poprzedni

Chwalęcin
(Czarny Krucyfiks)

NIEZWYKŁE KRUCYFIKSY w POLSCE
(pełna lista: tutaj)

KRUCYFIKS NAPOMNIENIA

lokalizacja: Jasna Góra, Częstochowa

następny

Gdańsk
(Chrystus z Zamalowanymi Oczami)

Łącza do ilustracji związanych z wydarzeniem/znakiem:

W Częstochowie, w jasnogórskim sanktuarium, w bocznej nawie kaplicy, gdzie króluje Matka Boża Częstochowska, przy bocznym ołtarzu pw. Krzyża Świętego, znajduje się XV‑wieczny, gotycki Krucyfiks.

Współczesna wersja ołtarza pw. Krzyża Świętego jest którąś z kolei. Jedną z poprzednich był ołtarz wystawiony z fundacji byłego wojewody mazowieckiego, ówczesnego kasztelana krakowskiego, Stanisława Warszyckiego (1599‑1681), pochodzący z 1659 r., a zatem z czasów zaraz po katakliźmie „potopu szwedzkiego”. Warszycki był jednym z dowódców obrony oblężonej Jasnej Góry w 1655 r., na rzecz której dostar­czył m.in. 12 dział i stado bydła. Po oblężeniu na zamku Warszyckiego w Dankowie, przez pewien czas w 1657 r., przebywał król Jan II Kazimierz Waza (1609, Kraków – 1672, Nevers) z całym dworem…

Warszycki ów ołtarz i sam Krucyfiks ubogacił m.in. pozłacaną srebrną koroną cierniową i wczesnobarokową przepaską lędźwiową, zwaną z łac. perizonium. Również srebrna, złocona, w obramieniu małżowinowo–chrząstkowym, tabliczka z napisem „INRI” pochodzi z 1659 r. W tle umieszczono wówczas srebrną, trybowaną — czyli repusowaną, z wybitymi na zimno charakterystycznymi wgłębieniami, dających po drugiej stronie wypukły wzór — i grawerowaną — czyli rytowaną, z wklęsłymi i wypukłymi rysunkami wykonanymi za pomocą specjalnych rylców lub innych narzędzi — u góry półkolistą, nieco obciętą, ze złoconymi maskami słońca i księżyca po bokach Krzyża, blachę — w swym charakterze także wczesnobarokową — przedstawiającą Jerozolimę ze scenami Pasji, czyli męki Pana Naszego, Jezusa Chrystusa.

Obecny ołtarz natomiast, marmurowy, do którego wykorzystano ozdoby pochodzące z poprzednika, wzorowany jest na ołtarzu w bazylice archikatedralnej pw. św. Stanisława i św. Wacława na Wawelu w Krakowie, w którym króluje niezwykły Czarny Krucyfiks królowej Jadwigi. Srebrna blacha tła uzupełniona została w 1765 r. przez warszawskiego złotnika, niejakiego Szabla, plakietami wotywnymi i fragmentami przetopionych ozdób z trumien wydobytych z nagrobka Warszyckich. Ołtarz zwieńczają posągi, z czarnego marmuru, Stanisława Warszyckiego, po jednej, i jego żony, Heleny z książąt Wiśniowieckich (ok. 1601 – 1650/60) po drugiej stronie.

Przed ołtarzem zawieszono srebrną lampę — zwaną czarną — dar członka książęcej rodziny Lubomirskich. Pod koniec XVIII w. obok ołtarza powieszono też brewe (łac. breve) Piusa VI (1717, Cesena – 1799, Valence), którego mocą odprawiane przy ołtarzu modły przynosić mają wielkie ulgi duszom w czyścu cierpiącym…

Ów ołtarz wzniesiony został w 1749 r. W jego części centralnej umieszczono cudowny Krucyfiks.

Pochodzi sprzed 1492 r. i wykonany został w warsztacie samego Wita Stwosza (ok. 1448, Horb am Neckar — 1533, Norymberga), wówczas pracującego w Krakowie nad wieloma zleceniami, które do niego składano po ukończeniu w 1489 r. — a może nawet już w tra­kcie tworzenia — ołtarza Mariackiego…

Krzyż przez wiele lat wisieć miał w refektarzu (łac. refectorium), czyli pomieszczeniu służącym opiekującym się jasnogórską świątynią mnichom Zakonu Świętego Pawła Pierwszego Pustelnika (łac. Ordo Sancti Pauli Primi Eremitae – OSPPE), czyli paulinom, jako jadalnia. I to tam narodzić się miała legenda Krzyża Jasnogórskiego…

W tymże mianowicie refektarzu urządzano zwyczajowo, w ostatni wtorek przed Środą Popielcową, przed Wielkim Postem, ucztę dla zakonników i nowicjuszów. Któregoś roku, pewnie w XVI w., uczta miała się przeciągnąć i nie usłyszano uderzenia dzwonów na godzinę 24⁰⁰. I wówczas miał się nagle po sali roznieś czyjś donośny głos:

„Silentium!”.

Spojrzano po sobie i … ucztowano dalej. Niebawem refektarz opuścili dostojni ojcowie, ale klerycy nadal wieczerzali. I znów usłyszano gromowe „Silentium!”.

Zgromadzeni spojrzeli na siebie zdziwieni, tym bardziej, że głos dochodził z części refektarza, gdzie nikogo nie było. Wisiał tam tylko zwykły Krucyfiks…

Wówczas „Silentium!” padło po raz trzeci a zatrwożeni nowicjusze ujrzeć mieli poruszające się usta Ukrzyżowanego. Wszyscy padli na kolana…

Od tej pory usta Chrystusa na Cudownym Krucyfiksie pozostają uchylone…

Zaiste twarz Jezusa, naznaczona oznakami męki i agonii, ma niezwykły wyraz. Ekspresji dopełnia kształt postaci Jezusa, realistyczny, acz nie naturalistyczny…

Według tradycji zakonnej Krucyfiks ofiarowany został jasnogórskiemu klasztorowi w 1492 r. przez królową Elżbietę Habsburg (1436/7, Wiedeń – 1505, Kraków), wdowę po królu Kazimierzu IV Jagiellończyku (1427, Kraków – 1492, Grodno).

Krucyfiks otoczony był — i w pewnym sensie jest i dziś — specjalnym kultem związanym z domem Jagiellonów. Do końca XVIII w. paulini codziennie odprawiali przed nim bowiem Msze św. za fundatorów i dobrodziejów klasztoru jasnogórskiego — polskich monarchów…

Chrystus Napomnienia mimo wojen i pożarów, mimo setek lat niewoli, szczęśliwie dotrwał do naszych czasów.

Najprawdopodobniej po wielkiej pożodze Jasnej Góry 16.vii.1690 r., gdy spłonął główny kościół sanktuarium a Krucyfiks uległ okopceniu i poczerniał, pomalowano Go farbami olejnymi. Warstwę tych farb zdjęto dopiero podczas restauracji pod koniec XX wieku.

Dziś tylko 6 razy w ciągu roku — w kolejne pięć piątków Wielkiego Postu i w święto Podwyższenia Krzyża Świętego (14.ix) — przed słynącym łaskami Krucyfiksem Napomnienia odprawiana jest Msza św.

Odwiedzając Królową Polski w Jej jasnogórskim domu warto pochylić głowę przed Cierpiącym Panem Wszechświata w Jego jasnogórskim wyobrażeniu…

Popatrzmy na film o najnowszej „sukience” Matki Bożej Częstochowskiej:

Popatrzmy na krótkie etiudy o dwóch Drogach Krzyżowych w jasnogórskich sanktuarium:

• w kaplicy Matki Bożej:
  
• na wałach jasnogórskich:
  

Adres:

Klasztor oo. Paulinów
Jasna Góra
ul. o. A. Kordeckiego 2
42-200 Częstochowa

Mapa dojazdu:

Opracowanie oparto na następujących źródłach:

polskich:

• Jasna Góra
• Częstochowa
• Niedziela
• Wikipedia.pl