Rzymskokatolicka Parafia
pod wezwaniem św. Zygmunta
05-507 Słomczyn
ul. Wiślana 85
dekanat konstanciński
m. i gm. Konstancin-Jeziorna
powiat Piaseczno
27 greckokatolickich męczenników totalitaryzmów
tutaj
bł. JAN SŁEZIUK
(1896, Żywaczów - 1973, Stanisławów)
biskup i męczennik
patron: eparchii stanisławowskiej
wspomnienie: 2 grudnia
wszyscy nasi święci
tutaj
Łącza do ilustracji (dzieł sztuki) związanych z błogosławionym:
Jan Słeziuk (ukr. Іва́н Слезю́к) urodził się 14.i.1896 r. w niewielkiej wsi Żywaczow, w powiecie Horodenka, ok. 40 km od Stanisławowa, w historycznej krainie Pokucie, w zaborze austriackim (cesarstwie austro-węgierskim), w czasach II Rzeczypospolitej znajdującej się w województwie stanisławskim (dziś na Ukrainie).
Był synem Mikołaja (ros. Николай), zamożnego rolnika.
Do 1908 r. uczył się w wiejskiej szkole w Żywaczowie, po czym rozpoczął naukę w gimnazjum w Kołomyi, prawdopodobnie w słynnym gimnazjum klasycznym im. Kazimierza Jagiellończyka, istniejącym od 1861 r., w którym kształciła się młodzież polska, żydowska, ukraińska i niemiecka.
Ukończył ją, z dwuletnią przerwą w latach 1914-16 - po wybuchu I wojny światowej - w 1917 r., po czym zaczął przygotowywać się do egzaminów do seminarium duchownego.
Działo się to podczas 1918 r., po rozpadzie cesarstwa Austro-Węgier, a przed odrodzeniem Rzeczypospolitej. Mimo stanu generalnego rozprzężenia i niepewności Jan zdał egzaminy i wstąpił do seminarium duchownego obrządku greckokatolickiego, czyli Greckokatolickiej Cerkwii Ukraińskiej (ukr. Українська Греко-Католицька Церква), dziś zwanej Kościołem katolickim obrządku bizantyjsko-ukraińskiego, zwyczajowo nazywanej też unitami albo grekokatolikami, w Stanisławowie, założonego w 1906 r. przez biskupa ordynariusza eparchii stanisławowskiej, Grzegorza Chomyszyna (ukr. Григорій Хомишин) (1867, Hadyńkowce – 1945, Kijów).
Tam też w vi.1923 r., już w niepodległej Rzeczypospolitej, w katedrze pw. Zmartwychwstania Chrystusa w Stanisławowie - byłym barokowym kościele jezuickim, przekazanym w 1849 r. kościołowi greckokatolickiemu – otrzymał z rąk bpa Chomyszyn święcenia kapłańskie. Miał wówczas, w jednej z pierwszych homilii, niejako antycypując swą przyszłość, powiedzieć:
„»Duch Pański spoczywa na Mnie, ponieważ Mnie namaścił i posłał Mnie, abym ubogim niósł dobrą nowinę, więźniom głosił wolność, a niewidomym przejrzenie; abym uciśnionych odsyłał wolnymi, abym obwoływał rok łaski od Pana«Łk 3, 18-19. Pragnę być jednym z was, z wami przeżywać dobre i złe, by uratować wasze dusze. Przyjdź do mnie, moja mała owczarnio, powierzcie mi wasze żale i cierpienia. Nie wzbraniajcie się…”
Posługiwał w swojej eparchii, formalnie działającej od 26.ix.1885 r., po podpisaniu odnośnej bulli przez Leona XIII (1810, Carpineto – 1903, Watykan).
W latach 1923-1935 był katechetą w szkołach podstawowych i gimnazjach w Stanisławowie, m.in. w IV Państwowym Gimnazjum i Liceum Żeńskim im. ks. Franciszka Skarbowskiego. W zasadzie cała jego aktywność poświęcona była wówczas palącej kwestii nauczania młodzieży.
Nauczał też w rodzimym seminarium. Był diecezjalnym doradcą kościelnego sądu w sprawach matrymonialnych.
Od 1939 r. był też ojcem duchowym domu zakonnego Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo (łac. Institutum Puellarum Caritatis S. Vincenti da Paulo – FdC), czyli szarytek, w Stanisławowie.
W 1939 r. rozpoczęła się pierwsza okupacja rosyjska, a w 1941 r. niemiecka, trwająca do 1944 r. Jan pracował wówczas jako katecheta w szkole zawodowej, a od 1940 r. został formalnie kapłanem katedry pw. Zmartwychwstania Chrystusa w Stanisławowie. Skończył się w ten sposób jego formacyjny okres pracy nauczycielskiej.
W latach 1943-4, latach wołyńskiego ludobójstwa polskiej ludności kresowej, dokonanego przez Ukraińców, próbował porozumiewać się z Kościołem rzymsko-katolickim, by uspokajać nastroje, by prowadzić ku jedności… Bezskutecznie…
W iv.1945 r., po rozpoczęciu kolejnej okupacji rosyjskiej, bp Grzegorz Chomyszyn wyświęcił go (tzw. chirotonia) na biskupa-koadiutora, z prawem następstwa po nim, w przypadku aresztowania ordynariusza.
Ale już parę miesięcy później aliści, 2.vi.1945 r., to Jan został aresztowany…
W tym samym roku okupant rosyjski zlikwidował formalnie eparchię stanisławowską – czyli odmówił jej prawa do istnienia. Póżniej Rosjanie, „zlikwidowali” też - po aresztowaniu wszystkich biskupów, w tym bpa Chomyszyna na tzw. pseudosoborze lwowskim, w dniach 8-10.iii.1946 r. we Lwowie, cały kościół greckokatolicki, włączając jego struktury do Rosyjskiej Cerkwii Prawosławnej. Odtąd istniał on już tylko w podziemiu…
Po roku więzienia w Stanisławowie, 12.vi.1946 r., rosyjski komunazistowski trybunał wojskowy skazał Jana na 10 lat niewolniczej pracy przymusowej i zesłał do łagrów w okolicy Workuty (ros. Воркута) - miasta w republice Komi (ros. Республика Коми), 160 km na północ od koła podbiegunowego.
Workutłag (ros. Воркутлаг) to według angielskiego historyka Normana Daviesa (ur. 1939, Bolton) prawdopodobnie największy obóz koncentracyjny w czasach II wojny światowej i później. Przebywało w nim, w całym szeregu podobozów, setki tysięcy więźniów. W szczytowym okresie, ok. 1951 r., jednorazowo niewolniczo pracowało w nim ponad 70 tys. więźniów.
W Workutłagu, gdzie do dziś dotrzeć można w zasadzie tylko koleją, albo drogą powietrzną (nie ma żadnej bitej drogi), niewolnicy – w tragicznych warunkach, mrozu dochodzącego do -50oC, po dwanaście godzin na dobę - obsługiwali głównie kopalnie węgla kamiennego i innych kopalin.
Przez pierwszy okres mieszkał w namiocie, ale nawet wówczas nie zaprzestał religijnej posługi wobec współwięźniów. Utworzył nawet grupę modlitewną…
Tam też, 28.xii.1945 r., automatycznie, Jan stał się biskupem ordynariuszem eparchii stanisławowskiej. Tego dnia bowiem, w więzieniu w Kijowie, zginął bp Grzegorz Chomyszyn. Jan na pewno przez długi jeszcze czas nic o tym nie wiedział…
W 1950 r. został przeniesiony do łagru w republice Mordowia (ros. Республика Мордовия) - położonego między Moskwą, Kazaniem, Samarą i Saratowem – szczególnie brutalnie potraktowanej przez komunazistowskie władze: zniszczono w niej wszystkie cerkwie prawosławne (ok. 600 na początku XX w.) oraz wszystkie, ok. 14 klasztorów…
W Mordowii istniały też dwa z dwunastu największych obozów koncentracyjnych dla więźniów politycznych w Rosji. W jednym z nich znalazł się Jan…
Zwolniony został 15.xi.1954 r. Powrócił do Stanisławowa, do swojej formalnie nieistniejącej eparchii. Ale było już po śmierci Stalina i okazało się, że niektóre wspólnoty greckokatolickie przetrwały. Nie miały świątyń, pozamykanych lub zabranych przez prawosławie, ale działały w prywatnych mieszkaniach, domach… Nie wyświęcano aliści, w związku z aresztowaniem wszystkich biskupów, żadnych kapłanów…
Jan po zwolnieniu z więzienia oczywiście nie zaprzestał posługi, choć czynionej potajemnie, w cywilnych ubraniach, w prywatnych mieszkaniach. Przygotowywał więc kandydatów do kapłaństwa, pisał książki religijne, które formalnie nie mogły oczywiście być wydane (m.in. „Głos Serca Jezusa w sercu kapłana”, który rosyjskie KGB odnalazło podczas przeszukania jego mieszkania)…
Był to najbardziej aktywny okres jego posługi biskupiej.
Ale Rosja, po krótkim okresie rozprzężenia i pewnej liberalizacji po śmierci Stalina, wracała na dawne, totalitarne ścieżki…
Osiem lat później, 15.vii.1962 r., Jan został ponownie aresztowany. 24.x.1962 r. znów stanął, wraz m.in. z bpem Szymonem Łukaczem (ukr. Симеон Лукач) (1893, Starunia - 1964, Starunia), przed sądem, oskarżony o „antypaństwową, nielegalną działalność religijną”. Obu biskupów skazano na na 5 lat więzienia o podwyższonym rygorze i kolejnych 5 lat zesłania na Syberii.
Przetrzymywano ich w więzieniu w Stanisławowie. Bp Łukacz po roku był już tak chory, że został zwolniony i po tygodniu umarł.
Jana natomiast zwolniono w 1967 r., nie zsyłając na Syberię.
Powrócił więc do Stanisławowa. Do tego czasu jego kościół przestał już w zasadzie istnieć. Mimo tego Jan dalej prowadził tajną działalność duszpasterską, wśród nielicznych wiernych. Dalej przygotowywał kilkoro młodych ludzi do kapłaństwa.
Zaczął też poszukiwać swojego następcy. Za radą protoihumena – czyli prowincjała – działającego w ukryciu zakonu Bazylianów (łac. Ordo Sancti Basilii Magni – OSBM), Borysa Pachomija, zdecydował się na Sofrona Stefana Dmyterko (1917, Byczkiwce – 2008, Iwano-Frankowsk), ukrywającego się wówczas u swojej matki w Kołomyi. Protoihumen wskazywał na wykształcenie i doświadczenie swego współbrata…
30.xi.1968 r. wyświęcił Sofrona Stefana Dmyterko, potajemnie, w prywatnym mieszkaniu, na biskupa-koadiutora „nieistniejącej” eparchii stanisławowskiej, z prawem sukcecji.
Razem już kontynuowali tajną posługę. Była na tyle owocna, że znów zaczęła się nimi żywiej interesować KGB.
Odtąd, przez ostatnie lata życia Jan musiał często ojawiać się na posterunku rosyjskiego KGB w Stanisławowie – wszak „zwolniono” go, warunkowo, z części zasądzonej „kary” – gdzie zazwyczaj przechodził ciężkie przesłuchania.
Ostatnie takie „spotkanie” miało miejsce dwa tygodnie przed śmiercią. Zamknięto go w zimnej, wilgotnej celi. Nikt z nim nie rozmawiał. Po dwóch godzinach go wypuszczono. Już wówczas czuł nadchodzącą chorobę. Wrócił rozstrzęsiony, zachorował na dobre i już się nie podniósł z łóżka…
Podejrzewano celowe działanie (naświetlanie radioaktywne?) rosyjskiego KGB…
Do Pana odszedł 2.xii.1973 r., w Stanisławowie (zwanego już wówczas Iwano-Frankowsk). Pochowany został, dwa dni później, na dawnym polskim, katolickim cmentarzu „u Spuziaka”, przy ul. Kijewskiej…
Beatyfikowany został 27.vi.2001 r., przez św. Jana Pawła II (1920, Wadowice – 2005, Watykan), na hipodromie we Lwowie, w gronie 27 greckokatolickich męczenników totalitaryzmów…
Jan Paweł II mówił wówczas:
„[…] Nie możemy stracić pamięci [ofiary niezliczonych mężczyzn i kobiet mojego pokolenia], ponieważ ona jest błogosławieństwem. Podziwiamy ich i jesteśmy im wdzięczni. Jak ikona Ewangelii błogosławieństw, praktykowanej aż do przelewu krwi, stanowią oni znak nadziei dla naszych czasów i dla czasów, które nadejdą. Pokazali oni, że miłość jest silniejsza od śmierci.
W ich sprzeciwie wobec tajemnicy nieprawości, mimo ludzkiej kruchości, zajaśniała siła wiary i łaski Chrystusowejpor. 2 Kor 12, 9-10. Ich niezłomne świadectwo okazało się nasieniem nowych chrześcijanpor. Tertulian, Apol. 50, 13: CCL 1, 171. Wraz z nimi byli prześladowani i zostali zamordowani za sprawę Chrystusa także chrześcijanie innych wyznań. Ich wspólne męczeństwo jest mocnym wezwaniem do pojednania i jedności. Jest to ekumenizm męczenników i świadków wiary, który ukazuje drogę jedności chrześcijan XXI wieku”.
Tego samego roku relikwie Jana zostały przeniesione z cmentarza przy ul. Kijewskiej do katedry pw. Zmartwychwstania Chrystusa w Stanisławowie, który 28.i.1990 r. został zwrócony Kościołowi greckokatolickiemu, i tam przechowywane są do dnia dzisiejszego.
Kościół greckokatolicki zaczął się odradzać…
Popatrzmy na krótki filmik o bł. Janie Słeziuku:
Popatrzmy też na etiudkę o męczennikach ukraińskich:
Posłuchajmy też „Ave Maria” specjalnie napisane na wizytę Ojca św. na Ukrainie:
i popatrzmy na film o lwowskiej wizycie Ojca św:
Pochylmy się nad homilią Ojca św. Jana Pawła II wygłoszoną 26.vi.2001 r. we Lwowie:
oraz homilią beatyfikacyjną Ojca św. Jana Pawła II wygłoszoną 27.vi.2001 r. we Lwowie:
Popatrzmy na mapę życia błogosławionego:
Opracowanie oparto na następujących źródłach:
polskich:
angielskich:
ukraińskich:
włoskich: