tutaj ⇐ 108 polskich męczenników niemieckiej okupacji podczas II wojny światowej

bł. ADAM BARGIELSKI
1903, Kalinowo – ✟ 1942, Dachau
męczennik

patron: diecezji łomżyńskiej

wspomnienie: 8 września

„Biała Księga” (martyrologium) duchowieństwa Polski ⇒ tutaj

wszyscy nasi święci ⇒ tutaj

Łącza do ilustracji (dzieł sztuki) związanych z błogosławionym:

Na świat przyszedł 7.i.1903 r. w Kalinowie, wsi niedaleko Łomży, wówczas w guberni łomżyńskiej (ros. Ломжинская губерния) — stanowiącej część Królestwa Polskiego (ros. Царство Польское) zwanego półoficjalnie Krajem Nadwiślańskim (ros. Привис­линский край), integralnej części zaborczego Imperium Rosyjskiego — w parafii pw. Przemienienia Pańskiego w Piątnicy Poduchownej (dziś Piątnica).

Był synem Franciszka i Franciszki z domu Jankowskiej.

W 1924 r., już w odrodzonej Rzeczypospolitej, ukończył Państwowe Gimnazjum Męskie im. Tadeusza Kościuszki (dziś Zespół Szkół Ogólnokształcących im. T. Kościuszki) w Łomży. Myślał wówczas o karierze wojskowej i dlatego też wstąpił do Szkoły Podchorążych Piechoty Polskich Sił Zbrojnych w Ostrowi Mazowieckiej.

Pół roku później wszelako przeważyło powołanie Chrystusa i 5.i.1925 r. rozpoczął studia w Wyższym Seminarium Duchownym w Łomży, utworzonym w 1919 r. przez ówczesnego biskupa łomżyńskiego Romualda Jałbrzykowskiego (1876, Łętowo‑Dębie – 1955, Białystoku), późniejszego metropolitę wileńskiego, dla części diecezji augustowskiej (sejneńskiej).

24.ii.1929 r., już jako członek powołanej w 1925 r. diecezji łomżyńskiej, przyjął święcenia kapłańskie z rąk ordynariusza bpa Stanisława Kostki Łukomskiego (1874, Borek – 1948, k. Łomży).

Bp Łukomski, który do Łomży przybył z archidiecezji poznańskiej, gdzie był sufraganem, skierował go najpierw do tejże diecezji, do parafii pw. św. Wojciecha w Poznaniu, gdzie posługę rozpoczął 7.iii.1929 r. Tam pierwsze szlify wikariuszowskie zdobywał u boku ks. Narcyza Putza, późniejszego męczennika…

Następnie został przez bpa Łukomskiego skierowany na studia prawnicze do Strasburga, ale szybko je przerwał…

Po powrocie pracował jako wikariusz w parafiach:

• lata 1931‑2  — pw. św. Wojciecha biskupa i męczennika w Puchałach;
• lata 1932‑6 — pw. św. Aleksandra w Suwałkach (dziś parafia konkatedralna diecezji ełckiej);
• lata 1936‑7 — pw. Matki Bożej Różańcowej w Łabnie (dziś Podłabienie na Białorusi);
• lata 1937‑8 — pw. Świętego Ducha w Kadzidle;
• 1938 r. — pw. Najświętszego Serca Jezusowego w Bronowie;
• lata 1938‑9 — pw. Przemienienia Pańskiego w Wąsoszy.

Jeszcze w czasie posługi w Łabnie, w 1936 r., wyraził pragnienie wstąpienia do Zgromadzenia Księży Marianów Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny (łac. Congregatio Clericorum Marianorum ab Immaculata Conceptionis Beatissimae Virginis Mariae – MIC), czyli marianów, z zamiarem posługi misyjnej w USA, ale bp Łukomski nie wyraził zgody i prosił go o kontynuowanie pracy duszpasterskiej w swojej diecezji. Adam decyzję biskupa przyjął z pokorą…

Znany był z zamiłowania do pracy z młodzieżą i szacunku do każdego spotkanego człowieka. Decyzje podejmował szybko, co miało przykre konsekwencje. W pewnym momencie bp Łukomski musiał mu nawet udzielić krótkiej, trzydniowej kary suspensy, za opuszczenie bez zezwolenia placówki. Wynika­ło to ra­czej z jego entuzjazmu, niż wyrafinowania. Wobec swego przełożonego zachował pokorę i spokój…

Od 1939 r. był wikariuszem parafii pw. Trójcy Przenajświętszej we wsi Myszyniec (pra­wa miejskie odebrały Myszyńcowi rosyjskie władze zaborcze po powstaniu styczniowym, w 1869 r.), uznawanej często za stolicę Kurpi, czyli mieszkańców terenów dwóch puszcz mazowieckich: Puszczy Zielonej (zwanej też Puszczą Kurpiowską lub Zagajnicą) i Puszczy Białej.

Tam też przebywał 1.ix.1939 r., gdy Rzeczpospolitą zaatakowali Niemcy. 17 dni później niemieckich agresorów wsparł sojusznik rosyjski. Rozpoczęła się II wojna światowa.

Diecezja łomżyńska już na początku wojny doświadczyła dwóch okupacji. Jej stolica, Łomża, zajęta początkowo przez Niemców, przekazana została na podstawie bandyckiej umowy niemiecko–rosyjskiej, zwanej paktem Ribbentrop-Mołotow — czyli IV rozbioru Polski — w ręce drugiego okupanta, Rosjan.

Myszyniec natomiast, gdzie posługiwał Adam, pozostał w obrębie okupacji niemieckiej, w tzw. rejencji ciechanowskiej (niem. Regierungsbezirk Zichenau), części województwa warszawskiego przyłączonej bezpośrednio do Niemiec — jej prowincji Prus Wschodnich (niem. Ostpreußen). A to oznaczało natychmiastowe represje wobec ludności polskiej i przymusową germanizację.

Adam, mimo rosnącego terroru, ofiarnie próbował dalej prowadzić posługę duszpasterską.

W iv.1940 r. Niemcy rozpoczęli, we wszystkich rejonach Rzeczypospolitej „przyłączonych” bezpośrednio do Rzeszy, kolejną turę masowych aresztowań duchowieństwa katolickiego oraz polskiej inteligencji, przed wywiezieniem do przygotowywanych na gwałt obozów koncentracyjnych. Także duchowieństwo kurpiowskie znalazło się na celowniku Niemców. Wśród aresztowanych, którzy już nie po­wrócili do swojej owczarni i oddali życie w niemieckich obozach koncentracyj­nych, znaleźli się Antoni Gerwel (1894, Sejny – 1942, Dachau), Franciszek Klimek (1881, Gryźliny – 1941, Dachau), Mieczysław Makowski (1872, Dzierzbia – 1940, Dachau), Klemens Marcinanis (1888, Suwałki – 1940, Gusen), Franciszek Mocarski (1880, Tykocin – 1940, Gusen), Konstanty Roszkowski (1899, Studziennicza – 1942, Hartheim) i Edmund Walter (1884, Nowa Wieś – 1942, Hartheim).

9.iv.1940 r. niemiecka „tajna” policja państwowa (niem. Geheime Staatspolizei), czyli Gestapo, zatrzymała proboszcza parafii Myszyniec, 83‑letniego ks. Klemensa Sawickiego.

Adama akurat nie było na plebanii — odwiedzał z posługą duszpasterką chorego. Gdy wrócił natychmiast udał się na posterunek Gestapo w Myszyńcu. Tam zwrócił się z prośbą o zwolnienie proboszcza i w zastępstwie zaofiarował siebie…

Niemcy prośbę uwzględnili. Proboszcz został zwolniony. Adam natomiast znalazł się w celi…

Przetransportowano go do niemieckiego obozu koncentracyjnego (niem. Konzentrations­lager) KL Soldau w Działdowie, który dla setek polskich kapłanów stał się obozem przejściowym przed wysłaniem do obozów wgłąb Niemiec. Dla wielu stał się stacją końcową — zostali w Soldau przez Niemców zamordowani.

Adam KL Soldau przeżył i wywieziony został do niemieckiego obozu koncentra­cyjnego (niem. Konzentrationslager) KL Dachau, gdzie znalazł się 19.iv.1940 r. Otrzymał wówczas obozowy ubiór — tzw. pasiak — oraz tzw. winkiel (z niem. „der Winkel” — „kąt” albo: „trójkąt”), czyli trójkąt malowany farbą lub naszywany na odzieży więźnia, na wysokości piersi, z literką „P” na oznaczenie więźnia polskiego, oraz numerem 4860.

Po miesiącu, 25.v.1940 r., został zabrany — w pierwszym wielkim transporcie z KL Dachau obejmującym 1,084 więźniów — do niemieckiego obozu koncentracyjnego (niem. Konzentrationslager) KL Mauthausen–Gusen w Austrii, a dokładnie do podobozu Gusen I. Tam Niemcy w okresie od iii.1940 r. do viii.1940 r. zamordowali co najmniej 8,550 więźniów, głównie polskiej inteligencji z rejonów Rzeczpospolitej bezpośrednio przyłączonych do Rzeszy. Tam zmuszano ich do niewolniczej pracy, m.in. w największych austriackich kamieniołomach granitu („Wiener Graben”).

Wśród aresztowanych było ok. 300 polskich duchownych, z których 80 w Mauthausen–Gusen zginęło…

Adam piekło KL Mauthausen–Gusen przeżył. Po ponad pół roku, 9.xii.1940 r., w ramach gromadzenia polskich duchownych z różnych obozów koncentracyjnych, zawieziono go, całkowicie aliści wycieńczonego, z powrotem do KL Dachau. Tam zarejestrowano go ponownie, tym razem jako więźnia o numerze 22061.

Polscy duchowni zostali zgrupowani w dwóch blokach. Wprawdzie w obozie istniała kaplica, ale polscy księża nie mieli od pewnego momentu do niej dostępu. Zmuszani byli do wyczerpującej pracy fizycznej, poddawani licznym szykanom i prześladowaniom fizycznym. Pozbawiono ich cieplejszej odzieży, co w surowym klimacie podalpejskim — obóz wybudowano na bagnistym terenie o dużej wilgotności, szczególnie dokuczliwej jesienią i zimą, gdy więźniowie godzinami musieli stać na placu apelowym — kończyło się wyniszczającymi chorobami…

Kapłanom polskim nie wolno było odprawiać Mszy św., odmawiać brewiarza, modlić się czy mieć przy sobie jakiekolwiek przedmioty kultu religijnego. Zakazano niesienia pomocy duchowej umierającym. Mimo tego, za pośrednictwem więźniów zmuszanych do pracy w niedalekim (ok. 20 km na południe) Monachium, postarano się o hostie, komunikanty i Msze św. odprawiano potajemnie…

Większość niewolniczo pracowała na tzw. „plantagach”, polach przylegających do obozu: w upalne dni dokuczało górskie słońce, zimą deszcz, mróz i śnieg. Panował nieopisany głód, który nie pozwalał myśleć o niczym innym, jak tylko o jednym — w jaki sposób zdobyć kawałek chleba. Waga więźnia nie przekraczała często 40 kg. A w 1942 r., najtragiczniejszym okresie w historii obozu KL Dachau, Niemcy głodowe racje jeszcze zmniejszyli…

Ów najgorszy dla polskich kapłanów okres zaczął się po tzw. „apelu pokuty”. Mianowicie 15.ix.1941 r. kapłani odmówili wpisania na tzw. listę „volksdeutschów” (pl. „etnicznych Niemców” albo: „folksdojczów”), i nie wyparli się polskości i godności kapłańskiej. Represje się nasiliły — acz nie istnieją materialne dowody Niemcy zdecydowali wówczas o fizycznej likwidacji polskiego duchowieństwa przetrzymywanego w KL Dachau.

Rozpoczęły się wywózki w tzw. „transportach inwalidów” do — ostentacyjnie — innych obozów, o mniejszym rygorze, a w praktyce do Hartheim, do centrum eutanazyjnego, gdzie Niemcy mordowali wszystkich w komorach gazowych: samochodach, których rury wydechowe skierowane były nie na zewnątrz a do wnętrza pojazdów…

Nawet w tych tragicznych dniach i miesiącach Adam zawsze niósł pomoc współwięźniom, a prześladowania nie wpłynęły na jego głęboki spokój. Kazimierz Stefanowicz (1914, Myszyniec – 1986, Sadowne), aresztowany przez Niemców razem z Adamem w Myszyńcu i razem z nim zesłany do obozów KL Soldau, KL Dachau i KL Mauthasen–Gusen, widział w Adamie „nadzwyczaj prawego człowieka, bardzo sympatycznego i miłego, od którego emanowała wprost niespotykana szlachetność i dobroć”. Stefanowicza po roku zwolniono i całkowicie wyczerpany wrócił do Myszyńca, gdzie później został komendantem IV rejonu obwodu Ostrołęka Inspektoratu Mazowieckiej Armii Krajowej…

Adam wywózki do Hartheim uniknął. Ale nie uniknął stania się ofiarą niemieckiej decyzji o fizycznej likwidacji polskiego duchowieństwa w KL Dachau. Zamordowany został 8.ix.1942 r. przez obozowego strażnika…

Ciało spalono w obozowym krematorium a prochy rozrzucono po okolicznych polach.

Beatyfikował go 13.vi.1999 r. w Warszawie św. Jan Paweł II (1920, Wadowice – 2005, Watykan), w gronie 108 polskich męczenników II wojny światowej.

8 lat wcześniej, 4.vi.1991 r., w Łomży, podczas uroczystej Mszy św., Jan Paweł II mówił:

„Wszyscy siewcy słowa Chrystusowego czerpią moc swej posługi z tej niewypowiedzianej tajemnicy, jaką stało się — raz na zawsze — zjednoczenie Boga‑Słowa z ludzką naturą, z każdym poniekąd człowiekiem, jak uczy ostatni Sobór^{por. „Gaudium et spes”, 22}. Upadają słowa Ewangelii na glebę ludzkich dusz, ale nade wszystko samo Słowo Przedwieczne, narodzone za sprawą Ducha Świętego z Dziewicy‑Matki, stało się źródłem życia dla ludzkich dusz.

W przypowieści ewangelicznej Chrystus zwraca uwagę nade wszystko na glebę dusz ludzkich i sumień ludzkich i ukazuje, co dzieje się ze słowem Bożym w zależności od rodzaju owej szczególnej gleby. Słyszymy więc o ziarnie, które zostało porwane i nie przyjęło się w ludzkim sercu, bo człowiek uległ Złemu i nie zrozumiał słowa. Słyszymy o ziarnie, które padło na ziemię skalistą, na glebę oporną — nie potrafiło zapuścić korzeni, nie wytrzymało więc pierwszej próby. Słyszymy o ziarnie, które padło między osty i ciernie — i zostało przez nie zagłuszone; te osty i ciernie to ułuda doczesności, dobrobytu, który przemija. Jedynie to ziarno, które padło na ziemię żyzną, urodzajną, wydaje plon.

Kto jest tą ziemią żyzną? Ten, kto słucha słowa i rozumie je. Słucha i rozumie.

Nie wystarczy usłyszeć, trzeba przyjąć rozumem i sercem.”

Tak jak przyjął, rozumem i sercem, i sam stał się „siewcą słowa Chrystusowego” — ks. Adam Bargielski; siewca, o którym na tablicy pamiątkowej w Myszyńcu parafianie napisali »Nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś życie swoje oddaje za przyjaciół swoich«^J 15, 13.

Pomódlmy się litanią do 108 błogosławionych męczenników:

• Męczennicy…

Pochylmy się nad filmem powołaniowym o seminarium duchownym w Łomży:

Obejrzyjmy też film o KL Dachau (po niemiecku):

a także amatorski film o muzeum w KL Dachau:

Obejrzyjmy etiudkę o polskich świętych i błogosławionych wyniesionych na ołtarze przez św. Jana Pawła II:

Posłuchajmy też słów św. Jana Pawła II z homilii beatyfikacyjnej:

Pochylmy się nad słowami Ojca św. Jana Pawła II z 13.vi.1999 r. w Warszawie:

• Mateusz

oraz jego homilią z 4.vi.1991 r. wygłoszoną w Łomży:

• Mateusz

Popatrzmy na mapę życia błogosławionego:

Opracowanie oparto na następujących źródłach:

polskich:

• Szkoła Myszyniec
• Diecezja łomżyńska
• Prawy.pl
• bw
• 13 grudnia
• Wikipedia.pl

włoskich:

• Santi e Beati

innych:

• „Polscy święci i błogosławieni”, ks. Jerzy Misiurek, Kraków, 2009