17 męczenników irlandzkich
tutaj

bł. MATEUSZ LAMBERT
(?, Wexford? – ✟ 1581, Wexford)
męczennik

patron: diecezji Irlandii

wspomnienie: 5 lipca

wszyscy nasi święci
tutaj

Łącza do ilustracji (dzieł sztuki) związanych z błogosławionym:

Gdy dynastia Tudorów przejęła koronę w Anglii i gdy w latach 1530. heretycki król Anglii, Henryk VIII Tudor (1491, Greenwich – 1547, Londyn), rozpoczął proces podbijania Irlandii, region Pale (irl. Pháil), na środkowym wschodzie Irlandii — już w średniowieczu znajdujący się w rękach angielskich — był jedynym, niewielkim skrawkiem Irlandii znajdującym się pod bezpośrednią kontrolą korony angielskiej.

Podbój Irlandii był procesem, a nie czystą inwazją, ponieważ wybraną metodą było wciąganie rządzących tym krajem kolejnych irlandzkich klanów (irl. clan) w orbitę wpływów angielskich — dowolną metodą. Gdy Henryk VIII proklamował się w 1542 r. głową Królestwa Irlandii (irl. Ríoghacht Éireann) strukturę klanową przekształcono — namowami, przekupstwami, zbrojnie, w ramach polityki zwanej ang. „surrender and regrant” (pl. „poddaj się i uzyskaj stanowisko”) — w feudalny system panujący w Anglii.

Nie obyło się bez protestów i bez powstań — jak to określali Irlandczycy; bez „rebe­lii” — jak to nazywali najeźdźcy angielscy.

Problem pogłębiał protestantyzm najeźdźców…

W regionie Pale dominowali oczywiście katolicy, ale stanowiska rządowe zaczęli obejmować coraz częściej angielscy heretycy — protestanci. Oczywiście narzucali podatki, które w dużej mierze wykorzystywane były na kolejne podboje w Irlandii, na walkę przeciw sprzeciwiającym się irlandzkim klanom. Nakazywali utrzymywanie wojsk, które sprowadzano z Anglii. Za czasów następczyni Henryka VIII, jego córki i angielskiej monarchini, Elżbiety I Tudor (1533, Greenwich – 1603, Richmond), zaczęły się też bezpośrednie represje, aresztowania katolików. Przez pewien czas przetrzymywany był między innymi 2. wicehrabia (ang. viscount) Baltinglass, Roland FitzEustace…

Irlandczycy protestowali, ale bezskutecznie. W vii.1580 r. syn wspomnianego Rolanda FitzEustace, 3. wicehrabia (ang. viscount) Baltinglass, Jakub (ang. James) FitzEustace (1530–1585), w proteście przeciw narzucaniu religii protestanckiej sformował więc w hrabstwie Wicklow (ang. County Wicklow) oddział wojskowy i pośpieszył na pomoc 15. hrabiemu (ang. Earl) Desmond, Geraldowi FitzGerald (irl. Gearóid Mac Géarailt) (ok. 1533 – 1583, Bóthar an Iarla), który w tym samym mniej więcej czasie rozpoczął większe powstanie w południowej prowincji Munster (irl. an Mhumhain).

Wystąpienie Jakuba FitzEustace, początkowo zwycięskie — 28.viii.1580 r. w bitwie pod Glenmalure (irl. Cath Ghleann Molúra) Irlandczycy pokonali m.in. 3,000‑osobowy oddział dowodzony przez nowego Lorda Namiestnika Irlandii (ang. Lord Lieutenant of Ireland), reprezentanta Korony Brytyjskiej w Irlandii, Artura (ang. Arthur), Grey (1536–1593), 14. barona Grey de Wilton, zadając śmierć ok. 800 Anglikom — zakończyło się porażką. Anglicy uznali oddziały FitzEustace za banitów. 45 Irlandczyków powieszono w Dublinie ale baron Grey uznał też część postulatów irlandzkich, dzięki czemu spora część powstańców poddała się. Sam Jakub FitzEustace udał się do prowincji Munster, gdzie powstanie księcia FitzGeralda ciągle jeszcze się tliło…

Powstanie w Munster (było to już drugie z powstań zwanych powstaniami Desmondów) jeszcze trwało ale zaczęło też dogorywać. Nie pomogła nawet pomoc kontynentalna — oddziały hiszpańskie wylądowały na wyspie ale zostały przez Ang­lików zmasakrowane. W końcu w xi.1583 r. sam hrabia Gerald FitzGerald został zamordowany przez opłaconego przez Anglików irlandzkiego zdrajcę.

Jakub FitzEustace, zdając sobie sprawę z beznadziejności sytuacji, przygotowania do ucieczki z kraju rozpoczął już wcześniej, w 1581 r.

W pewnym momencie ścigany przez angielskie hordy ukryty został, wraz ze swym kapelanem, członkiem Towarzystwa Jezusowego (łac. Societas Iesu – SI), czyli jezuitą, o. Robertem Rochford, przez piekarza z Wexford (irl. Loch Garman), portowego miasteczka na południowym wschodzie Irlandii, przy ujściu rzeki Slaney do Morza Irlandzkiego, Mateusza Lambert (irl. Maitiú Laimpeart) (albo Lamport).

Lambert — możliwe jest, co uwzględniają niektóre źródła, że nie był on piekarzem, a kapłanem należącym do diecezji Ferns — ukrył ich, nakarmił i prawd. próbował zorganizować statek, który miałby ich zawieźć na kontynent.

Nie jest jasne, czy wicehrabia FitzEustace właśnie wtedy — czy też stało się to później, w 1583 r. — dopłynął na kontynent i dostał się do Hiszpanii, gdzie zresztą wkrótce zmarł a jego posiadłości zostały przez Anglików zrabowane i darowane najgorliwszym jego prześladowcom…

Natomiast Mateusz Lambert, który jak się wydaje pomagał wielu katolikom — uczestnikom powstań — ściganym przez najeźdźców angielskich, został zdradzony. Anglicy zostali poinformowani o jego udziale w próbie ucieczki wicehrabiego FitzEustace i aresztowali go, wraz z pięcioma marynarzami: Patrykiem Cava­nagh (irl. Pádraigh Caomhánach), Edwardem (irl. Éadbhard) Cheevers, Robertem (irl. Roibeard) Meyler i dwoma innymi, których nazwiska nie zachowały się (być może był wśród nich niejaki Jan (ang. John) O'Lahy). Marynarze ci przerzucali poszukiwanych na kontynent…

Wszyscy byli torturowani.

Wszystkich przesłuchiwano, próbując dotrzeć do całej siatki współpracowników wicehrabiego FitzEustace — i samego wicehrabiego, jeśli wersja o jego późniejszej, dopiero w 1583 r., ucieczce jest prawdziwa, co oznaczałoby, że w 1581 r. udało mu się po prostu uniknąć aresztowania.

Domagano się złożenia irlandzkiego odpowiednika angielskiej tzw. Przysięgi Zwierzchności (ang. Oath of Supremacy), stanowiącej konsekwencję tzw. Irlandzkiego Aktu Zwierzchności (ang. Act of Supremacy – Ireland — 2 Eliz. 1 c. 1) uchwalonego w 1560 r. — będącego z kolei przeniesieniem tzw. Aktu Zwierzchności (ang. Act of Supremacy — 1 Eliz. 1c. 1) z 1558 r., uchwalonego przez Parlament Anglii, na ziemie irlandzkie — mocą którego urzędnicy państwowi zmuszani byli do uznania panującego monarchy za głowę Kościoła Anglii.

Odmówili.

Wszyscy stanęli przed sądem.

Oskarżono ich o zdradę, na podstawie dwóch aktów Parlamentu Irlandii pochodzących jeszcze z czasów Henryka VIII: tzw. Irlandzkiego Aktu Zdrady (ang. Treasons Act (Ireland) – 28 Hen. 8 c. 7) z 1537 r. oraz tzw. Aktu Korony Irlandzkiej (ang. Crown of Ireland Act — 33 Hen. 8 c. 1) z 1542 r., mocą których za zdradę uznawano w efekcie samo twierdzenie, że monarcha jest heretykiem — a oni wszak pomagać mieli jej wrogom w ucieczce…

Dopytywano o sprawy religijne. Znów proponowano podpisanie Przysięgi Zwierzchności. Mateusz nie chciał wdawać się w długie dysputy. Powiedzieć miał tylko:

„Nie jestem wykształconym człowiekiem. Nie jestem w stanie prowadzić z wami dyskusji, ale mogę wam powiedzieć to, że jestem katolikiem i wierzę w to, co podaje mój matczyny święty Kościół katolicki”…

Wszystkich uznano za winnych.

Dla „zdrajców” — tak jak w Anglii — był tylko jeden wymiar kary ‑ śmierć przez „powieszenie, wypatroszenie i poćwiartowanie” (ang. „hanged, drawn and quartered”). Sędzia wygłaszał tradycjną formułę: „Zostaniesz zawieziony na wozie na miejsce egzekucji. Tam zostaniesz powieszony, po czym odczepiony od stryczka, gdy jeszcze żyć będziesz. Następnie odjęte będą ci twoje wstydliwe części ciała, wnętrzności wyrwane i spalone przed twoimi oczami. Na koniec zostaniesz ścięty a ciało poćwiartowane. Twoje szczątki zostaną następnie rozdysponowane zgodnie z wolą królewską”…

Wszyscy zostali zamordowani 5.vii.1581 r. w Wexford. Nie oszczędzono im żadnej z części nakazanej kary.

27.ix.1992 r. w Watykanie Patryka Cavanagh, Edwarda Cheevers, Roberta Meyler oraz Mateusza Lambert — nic o nich, poza tym, iż prawd. urodzeni byli w Wexford lub okolicy, oraz szczegółami związanymi z męczeńską śmiercią, nie wiemy — beatyfikował św. Jan Paweł II (1920, Wadowice – 2005, Watykan), w gronie 17 irlandzkich męczenników reformacji angielskiej.

św. Jan Paweł II mówił wówczas:

„Każdy z [męczenników] mógłby powtórzyć za Izajaszem: ‘Duch Pana Boga nade mną’^{Iz 61, 1}: Duch zmartwychwstałego Chrystusa, który przez wszystkie wieki żyje w jego wyznawcach i wspiera ich w głoszeniu Dobrej Nowiny. Świadomi, iż ‘Duch Pana Boga nade nimi’, błogosławieni zawsze liczyli na Bożą pomoc, ‘podążając za sprawiedliwością, pobożnością, wiarą, miłością, wytrwałością, łagodnością’^{1 Tym 6, 11}, ażeby ‘zachować przykazanie nieskalane’^{1 Tym 6, 14}. W męczeństwie ofiarowali siebie Bogu i bliźnim […]

Religijne i polityczne zawirowania, których dziś beatyfikowani męczennicy byli świadkami, naznaczone były brakiem tolerancji ze wszystkich stron. Ich zwycięstwem było przyjęcie śmierci bez nienawiści w sercu. Żyli i umierali dla miłości. Wielu z nich publicznie wybaczyło wszystkich, którzy przyczynili się do ich męczeństwa.

Ofiara ich życia jest do dziś świadectwem próżności roszczeń o możliwości życia i budowania społeczeństwa bez integralnej wizji ludzkiego losu, bez odniesienia do powołania do wieczności, bez transcendencji. Męczennicy wołają do kolejnych pokoleń irlandzkich mężczyzn i kobiet: ‘Walczcie w dobrych zawodach o wiarę, zdobądźcie życie wieczne: do niego zostaliście powołani […] zachowujcie przykazanie nieskalane, bez zarzutu aż do objawienia się naszego Pana, Jezusa Chrystusa’^{1 Tym 6, 12, 14}”.

Wśród wołających jest i Mateusz…

Pochylmy się nad słowami Ojca św. Jana Pawła II z Mszy św. beatyfikacyjnej, 27.ix.1992 r., w Watykanie (po włosku i angielsku):

• Watykan

Popatrzmy na krótką etiudkę o miasteczku Wexford:

Popatrzmy też na krótki film o wizycie św. Jana Pawła II w Irlandii w ix.1979 r.:

Popatrzmy na mapę życia błogosławionego:

Opracowanie oparto na następujących źródłach:

angielskich:

• Catholic Encyclopedia
• SQPN
• CatholicIreland.net
• Catholic Saints
• Hagiography Circle
• Living Space
• The Forgotten Books
• Wikipedia.en

norweskich:

• Den katolske kirke

włoskich:

• Santi e Beati