54 męczenników angielskiej reformacji
tutaj

bł. JAN STORY
1503‑4, Salisbury(?) – ✟ 1571, Tyburn
męczennik

patron: Anglii

wspomnienie: 1 czerwca

wszyscy nasi święci
tutaj

Łącza do ilustracji (dzieł sztuki) związanych z błogosławionym:

Jan (ang. John) Story urodził się ok. 1503‑4 r. w południowej Anglii, choć według niektórych źródeł mogło to mieć miejsce w północnej Anglii, być może w hrabstwie Northumberland lub Durham, gdzie rodzina o jego nazwisku miała swoje posiadłości.

Był synem Mikołaja (ang. Nicholas) Story pochodzącego z Salisbury, w południowej Anglii, nad rzeką Avon, w hrabstwie Wiltshire i Joanny (ang. Joan). W rodzinnym mieście ojca zapewne spędził dzieciństwo i młodość. Salisbury jest miasteczkiem powstałym w pobliżu starożytnego miasta Old Sarum (łac. Sorbiodunum), istniejącego jeszcze w czasach rzymskich aż do średniowiecza, gdy starą katedrę a z nią i gród przeniesiono na nowe miejsce. Tam też, w szkole przy nowej gotyckiej katedrze pw. Najświętszej Maryi Panny (ang. Cathedral Church of the Blessed Virgin Mary), w podstawowej formie wybudowanej w latach 1220‑58, o najwyższej w Anglii wieży kościelnej (123 m), posiadającej m.in. najstarszy na świecie działający zegar (z 1386 r.) — szkole założonej w 1091 r. przez św. Osmunda (zm. 1099), biskupa diecezji Old Sarum (łac. dioecesis Saresberiensis) — prawd. się kształcił.

Następnie studiował na uniwersytecie (ang. University of Oxford) w Oksfordzie (ang. Oxford), w kolegium (ang. college) Hinxsey Hall. Uniwersyteckie lata obfitowały w częste konflikty zarówno z władzami uniwersyteckimi jaki i cywilnymi. W x.1530 r. został skazany za niewłaściwe, bezczelne zachowanie wobec dziekana swego kolegium na karę więzienia i wyrzucenie z Hinxsey Hall. Przeniósł się wówczas do kolegium Broadgates Hall (oryginalnie wybudowanego jako akademik a później w 1624 r. przekształconego w kolegium Pembroke). Banicja trwała krótko i powrócił do Hinxsey Hall.

Nie przeszkodziło to aliści w jego karierze naukowej. W międzyczasie bowiem, 8.v.1531 r., uzyskał tytuł bakałarza (ang. bachelor) prawa kanonicznego, a potem kontynuował studia w rodzimym kolegium Hinxsey Hall.

W xi.1533 r. znów wpadł w tarapaty i został wykreślony z listy studentów. Przeniósł się więc do Broadgates Hall i tam w 1535 r., mimo iż nie posiadał jeszcze doktoratu, został pierwszym wykładowcą nowo otwartej katedry prawa cywilnego — co świadczy o uznaniu dla jego naukowych osiągnięć w dziedzinie prawa kanonicznego przez mu współczesnych. Tytuł doktora prawa kanonicznego uniwersytet nadał mu bowiem dopiero trzy lata później, 29.vii.1538 r.

W międzyczasie — w latach 1537‑9 — był dziekanem kolegium Broadgates Hall. Zrezygnował z tej pozycji w 1539 r.

Były to początkowe lata schizmy króla Henryka VIII (1491, Greenwich – 1547, Londyn). Zajmował wówczas, o czym świadczą kolejne, coraz bardziej eksponowane stanowiska, które zajmował, stronnikiem króla i w rezultacie porzucił ortodoksję wiary katolickiej. Świadczyć by o tym mogło także i to, iż w okresie od xi.1539 r. do ok. vii.1540 r. pełnił funkcję, jako świecki, wikariusza generalnego diecezji londyńskiej (ang. Diocese of London), zapewne z nominacji królewskiej.

Później w latach 1543‑4 wziął udział w wyprawie wojsk króla Henryka VIII — inwazji — do Francji, jako zarządzający sądami polowymi i w ten sposób realizujący w praktyce zasady prawa cywilnego wprowadzone przez monarchę. Wyróżnił się szczególnie podczas zdobywania Boulogne przez armię Tomasza (ang. Thomas) Howarda (1473 – 1554, Kenninghall), 3. księcia Norfolk.

W nagrodę, mocą decyzji Henryka VIII, powrócił na uniwersytet w Oksfordzie, do swojego kolegium Broadgates Hall, i został w 1544 r. (według niektórych źródeł mogło to się stać już wcześniej, w 1541 r.), pierwszym profesorem prawa cywilnego na uniwersytecie w Oksfordzie — Regius Professor of Civil Law — jednej z najstarszej istniejących do dziś stałych pozycji profesorskich, charakterystycznych i unikalnych dla świata akademickiego wysp brytyjskich, na owym uniwersytecie. Od profesora prawa cywilnego wymagano wykładania, czterokrotnie w ciągu tygodnia, od 8⁰⁰ do 9⁰⁰ rano, kompilacji prawa rzymskiego dokonanej w latach 528‑34 przez cesarza Justyniana I Wielkiego (483, Tauresium – 565, Konstantynopol), czyli tzw. Digesta Justyniana (łac. Digesta Iustiniani), wchodzącej w skład całości zwanej Corpus Iuris Civilis (pl. Ciało prawa cywilnego), albo angielskiego prawa kościelnego…

Po śmierci króla–odstępcy, wspomnianego Henryka VIII, i wstąpieniu na tron jego syna, Edwarda VI (1537, Hampton Court – 1553, Greenwich), obu z dynastii Tudorów, Jan złożył tzw. Przysięgę Zwierzchności (ang. Oath of Supremacy), stanowiącej konsekwencję tzw. Aktu Zwierzchności (ang. Act of Supremacy — 26 Hen. VIII c. 1) z 1534 r., mocą którego monarcha uznawał się głową Kościoła (przekształconego później w Kościół Anglii)…

W 1545 r. został wszelako wybrany członkiem Izby Gmin (ang. House of Commons), czyli izby niższej angielskiego Parlamentu, z okręgu Salisbury (w latach 1545‑7), a później w okręgu Hindon (lata 1547‑9), obie w hrabstwie Wiltshire, i wówczas nastąpił w jego życiu duchowy zwrot. Jego wyrazem był sprzeciw wobec tzw. Aktu Jedności (ang. Act of Uniformity — 2 & 3 Edw 6 c 1) z 1548/9 r., który wprowadził tzw. Modlitewnik Powszechny (ang. The Book of Common Prayer), czyli uwspólnioną księgę modlitw dla wszystkich kościołów w Anglii, jedyną uprawnioną…

Protestując miał podczas posiedzenia Parlamentu wykrzyknąć: „Biada ci, o moja ziemio, gdy twój król jest dzieckiem!” (ang. „Woe unto thee, O land, when thy king is a child”), co odbiło się szerokim echem w Anglii, ale również sprawiło, iż 24.i.1549 r. (albo 21.xi.1548 r.) został przez Parlament aresztowany i uwięziony w londyńskim więzieniu w fortecy Tower. To ponoć pierwszy taki przypadek ukarania członka angielskiej Izby Gmin przez Parlament, zachowany w annałach.

Dość szybko aliści, bo 2.iii.1549 r., został zwolniony, po wyrażeniu skruchy za niewłaściwie dobrane słowa i po petycji poślubionej w 1547 r. żony, Joanny (ang. Joan) z d. Watts, z którą następnie miał 5 dzieci.

Udał się na wygnanie, na kontynent, do Zjednoczonych Prowincji Niderlandów, rządzony wówczas (od 1477 r.) przez katolicką dynastię Habsburgów. Osiadł z rodziną w Lowanium (fr. Louvain).

Pracował na miejscowym Katolickim Uniwersytecie Lowańskim (fr. Université catholique de Louvain), najstarszym uniwersytecie w dzisiejszej Belgii, założonym w 1425 r.

Tu przemiana dobiegła końca. Dużą część czasu spędzał na modlitwie i medytacjach w klasztorze Zakonu Kartu­zów (łac. Ordo Carthusiensis – Ocart) w Lowanium, pw. św. Marii Magdaleny pod Krzyżem na Kalwarii (hol. Kartuize Maria–Magdalena–onder–het–Kruis op de Calvarieberg), istniejącym w latach ok. 1489/91‑1783.

Odtąd wiernie służył sprawie katolickiej. W napisanym wówczas testamencie prosił Boga o przywrócenie jedności Kościoła w Kościele katolickim w swoim kraju. Żałował złożenia wspomnianej Przysięgi Zwierzchności…

W rodzinne strony powrócił w viii.1553 r., gdy na tron wstąpiła królowa Maria I Tudor (1516, Greenwich – 1558, Londyn), która próbowała przywrócić religię katolicką. Ponownie podjął porzucone obowiązki profesora prawa cywilnego na uniwersytecie w Oksfordzie (wiadomo, że podjął je w 1553 r., a potem wypełniał w latach 1556‑7).

Został ponownie wybrany do Parlamentu, kolejno z okręgów East Grinstead w x.1553 r., Bramber w iv.1554 r., Bath w xi.1554 r., Ludgershall w 1555 r.

W i.1554 r. został kanclerzem diecezji londyńskiej (ang. Diocese of London), której ordynariuszem był wówczas bp Edmund Bonner (ok. 1500 – 1569, Londyn) (absolwent, tak jak Jan, kolegium Broadgates Hall w Oksfordzie), oraz diecezji oksfordzkiej, gdzie biskupem był Robert King (zm. 1558), i pełnił te funkcje do 1559 r. Był także sędzią kościelnego sądu archidiecezji Canterbury (ang. Dean of Arches).

Stał się jednym z najbardziej aktywnych agentów królowej Marii I Tudor w próbie przywrócenia religii katolickiej w Anglii… W imieniu królowej był m.in. prokuratorem (ang. proctor) podczas słynnego procesu heretyka Tomasza Cranmera (1489, Aslockton – 1556, Oksford) w 1555 r. Uznał, zgodnie z prawdą, iż Cranmer był heretykiem i oddał go w ręce sądu cywilnego. Ten skazał go na karę śmierci i 21.iii.1556 r. Cranmer został spalony w Oksfordzie na stosie…

W latach 1557‑8 był królewskim komisarzem do spraw herezji. Według źródeł protestanckich, które demonizowały jego rolę w wydarzeniach, miał ze smutkiem konstatować, iż „niestety, tam gdzie słowo nie było w stanie odmienić skamieniałych serc dopiero ostrze miecza i inne metody zaczynają przynosić owoce i dzięki tej wybiórczej surowości mamy nadzieję na jedność wiary religijnej”. Ale uznał także, że kontynuowanie prześladowań nie jest właściwą drogą — sam wszelako posiadał ograniczone narzędzia, by powstrzymać uruchomioną machinę państwową…

Mimo tego stał się podmiotem nienawiści protestantów…

W ostatnim roku rządów Marii I Tudor był mistrzem jej Kancelarii…

Po śmierci królowej Marii w 1558 r. na tron wstąpiła Elżbieta I Tudor (1533, Greenwich – 1603, Richmond). Zrezygnował z pozycji na królewskim dworze i ostatni raz, w 1559 r., został wybrany posłem do Parlamentu, z okręgu Downton

Wobec zaostrzania polityki wobec katolików przez protestancką królową wystąpił przeciwko odnowieniu odrzuconego przez Marię I Tudor Aktu Zwierzchności z 1534 r., w formie tzw. Aktu Zwierzchności (ang. Act of Supremacy — 1 Eliz. 1c. 1) z 1558 r., mocą którego urzędnicy państwowi, podejmujący służbę publiczną, zmuszani byli do uznania panującego monarchy za głowę Kościoła Anglii. Takiej przysięgi katolicy nie chcieli składać. Szkocki odpowiednik tego prawa, tzw. Akt Obowiązywania Władzy Papieskiej (ang. Papal Jurisdiction Act) z 1560 r., obowiązuje zresztą do dnia dzisiejszego…

W czasie sesji parlamentarnej wygłosił przemowę, w której bronił swojej postawy w czasach Marii I Tudor. Żałować miał tylko tego, iż „pracowaliśmy tylko nad młodymi i małymi gałązkami, podczas gdy należało uderzyć w sam korzeń”…

Na rozkaz królowej został wówczas 20.v.1560 r. aresztowany i zatrzymany w więzieniu Fleet w Londynie, założonym jeszcze w 1197 r. Ostatentacyjnie jako przyczynę podano chwalenie się zasługami za czasów Marii I Tudor, nie branie udziału w nabożeństwach protestanckich oraz głoszenie poglądów „sprzeciwiających się wierze anglikańskiej”…

Z więzienia Fleet uciekł — prawd. dlatego, że część więźniów Fleet w owych czasach mogła, za opłatą, przebywać w ściśle określonym regionie przylegającym do więzienia.

W iv.1563 r. (lub v.1562 r.) został ponownie — w ubraniach prawniczych — aresztowany w zachodniej Anglii. Tym razem więziony był w innym londyńskim więzieniu — Marshalsea. Obowiązywał już wspomniany Akt Zwierzchności i związana z nim Przysięga Zwierzchności (ang. Oath of Supremacy). Odmowa jej złożenia uznawana był za akt zdrady, karany śmiercią. Jan stał się jednym z pierwszych czterech katolików, wobec których planowano zastosować ten przepis i przygotowano odnośne dokumenty procesowe, ale królowa Elżbieta I przeciągała się z decyzją o urochomieniu procedury sądowej.

Dzięki temu w v.1563 r. Jan znów zdołał uciec i schronić się w domu hiszpańskiego ambasadora, bpa Alwara (hiszp. Álvaro) della Quadra (zm. 1564), uprzedniego ordynariusza diecezji Venosa i L’Aquila. Ukryć go miał kapelan ambasady. Pomógł mu też potajemnie przepłynąć Kanał Angielski — czyli Kanał La Manche — i udać się na kontynent, ponownie na tereny Zjednoczonych Prowincji Niderlandów, władanych przez przedstawiciela dynastii Habsburgów, króla Filipa II (1527, Valladolid – 1598, Eskurial), ówczesnego władcy, oprócz Niderlandów, także Hiszpanii, Neapolu i Sycylii, a później także i Portugalii.

Osiadł w Antwerpii we Flandrii. Tam przyłączyła się do niego rodzina.

By ostatecznie zerwać więzi z protestancką Anglią formalnie zrzekł się feudalnej zależności wobec monarchy angielskiego i stał się poddanym króla Filipa II…

Pełnił funkcję celnika Zjednoczonych Prowincji Niderlandów i na polecenie namiestnika w Niderlandach, Ferdynanda Álvarez toledańskiego (hiszp. Fernando Álvarez de Toledo y Pimentel) (1507, Piedrahíta – 1582, Lizbona), 3. księcia Alby, odpowiedzialny był za niedopuszczanie do prowincji określonych kategorii książek i publikacji, przemycanych na statkach z Anglii.

Wspomagał angielskich katolików na wygnaniu.

Działo się to w początkowych latach okresu nazwanego później wojną osiemdziesięcioletnią lat 1568‑1648, która zakończyła się powstaniem niezależnej Republikę Zjednoczonych Niderlandów. Dużą rolę w zmaganiach odgrywali agenci królowej Elżbiety I, bowiem Habsburgowie byli katolikami, natomiast stronę przeciwną, domagającą się postępującej niezależności, stanowili protestanci…

Być może wówczas — albo jeszcze w młodości, w początkach kariery w Oksfordzie — został bratem zakonnym, albo tercjarzem, Zakonu Braci Mniejszych (łac. Ordo Fratrum Minorum – OFM), czyli franciszkanów…

11.viii.1570 r. — już po wydaniu 27.iv.1570 r. przez papieża św. Piusa V (1504, Bosco Marengo – 1572, Rzym) bulli „Regnans in Excelsis” (pl. „Panujący na wysokości”, ekskomunikującej (łac. exco­mmunicatio) królową Elżbietę I i „zwalniającą wszystkich jej poddanych z obowiązku posłuszeństwa jej, jednocześnie ekskomunikującą każdego, kto wypełniałby jej roz­kazy” — w holenderskiej miejscowości Bergen op Zoom, wówczas ufortyfikowanym porcie morskim, Jan został przez takich agentów angielskich (znane są nawet nazwiska owych rzezimieszków: Wilhelm (ang. William) Parker, Roger Ramsden, Marcin (ang. Martin) Bragge i Szymon (ang. Simon) Jukes), służących sekretarza stanu Wilhelma (ang. William) Cecila (1520, Bourne – 1598, Londyn), 1. barona Burghley, porwany podczas przeszukiwania statku.

Łodzią przemycono go z powrotem do Anglii i wyładowano w porcie Harwich na wschodnim wybrzeżu Anglii. Stamtąd przewieziono go Londynu…

Początkowo przetrzymywano go w domu anglikańskiego archidiakona regionu Middlesex (część diecezji londyńskiej), którym był wówczas niejaki Tomasz (ang. Thomas) Watts, a potem w wieży Lollards w kompleksie budynków oficjalnej rezydencji arcybiskupa Canterbury w Londynie, pałacu Lambeth (ang. Lambeth Palace). 4.ix.1570 r. jednakowoż przewieziono go do największego i najlepiej strzeżonego londyńskiego więzienia — fortecy Tower.

Forteca Tower składała się z 21 budynków–wież, i w jednej z nich — wieży Beauchamp (ang. Beauchamp Tower) — przetrzymywano Jana. Do dziś w jednej z cel zachował się na ścianie napis wydłubany jego ręką…

Z Tower udało mu się przymycić klika listów do nowego hiszpańskiego ambasadora przy dworze angielskim, Gerarda (hiszp. Guerau) de Espés del Valle (1524, Lérida – 1572), który przesłał je do króla Filipa II. W rezultacie namiestnik niderlandzki, Ferdynand książę Alba, dwukrotnie występował do monarchini angielskiej o zwolnienie Jana, jako poddanego króla hiszpańskiego. Bezskutecznie.

Był wielokrotnie torturowany. W angielskim systemie prawnym obowiązywał wówczas bowiem przepis (obowiązujący do 1772 r.) mówiący, iż jeśli oskarżony nie złoży oświadczenia o winie bądź niewinności (ang. plea), rozprawa sądowa zostanie odłożona do momentu złożenia takowego oświadczenia. By je wydobyć oskarżony był tor­turowany. A Jan nie chciał złożyć takowego oświadczenia twierdząc, iż angielski wymiar sprawiedliwości nie ma nad nim, poddanym hiszpańskiego władcy, prawnej jurysdykcji. Poddany był więc w szczególności torturze rozciągania na tzw. łożu madejowym (ang. rack), gdy przywiązanego powoli rozciągano, aż do zrywania więzadeł, wyciągania kości z panewek, etc.…

Został oskarżony o zdradę — na podstawie tzw. Aktu Zdrady (ang. Treasons Act – 13 Eliz. 1 c. 1) z 1570 r., mocą którego za zdradę uznawano samo twierdzenie, że królowa jest heretykiem — ostentacyjnie za próbę zamachu na królową, wspieranie z Antwerpii tzw. Rebelii Północy (ang. Rising of the North) w 1569 r., gdy katoliccy lordowie żyjący na północy Anglii próbowali obalić Elżbietę I i osadzić na tronie szkocką królową, Marię I Stuart (1542, Linlithgow – 1587, Fotheringhay), oraz za „namawianie” wspomnianego 3. księcia Alby do inwazji Anglii…

Nie jest jasne, czy pod wpływem tortur złożył oświadczenie o niewinności, w każdym razie 26.v.1571 r. w najstarszej części Pałacu Westminsterskiego (ang. Palace of Westminster), czyli Westminster Hall, stanął przed sądem.

Nie przyznawał się do zarzucanych mu czynów. Powtórzył — co było szokiem dla obserwatorów — stwierdzenie, że nie uznaje jurysdykcji sądu angielskiego, bowiem jest poddanym króla hiszpańskiego. Ale jeszcze większym szokiem było stwierdzenie, że nie uznaje władzy i autorytetu królowej Elżbiety. Uzasadniał to nie tyle papieską anatemą ale argumentami, które dziś wydają się oczywiste, ale wówczas wybrzmiewały zdumiewająco, a mianowicie twierdził, iż „ludzie powinni mieć prawo wyboru swego monarchy, zgodnie z wierzeniami”, iż „każdy człowiek rodzi się wolny i ma całą ziemię przed sobą, gdzie może zamieszkać, tam gdzie czuje się najlepiej. Jeśli nie może gdzieś żyć może udać się gdziekolwiek indziej”.

W uszach protestanckich obywateli elżbietańskiej Anglii te słowa miały jednoznaczny wydźwięk zdrady…

Nie porzucił wiary katolickiej…

Gdy wypominano mu bezwględność i okrucieństwo za czasów Marii I Tudor — standardowe zarzuty protestantów wobec katolików — bronił się mówiąc, że po pierwsze to nie on wydawał wyroki, w po wtóre osobiście przyczynił się do „uniewinnienia 27 biednych i ignoranckich heretyków”…

Nie pomogło i następnego dnia, 26.v.1571 r., został skazany na karę śmierci.

Dla „zdrajców” był tylko jeden wymiar kary — śmierć przez „powieszenie, wypatroszenie i poćwiartowanie” (ang. hanged, drawn and quartered). Sędzia wygłaszał tradycjną formułę: „Zostaniesz zawieziony na wozie na miejsce egzekucji. Tam zostaniesz powieszony, po czym odczepiony od stryczka, gdy jeszcze żyć będziesz. Następnie odjęte będą ci twoje wstydliwe części ciała, wnętrzności wyrwane i spalone przed twoimi oczami. Na koniec zostaniesz ścięty a ciało poćwiartowane. Twoje szczątki zostaną następnie rozdysponowane zgodnie z wolą królewską”…

1.vi.1571 r. został przewieziony z więzienia na tradycyjne londyńskie miejsce straceń, głównie katolików — w wiosce Tyburn (dziś k. Marble Arch). Tam czekał na niego trójkątny szafot, zwany drzewem Tyburn (ang. Tyburn tree), na którym jednorazowo można było powiesić 24 skazańców…

Już stojąc na nim wygłosić miał długą mowę, w której m.in. wybaczał swym wrogom i dziękował swej żonie…

Kończył ją słowami: „Statek, który rzucany jest falami zagrożony jest wpłynięciem na mieliznę, a niekiedy na skały, ale jeśli podróżnicy ocenią niebezpieczeństwo wystarczająco wcześnie mają jeszcze niewielką łódź ratunkową, zazwyczaj ciągniętą za statkiem. Mogą się w niej ratować. Podobnie i ja, na statku Chrystusa, wypadłem kiedyś z niego i znalazłem się w wielkim niebezpieczeństwie. Ale za przykładem dobrych marynarzy odnalazłem łódź ratunkową. I w niej się schroniłem. Miała trzy wiosła: skruchę, spowiedź i rozgrzeszenie. I odtąd się tej łodzi trzymałem, łodzi Chrystusowej, której sternikiem jest Apostoł Piotr. I w katolickiej wierze mojego króla [Filipa] umieram”…

Jeszcze raz potwierdził, że nie jest poddanym królowej, ale modli się i za nią i za cały jej dwór.

Ostatnimi jego słowami były: „usuńcie tę zapadnię spod mych stóp”…

Z pokorą i niezachwianą wiarą w Kościół katolicki oddał się katu. Miał ok. 67 lat ale nie oszczędzono mu żadnej części okrutnej kary. Na krótką chwilę powieszono go, po czym kat zdjął go — jeszcze żywego i tyko lekko zamroczonego — ze stryczka, okaleczył go, rozciął mu brzuch i wyrwał wewnętrzne narządy, w tym serce, i na gasnących oczach umierającego wrzucił je do ogniska z okrzykiem: „Oto serce zdrajcy”. Na koniec zwłoki poćwiartowano…

Głowę — zgodnie z „wolą królewską” — nakłutą na pikę, oprawcy wywiesili na Moście Londyńskim (ang. London Bridge) nad Tamizą, natomiast kończyny na czterech bramach miejskich…

Jego śmierć wzmocniła protestantów, którzy wydali szereg broszur atakujących pośmiertnie Jana.

Inaczej świadectwo jego śmierci odczytywali katolicy. Wśród obserwatorów procesu, acz nie egzekucji, był niejaki Edmund Campion (1540, Londyn – 1581, Tyburn), który na skutek doświadczenia powrócił do wiary katolickiej i następnie został jezuitą i katolickim kapłanem, męczennikiem i wielkim świętym. A angielscy katolicy na kontynencie od samego początku uznawali i czcili go jako męczennika…

Jeden z synów Jana, również Jan, został później katolickim kapłanem…

Beatyfikował go 29.xii.1886 r. papież Leon XIII (1810, Carpineto – 1903, Watykan), w gronie 54 męczenników angielskiej reformacji…

Popatrzmy na filmik o angielskich męczennikach, z komentarzem bł. Jana Henryka Newmana (z angielskimi napisami):

Obejrzyjmy też krótką etiudę o katolickiej Wielkiej Brytanii:

oraz film ze spaceru po ostatniej drodze skazańców z więzień dawnego centrum Londynu do Tyburn (po angielsku):

Pochylmy się nad słowami Ojca św. Jana Pawła II z 22.xi.1987 r., wygłoszonymi w Watykanie, podczas Mszy św. beatyfikacyjnej 85 angielskich męczenników (po włosku i angielsku):

• Watykan

Popatrzmy na mapę życia błogosławionego:

Opracowanie oparto na następujących źródłach:

angielskich:

• Wikisource
• Catholic Encyclopedia
• Nobility and Analogous Traditional Elites
• Spartacus Educational
• The History of Parliament
• The History of Parliament
• Supremacy and Survival
• Catholic Saints
• Cobbett's State Trials
• Wikipedia.en

włoskich:

• Santi e Beati