtedy też oryginalny, legendarny Krucyfiks miał gdzieś zaginąć. Być może spłonął, być może uległ — podczas jednej z zawieruch wojennych, które nie oszczędzały tych ziem (na przykład kolejnego ataku tatarskiego; księga parafialna odnotowuje: „Wśród oktawy Bożego Ciała Tatarzy wieś napadli i złupili, natomiast kościół i dom plebański pozostawili w spokoju”) — zniszczeniu. Mieszkańcy wystarali się natychmiast o nowy, zawieszony dziś w ołtarzu głównym świątyni, pochodzący z II połowy XVII w.
Sama wieś była również kilkukrotnie niszczona przez pożary oraz zbójników karpackich zwanych „tołhajami” (albo „beskidnikami”). XVII‑wieczny, jodłowy kościółek ufundowany przez rodzinę Bobola, te nieszczęścia przetrwał, choć był wielokrotnie odbudowywany, remontowany i przebudowywany. Ale w połowie XIX w. był już zębem czasu bardzo nadgryziony i został rozebrany…
Klimkówka nie pozostała jednakże bez świątyni. Zbudowano nową, także drewnianą, o neobarokowym wnętrzu, która poświęcona została 3.v.1869 r. — biskupem przemyskim był naonczas Antoni Józef Manastyrski (1803, Stanisławów – 1869, Przemyśl). Jej twórcą był lokalny mistrz ciesielski, Florian Wais, ojciec późniejszego wybitnego uczonego i rektora Uniwersytetu im. Jana Kazimierza we Lwowie, Kazimierza Waisa (1865, Klimkówka – 1934, Klimkówka)…
Cudowny Krucyfiks przeniesiono do nowego kościółka i umieszczono Go w ołtarzu głównym a kult Ukrzyżowanego przetrwał i tę zmianę. Przetrwał też całe czasy rozbiorowe, mimo iż zaborcy starali się administracyjnie ograniczać ruch pielgrzymkowy…
Dziś świątynia pw. Znalezienia Krzyża Świętego i Pana Jezusa Ukrzyżowanego, przebudowywana w latach 1890, 1938 i 80. XX w., jest kościółkiem filialnym parafialnego kościoła pw. św. Michała Archanioła, wzniesionego w Klimkówce w 1854 r., którego tradycyjna drewniana konstrukcja w swej formie i rozplanowaniu nawiązuje do murowanej fary w Rymanowie. Wisi w niej obraz Władysława Lisowskiego (1884‑1970), malarza z Sanoka, z 1926 r., przedstawiający znalezienie Cudownego Krucyfiksu, a naprzeciw obraz przedstawiający scenę znalezienia Krzyża Prawdziwego przez św. Helenę autorstwa ucznia Wojciecha Horacego Kossaka (1856, Paryż – 1942, Kraków), Stanisława Studenckiego (1886, Kraków – 1955, Kraków).
Świątynia i wiszący w niej Cudowny Krucyfiks, z postacią konającego Zbawiciela - arcydziełem sztuki rzeźbiarskiej - nadal przyciągają dziesiątki pielgrzymów, świadcząc o kulturze i historii mieszkańców tych ziemi. Główny odpust obchodzony jest w święto Znalezienia Krzyża Świetego (3.v). Śpiewana jest wówczas pieśń:
Jest w Ojczyźnie kącik mały
Godny ludzkiej czci i chwały,
Który w dniu trzeciego Maja
Dziesiątkami pieśni się upaja.
To Kościółek pełen blasku
Za Klimkówką koło lasku.
A w nim postać Chrystusa Pana
Niegdyś z roli wyorana.
Nie tylko zresztą Wizerunek Ukrzyżowanego przyciąga pątników do Klimkówki. Obok kościoła znajduje się bowiem źródełko, przez pielgrzymów od dawna uznawane za uzdrawiające. I je nimbem tajemniczości owijają legendy, związane z jego powstaniem. Źródełko miało mianowicie kilka razy wyschnąć. Pierwszy raz, gdy ok. 1880 r. odbył w nim rytualną kąpiel jakiś Żyd. Uznano to za zbezczeszczenie i w akcie zadośuczynienia postawiono w miejscu owej kąpieli figurę św. Jana Nepomucena. Ofiara musiała być przyjętą, bowiem po jakimś czasie źródełko wytrysnęło ponownie.
Wówczas pewien rolnik, zdenerwowany tym, że ludzie przychodząc po uzdrawiający napój deptali jego pola, zlikwidował je. Zaraz potem - oślepł. W rozpaczy uklęknął i zapłakał przed Ukrzyżowanym w Cudownym Krucyfiksie. Nie od razu błagania miały być wysłuchane – po jakiś czasie dopiero, gdy źródełko znów wybiło, rolnik miał wzrok odzyskać…
Pątnicy do dziś korzystają z czystej, źródlanej wody, wierząc, że pomoże im ona odzyskać zdrowie, szczególnie w chorobach oczu. Przyjeżdżają także kuracjusze leczący się w zdrojach niedalekich uzdrowisk Rymanowa i Iwonicza…
Pozostawiają za sobą liczne wota. Kronika parafialna zanotowała 91 cudownych zdarzeń i łask uzdrowień (związanych z Ukrzyżowanym i Cudownym Źródełkiem). Ponoć dawniej, jak odnotowała to kronika parafialna, na przykościelnych lipach wisiało mnóstwo kul, pozostawionych przez wdzięcznych wielbicieli…
Adres:
Kościółek pw. Znalezienia Krzyża Świętego i Pana Jezusa Ukrzyżowanego
Klimkówka
38-480 Rymanów
Mapa dojazdu:
Opracowanie oparto na następujących źródłach:
polskich: