54 męczenników angielskiej reformacji
tutaj

bł. JAN LARKE
XV w. – ✟ 1544, Tyburn
męczennik

patron: Anglii

wspomnienie: 7 marca

wszyscy nasi święci
tutaj

Łącza do ilustracji (dzieł sztuki) związanych z błogosławionym:

Jan (ang. John) Larke urodził się w 2. połowie XV w.

Niewiele wiadomo o jego życiu.

Był człowiekiem wykształconym, określanym jako doktor, choć nie wiadomo, gdzie taki tytuł miałby uzyskać.

Od 30.i.1504/5 r. był rektorem kościoła parafialnego pw. św. Etelburgi Dziewi­cy (ang. St Ethelburga‑the‑Virgin) w Bishopsgate, jednej z samorządnych części — mających swe początki w średniowieczu dzielnic (ang. ward) — Londynu właściwego, czyli tzw. City of London.

Kościół pw. św. Etelburgi był niewielką świątynią, o niewielkich przychodach, więc znaczącą pomocą okazała się dla Jana szansa objęcia większej parafii. Tak stało się 18.i.1526/7 r. gdy został, prawd. czasowo, rektorem XII‑wiecznego, istniejącego do dziś, kościoła pw. Najświętszej Maryi Panny (ang. St Mary’s) w Woodford w hrabstwie Essex, dziś stanowiącego część północnego Londynu, zachowując zapewne pozycję rektora kościoła pw. św. Etelburgi. Kościół znajdował się poza Londynem i przynależał do posiadłości oddalonego kilkanaście kilometrów na północ opactwa Waltham (ang. Woodford Abbey) w miasteczku Waltham Abbey, prowadzonego przez mnichów Zakonu Świętego Augustyna (łac. Ordo Sancti Augustini – OSA), czyli augustianów. Posługiwał tam przez rok, do iv.1528 r.

Wówczas, za wstawiennictwem kanclerza królestwa Anglii, późniejszego męczennika i patrona Europy, św. Tomasza Morusa (ang. Thomas More) — św. Tomasz prawd. stał również za uprzednim powierzeniem Janowi rektoratu w Woodford — 29.iii.1530 r., został rektorem wybudowanego w 1157 r. na miejscu starego, swe początki mającego I tysiącleciu, w początkach chrześcijaństwa w Anglii, kościoła pw. Wszystkich Świętych (ang. All Saints) w Chelsea nad Tamizą, ówcześnie sporej wsi, z wieloma posiadłościami zamożnych mieszkańców pobliskiego Londynu (dziś część tej metropolii). Zamieszkał w Chelsea, prawd. zachowując wszelako rektorat londyńskiej parafii pw. św. Etelburgi, gdzie zapewne dojeżdżał — ok. 10 km na wschód od Chelsea — na nabożeństwa i Msze św.

Jan miał być przyjacielem Tomasza Morusa, który cztery lata wcześniej, w 1526 r., wystawił w kościele pw. Wszystkich Świętych swoją prywatną kaplicę (kaplica ta stosunkowo najlepiej przetrwała lotniczy atak w 1941 r. w czasie tzw. niem. Blitz (pl. „błyskawica”), czyli serii nalotów niemieckich na Wielką Brytanię w czasie II wojny światowej, gdy kościół uległ niemal całkowitemu zburzeniu), i często uczestniczył we Mszach św. odprawianych przez Jana…

W którymś momencie — nie jest jasne kiedy, być może od ok. 1526 r. aż do końca życia — Jan miał także piastować stanowisko rektora pochodzącego sprzed XI w. kościoła i parafii pw. św. Piotra i św. Pawła (ang. „St Peter and St Paul”) w oddalonej o ok. 45 km na poludniowy wschód od Londynu wsi Leybourne, w hrabstwie Kent. Być może londyńskie pozycje zajmował równolegle i tylko dojeżdżał do Leybourne co jakiś czas…

Tymczasem ok. 1525 r. angielski król Henryk VIII Tudor (1491, Greenwich – 1547, Londyn) zaczął romans z dwórką swej żony, Katarzyny Aragońskiej (1485, Alcalá de Henares – 1536, Kimbolton) — Anną Boleyn (1501/7 – 1536, Londyn). Sześć lat później Katarzyna została wyrzucona z zamku królewskiego a jej komnaty zajęte przez Annę.

Ten pozornie drobny kamyk w dziejach świata ruszył lawinę, która doprowadziła do niewyobrażalnej listy nieszczęść i tragedii.

W 1534 r. Henryk, za pomocą doradców wśród których najpoważniejszymi byli nowy arcybiskup Canterbury, Tomasz Cranmer (1489, Aslockton – 1556, Oxford), oraz wszechwładny — do czasu — minister królewski, Tomasz (ang. Thomas) Cromwell (ok. 1485, Putney – 1540, Londyn), wydał poprzez Parlament tzw. „Akt Zwierzchności” (ang. „Act of Supremacy – 26 Hen. VIII c. 1”), mocą którego uznał się ang. „the only supreme head on earth of the Church in England” (pl. „jedyną głową kościoła angielskiego na ziemi”). W ten sposób Kościół angielski (łac. „Ecclesia Anglicana”) ogłosił swą niezależność a wszyscy biskupi, księża i zakonnicy zostali jego mocą zmuszeni do podpisania formalnego dokumentu uznającego króla Henryka VIII głową kościoła.

Rozpoczęła się angielska reformacja…

Zaraz potem Parlament wydał tzw. „Akt Zdrady” (ang. „The Treason Act – 26 Hen. 8. c. 13”). Dekretował on, że odrzucenie „Aktu Zwierzchności” oraz „godności, tytułu i określenia” króla (w domyśle jako zwierzchnika Kościoła angielskiego) od tej pory uznawane było za zdradę.

Akt ten zapoczątkował falę prześladowań katolików.

Wspomniany Tomasz Cromwell był m.in. odpowiedzialny za przeprowadzenie spisu majątków kościelnych. Uzbrojony w tę wiedzę przeprowadził proces rozwiązania klasztorów. Nie tylko rozwiązania: fizycznie zniszczono wiele zabytkowych, wspaniałych średniowiecznych świątyń, opactw i klasztorów (częściowemu zniszczeniu uległo też wspomniane opactwo Waltham, rozwiązane jako jedno z ostatnich w 1540 r.). Resztę majątku nieruchomego i ziemie klasztorne, darowane zakonnikom przez kolejnych władców Anglii, przeszły w ręce popleczników króla Henryka VIII. Pozostały majątek zrabowano. Złote przedmioty zostały przetopione na pieniądze. To, co nie nadawało się do spieniężenia, w tym dzieła sztuki, zniszczono. Relikwie sprofanowano…

Jan prawd. w 1534 r. złożył Przysięgę Zwierzchności (ang. Oath of Supremacy) — nakazanego wspomnianym Aktem Zwierzchności — ale pod wpływem św. Tomasza Morusa i jego męczeńskiej śmierci, który z woli heretyckiego króla został zamordowany 6.vii.1535 r., ukorzył się i odtąd odmawiał uznania króla Henryka VIII za głowę Kościoła w Anglii.

Aresztowany został prawd. na przełomie 1543 r. i 1544 r. — dwa lata po tym, jak w 1542 r. prawd. zrezygnował z rektoratu parafii pw. św. Etelburgi w City of London, w centrum Londynu, pozostając jednakże rektorem kościoła pw. Wszystkich Świętych w Chelsea — w ramach represji spowodowanych domniemanym dworskim spiskiem przeciw heretyckiemu arcybiskupowi Canterbury, Tomaszowi Cranmerowi. Henryk VIII stanął w końcu po stronie heretyka Cranmera, który przygotował oczywiście tony oskarżycielskich dokumentów i w konsekwencji dokonano aresztowań wśród kilku znanych przeciwników reformacji, głównie z kręgów związanych z Tomaszem Morusem. Wtrącono ich do londyńskich więzień.

15.ii.1544 r. Jan, stary już wówczas człowiek, był sądzony za zdradę wraz z ks. Janem (ang. John) Ireland, kapelanem zięcia św. Tomasza Morusa, Wilhelma (ang. William) Ropera (1496‑1578) — późniejszego biografa św. Tomasza — oraz świeckimi Germanusem Gardinerem, krewnym i sekretarzem wspierającego wówczas króla bpa Stefana (ang. Stephen) Gardinera (ok. 1483, Bury St Edmunds – 1555, Winchester), ordynariusza diecezji Winchester, i Janem (ang. John) Haywood (ok. 1497, Coventry – ok. 1580, Mechelen), znanym dramatopisarzem, poetą i autorem do dziś funkcjonujących — nie tylko w języku angielskim — przysłów (łac. proverbium), w tym „Co dwie głowy to nie jedna” (ang. „Two heads are better than one”), „Nie w jeden dzień Rzym zbudowano” (ang. „Rome was not built in one day”) czy „Lepiej późno niż wcale” (ang. „Better late than never”).

Wszyscy zostali skazani na śmierć — za „zdradę przeciw majestatowi królewskiemu i jego godności, odrzucenie i określenia jego tytułu jako Najwyższego Kapłana Kościoła Anglii, za pomocą słów, pism i działań”…

Dla „zdrajców” był tylko jeden wymiar kary ‑ śmierć przez „powieszenie, wypatroszenie i poćwiartowanie” (ang. hanged, drawn and quartered). Sędzia wygłaszał tradycjną formułę: „Zostaniesz zawieziony na wozie na miejsce egzekucji. Tam zostaniesz powieszony, po czym odczepiony od stryczka, gdy jeszcze żyć będziesz. Następnie odjęte będą ci twoje wstydliwe części ciała, wnętrzności wyrwane i spalone przed twoimi oczami. Na koniec zostaniesz ścięty a ciało poćwiartowane. Twoje szczątki zostaną następnie rozdysponowane zgodnie z wolą królewską”…

7.iii.1544 r., z więzienia Tower w Londynie, z jednej z jego 21 budynków–wież, gdzie byli przetrzymywani, zostali zawiezieni na na tradycyjne londyńskie miejsce straceń — głównie katolików — w ówcześnie podmiejskiej wiosce Tyburn (dziś k. Marble Arch).

Skazańców, skutych łańcuchami, przytroczonych głową w dół do kilku połączonych sztachet lub drewnianej płyty, tworzących namiastkę sań, wleczono za koniem na miejsce, gdzie ustawiony był szafot co pozwalało zgromadzonej tłuszczy — wykonanie wyroku obserwowały zazwyczaj tłumy, władze bowiem traktowały okazję jako swoisty rodzaj „edukacji społecznej” i często ogłaszały dzień wolny od pracy — oglądanie ostatnich chwil nieszczęśników.

Orszak stawał zazwyczaj gdzieś po drodze, w okolicy jakiejś knajpy, gdzie skazaniec otrzymywał napoje alkoholowe, zazwyczaj piwo. Czasami było go tak dużo, że na miejsce dojeżdżał prawie nieprzytomny. A gawiedź wrzeszczała, lżyła, obrzucała błotem i nieczystościami, wleczonego nieszczęśnika, którego głowa obijała się o sanie na nierównościach gruntu…

Jan Haywood załamał się i po przybyciu do Tyburn złożył Przysięgę Zwierzchności. 6.vii.1544 r. uczynił to jeszcze raz publicznie, przy tradycyjnym miejscu głoszenia kazań zwanym krzyżem św. Pawła (ang. St Paul’s Cross) na terenie starej katedry pw. św. Pawła w Londynie. Darowano mu życie. Ale wiary nie porzucił. W owym dniu ugiął się i uratował życie, dzięki czemu mógł stać się autorem wielu wspomnianych nieśmiertelnych przysłów. Ale pozostał katolikiem i gdy do władzy doszła Elżbieta I Tudor (1533, Greenwich – 1603, Richmond), i rozpoczęła się nowa fala prześladowań, uszedł na kontynent i tam umarł …

Na pozostałych czterech — tego samego dnia śmierć ponieść miał także ks. Robert Singleton, o powodach skazania którego nic nie wiadomo — w Tyburn czekał szafot o kształcie trójkąta, zwany drzewem Tyburn (ang. Tyburn tree), na którym jednorazowo można było powiesić 24 skazańców…

Nie oszczędzono im żadnej części okrutnej kary…

Nie jest jasne czy szczątki męczenników, w tym głowy natknięte na dzidę, zostały — jak nakazywał zwyczaj — wywieszone na murach miasta, czy też zostały pochowane pod szafotem…

Dzień po męczeńskiej śmierci kościół pw. Wszystkich Świętych w Chelsea zyskał nowego rektora — został nim heretycki kapelan królewski, niejaki Ryszard (ang. Richard) Richardson…

Kościół pw. św. Etelburgi, którego rektorem przez wiele lat był Jan, w 1553 r., za czasów króla Edwarda VI Tudora (1537, Hampton Court – 1553, Greenwich) — jeszcze przed objęciem tronu przez katolicką Marię I Tudor (1516, Greenwich – 1558, Londyn) — przeszedł ostatecznie w heretyckie ręce. Tegoż roku wyprzedano m.in. ornaty, kielichy — w tym kielich, z którego Jan korzystał odprawiając Msze św. — cyboria i inne naczynia niezbędne do odprawiania Najświętszej Ofiary. Kościół stał się protestanckim zborem i takim pozostaje do dnia dzisiejszego: przetrwał zarówno wielki pożar Londynu w 1666 r. jak i terrorystyczny bombowy zamach tzw. Tymczasowej Irlandzkiej Armii Republikańskiej IRA (ang. Provisional Irish Republican Army) w 1993 r.…

Jan został beatyfikowany 29.xii.1886 r. przez papieża Leona XIII (1810, Carpineto – 1903, Watykan), w gronie 54 męczenników Anglii i Walii. Wśród nich był też Germanus Gardiner. Jan Ireland natomiast został beatyfikowany później, w 1929 r., przez Piusa XI (1857, Desio – 1939, Watykan).

Wiele lat później, 22.xi.1987 r. w Watykanie, św. Jan Paweł II (1920, Wadowice – 2005, Watykan) beatyfikował kolejnych 85 angielskich i walijskich męczenników angielskiej reformacji. Jego słowa z homilii wówczas wygłoszonej można odnieść i do Jana:

„Zaświadczyli prawdzie poświęceniem własnego życia.

Do końca wierzyli w krzyż Chrystusowy.

Jednocześnie wierzyli w moc Jego zmartwychwstania.

»Wszyscy będą ożywieni w Chrystusie«, przez którego »dokona się zmartwychwstanie«^{por. 1 Kor 15, 22:21}.

[…] Oddali swe życie za wierność Następcy św. Piotra, który jest jedynym Pasterzem całej owczarni. Oddali swe życie także za jedność Kościoła, dzieląc wiarę Kościoła, w niezmienionej formie przekazywaną przez wieki, że Następca św. Piotra otrzymał zadanie posługi i zapewnienia »jedności owczarni«^{por. J 10, 16} Chrystusa. Otrzymał od Chrystusa owo szczególne posłanie wspierania braci w wierze.

[…] Pojęli wagę posługi Piotrowej. I oddawali swe życie nie chcąc zaprzeczać prawdzie swojej wiary.

Przez stulecia kościół Anglii, Walii i Szkocji czerpał inspirację z postaw owych męczenników i czerpie do dziś, w miłości do Mszy św. i wiernej posłudze biskupowi Rzymu”…

Tak, jak wierzył w to bł. Jan Henryk (ang. John Henry) Newman (1801, Londyn – 1890, Edgbaston), wybitny kardynał odradzającego się w XIX w. Kościoła katolickiegow Anglii:

„Jedno wiem na pewno ‑ będziemy mieli niezbędne siły. Jednej rzeczy jestem pewien, że im bardziej jesteśmy atakowani, tym usilniej Święci w Niebie orędują za nami; im cięższe przeciwności na tym świecie, tym bliżej nas jest nasza Matka Boża, nasi dobrzy Patroni i Aniołowie Stróże; im bardziej przebiegłe metody naszych wrogów, tym głośniej brzmieć będzie błagalny głos całego Kościoła wznoszony do naszego Boga”…

Zaiste, wierzymy, że „im bardziej jesteśmy atakowani” tym usilniej m.in. bł. Jan Larke „oręduje za nami”…

Popatrzmy na filmik o angielskich męczennikach, z komentarzem bł. Jana Henryka Newmana (z angielskimi napisami):

Obejrzyjmy też krótką etiudę o katolickiej Wielkiej Brytanii:

oraz film ze spaceru po ostatniej drodze skazańców z więzień dawnego centrum Londynu do Tyburn (po angielsku):

Pochylmy się nad słowami Ojca św. Jana Pawła II z 22.xi.1987 r., wygłoszonymi w Watykanie, podczas Mszy św. beatyfikacyjnej 85 angielskich męczenników (po włosku i angielsku):

• Watykan

Popatrzmy na mapę życia błogosławionego:

Opracowanie oparto na następujących źródłach:

angielskich:

• Catholic Encyclopedia
• Dictionary of English Catholics
• Catholic Saints
• Supremacy and Survival
• Wikipedia.en

włoskich:

• Santi e Beati