bł. FRANCISZEK-KSAWERY de MONTMORENCY-LAVAL
(1623, Montigny-sur-Avre - 1708, Québec)
biskup

patron: Kanady

wspomnienie: 6 maja

wszyscy nasi święci >>

Łącza do ilustracji (dzieł sztuki) związanych z błogosławionym:

Urodził się w 1623 r. na zamku w Montigny-sur-Avre we Francji. Był jednym z ośmiorga dzieci Hughes de Laval, z arystokratycznych rodzin Laval i Montmorency, i Michelle de Péricard, ze szlacheckiej rodziny z Rouen. Rodzina szczyciła się historią sięgającą początków średniowiecza. Jej przodek miał przyjąć w Rheims chrzest, na przełomie V i VI w., z rąk św. Remigiusza wraz z królem Chlodwigiem I. Mottem rodzinym było „Bóg wspomaga swe wierne sługi” (fr. „Dieu ayde au primer baron chrestien”).

Już od dzieciństwa przygotowywał się do stanu kapłańskiego (nie tylko on – jeden z braci został opatem benedyktyńskim, a jedna z sióstr przełożoną konwentu żeńskiego). Szkolił się w słynnym kolegium jezuickim La Flèche (lata 1631-1641), a potem w jezuickim kolegium Clermont (Paryż), gdzie studiował filozofię i teologię.

Tam też zetknął się z ojcem Bagot, promotorem grupy osób zdążających do doskonałości. Utworzyli oni stowarzyszenie pod nazwą Bons Amis, które szczególniejszej opieki szukało u Najświętszego Serca Jezusa i Maryi. Bons Amis stało się zaczątkiem słynnego Seminarium Misji Zamorskich, wobec którego zresztą późniejsze seminarium duchowne w Québec, założone przez Franciszka, było organizacją siostrzaną.

Po śmierci dwóch swoich starszych braci, na polach bitew, Franciszek niespodziewanie odziedziczył fortunę rodzinną oraz tytuł (ojciec zmarł już w 1636 r.). Mimo tego, choć matka namawiała go do założenia rodziny i zapewnienia ciągłości rodu Laval, nie zrezygnował z powołania kapłańskiego. Święcenia przyjął w 1747 r.

W  1648 r. mianowano go archidiakonem diecezji Évreux. Pięć lat później zrezygnował z tej godności, bo chciał się przygotować do wyjazdu na misje zamorskie, które od dawna – czego świadectwem było także stowarzyszenie Bon Ami - go pociągały.

W tym samym czasie misjonarz jezuicki Alexander de Rhodes uzyskał aprobatę Innocentego X na działalność misjonarską w Indochinach (Wietnam). Papież mianował trzech wikariuszy apostolskich i jednym z nich został Franciszek desygnowany do misji w Tonquin.

Niezgoda dworu portugalskiego, a także dysputy pomiędzy jezuitami i stowarzyszeniem sulspicjańskim (ci drudzy wspierali samodzielność polityki dworu i jego imperialne ambicje, m.in. w Indochinach), sprawiły jednakże, iż przyszły biskup nie wyjechał do swojej wyznaczonej owczarni i lata 1655 do 1658 spędził w odosobnieniu w Caen. Czasu nie marnował i wzorując się na przykładach osób będących w owym czasie inicjatorami religijnej odnowy praktykował cnoty pobożności i działalności charytatywnej.

To wycofanie okazało się znakomitym przygotowaniem do przyszłej działalności apostolskiej. W 1658 r., dzięki staraniom jezuitów, Aleksander VII mianował go bowiem wikariuszem apostolskim Nowej Francji (dzisiejsza Kanada), z tytułem biskupa Petrea (Nowa Francja była za mała na diecezję, więc Franciszek stał się in partibus biskupem diecezji ówcześnie znajdującej się w rękach muzułmańskich…). Wprawdzie wywołało to gwałtowny sprzeciw abpa Rouen, związanego ze sulspicjanami, który Kanadę uważał za podległą swej jurysdykcji, ale za nowo mianowanym opowiedział się także król Ludwik XIV. Sakrę biskupią – w rezultacie sporu niemalże w tajemnicy - Franciszek przyjął w Paryżu.

W roku następnym był już w Québec. Zastał tam 500 mieszkańców (w całej zaś Kanadzie żyło 2200 osadników francuskich). Ciągnący się spór z abpem Rouen nie ułatwiał zadania (większość kolonistów pochodziła z jego diecezji, a jurysdykcja Franciszka pochodziła wszak bezpośrednio z Rzymu), ale wsparcie Ludwika XIV pozwoliło na rozpoczęcie misji. Konflikt zakończył dopiero w 1674 r. papież Klemens X, gdy erygował w Québec regularną diecezję, zależną wyłącznie od Rzymu (choć to akurat nie bardzo podobało się królowi). Franciszek został jej pierwszym biskupem.

Ale w Kanadzie Franciszek musiał rozwiązywać poważniejsze jeszcze problemy. Zastał tam surowy klimat, okrucieństwo Irokezów, alkoholizm szerzony przez poszukiwaczy futer, indolencję władz kolonialnych i intrygi duchowieństwa…

Szczególnym problemem był handel alkoholem z Indianami. Od jego rozwiązania zależała, jak sądził bp Franciszek, cała przyszłość cywilizacji w Nowej Francji i zbawienie tubylców. Sprawa była tym trudniejszą, iż Indianie z pasją wręcz polubili „wodę ognistą”, a na tym tylko, bez skrupułów, żerowali handlarze alkoholem. Franciszek, po namyśleniu i konsultacjach (dyskutował w tej sprawie nawet z teologami na paryskiej Sorbonie) w końcu zakazał handlu alkoholem pod karą ekskomuniki.

Decyzja spotkała się z oporem wielu wpływowych środowisk. Lokalne władze świeckie starały się mitygować surowość zarządzenia biskupiego sztuczkami prawnymi (jeden z nich wystąpił dość gwałtowanie przeciw biskupowi, by później umierając, w ramionach biskupa, błagać o przebaczenie…).

W tych czasach diecezja Québec w zasadzie pokrywała całą Amerykę Północną (poza Nową Anglią, hiszpańskimi koloniami na Zachodzie i wybrzeżem Atlantyku) – obszar dziś podzielony na ponad sto diecezji. Franciszek niezależnie od pory roku odbywał długie i ciężkie podróże, lądem i drogami wodnymi, do rozrzuconej na całym obszarze swojej owczarni (niekiedy składającej się z dwóch lub trzech rodzin…). „Jego serce jest zawsze z nami”, mawiał misjonarz jezuicki, Dablon.

Jednocześnie chronił istniejące i sprowadzał nowe zgromadzenia religijne (między innymi jezuitów, franciszkanów, etc.). Jezuitów osadził wśród Irokezów, po uroczystym chrzcie św. ich wodza, Garakontie (był to zaledwie początek drogi – akt ten nie zakończył, jak się okazało, problemów z tym plemieniem…). Szerzył kult Niepokalanego Poczęcia (pod tym wezwaniem powstała katedra diecezjalna) i Świętej Rodziny. O dbudował sanktuarium św. Anny w Beaupre (1673 r.).

Być może największym jego dziełem było, mimo niewielkich zasobów, z pomocą garstki kolonistów, organizowanie kompleksowego systemu nauczania: poczynając od podstawego, poprzez techniczne (słynna szkoła św. Joachima, szkoląca farmerów i rzemieślników, powstała w 1678 r.) na klasycznym kończąc.

W 1662 r., gdy był znów w Paryżu, by uprosić u króla o oddziały do ochrony przed ciągle buntującymi się Irokezami oraz o zarządzenia, które by „Nową Francję zamieniły na kolonię silną, prosperującą”, uzyskał też zgodę na założenie seminarium w Québecu. Séminaire de Québec stanie się „duszą Kościoła kanadyjskiego”. A w 1668 r. powstanie Petit Séminaire - „małe seminarium” (dzisiejsze liceum). Dzięki temu księża szkoleni byli na miejscu – powstawała sieć niezależna w praktyce od macierzystej struktury kościoła francuskiego…

Na potrzeby zakładanych instytucji (także szpitali) przeznaczył w zasadzie całą swoją fortunę…

Jednocześnie, powoli, powstaje sieć parafii. W latach 1659-1688 ich ilość wzrośnie z 5 do 35, ze 102 księżmi. Wznoszono kościoły. Początkowo parafie były zarządzane centralnie, poprzez Séminaire de Québec i urząd biskupi. Dziesięcina (1/26 zebranego ziarna – ustalenia funkcjonujące w Québec jeszcze w XIX w.!) łożona była bowiem na seminarium w Québec, a stamtąd rozdzielana parafiom.

W 1688 r., po trzydziestu latach apostolatu, bp Franciszek znów jedzie do kraju rodzinnego, by złożyć dymisję i zaproponować kandydata na następcę, opata de St-Vallier.

Niestety, z wielu względów, de St-Vallier większość czasu spędzał poza Kanadą (m.in. pięć lat w więzieniu angielskim), co z oczywistów względów wpływało na działalność apostolską w Nowej Francji. Franciszek zatem, mimo możliwości odpoczynku w swoich posiadłościach we Francji, po raz czwarty popłynął do Nowej Ziemi. Doświadczył jeszcze dwukrotne spalenie seminarium (1701 r. i 1705 r.), każdorazowo odbudowywane wysiłkiem i zasobami Franciszka.

Ostatnie trzy lata przeżył w odosobnieniu…

Umiera w 1708 r. w Québec. Tamże też został pochowany. Dziś jego nagrobek znajduje się katedrze Notre-Dame w Québec

Testamentem przekazuje majętność seminarium. Dzięki tej donacji będzie tam mógł powstać uniwersytet, który wdzięczność ludzka nazwie jego imieniem (Université Laval).

W XVIII w. po trosze o Franciszku zapomniano, głównie w związku z dominującym w kościele francuskim duchem gallikanizmu, czyli niezależności francuskiego kościoła, w szczególności od papiestwa. A Franciszek nie tylko dochował wierności Ojcu św., ale zawsze stawał po stronie gnębionych niejednokrotnie przez potentatów tego świata, po stronie niezależności kościoła od dominujących wpływów rządzących (był wszak członkiem rady kolonii, często reprezentując inne poglądy, niż gubernatorowie).

Jego jedyną ambicją było bycie biskupem, według woli Bożej, a nie ludzkiej, totalne poświęcenie służbie Bożej. Zgodnie z maksymą: „Nie mamy lepszego przyjaciela niż Jezus Chrystus. Podążajmy zatem za jego wskazaniami, szczególnie praktykujmy pokorę i powierzajmy Mu swe serce”.

Zatem dopiero w XIX w. rozpoczął się proces beatyfikacyjny.

Zakończył się w 1980 r. gdy beatyfikował go Jan Paweł II.

Film o bł. Franciszku i seminarium w Québec (po hiszpańsku):

Posłuchajmy też śpiewanego życiorysu bł. Franciszka, wykonanego podczas odsłaniania ikony błogosławionego przez opata Andre Gagne (po francusku):

Krótki film o znaczeniu bł. Franciszka (po angielsku):

Opracowanie oparto na następujących źródłach:

polskich:

• Wikipedia.pl
• deon.pl

angielskich:

• Catholic Encyclopedia
• Carrefour Kairos
• Project Gutenberg
• Canadian Biographies on-line
• SQPN
• Irondequoit
• Encyclopedia Brytannica
• Catholic Insight
• Wikipedia.en

włoskich:

• Santie Beati