pod wezwaniem św. Zygmunta
05-507 Słomczyn
ul. Wiślana 85
dekanat konstanciński
m. i gm. Konstancin-Jeziorna
powiat Piaseczno
św. AGATA
(ok. 235, Katania / Palermo? - trad. 251, Katania)
dziewica i męczennica
patronka: Sycylii, Katanii, Malty, ludwisarzy
wzywana przez: kobiety karmiące, w chorobach piersi
wspomnienie: 5 lutego
Łącza do ilustracji (dzieł sztuki) związanych ze świętą:
Informacje o życiu Agaty („dobrze urodzonej, ze szlachetnego rodu”) pochodzą zasadniczo z akt jej męczeństwa, zwyczajowo sporządzanych - raczej w celach hagiograficznych niż historycznych - w pierwszych wiekach chrześcijaństwa. Najwcześniejsze pochodzą dopiero z V i VI wieku (Martyrologium Hieronymianum, Martyrologium Carthaginiense i tzw. Passio Sanctae Agathae) i nie mają potwierdzenia historycznego z czasów bliższych życiu Świętej…
Pamiętać też należy, iż ta, jedna z najbardziej czczonych w chrześcijaństwie świętych, urodzić się miała w Katanii (lub w Palermo) na Sycylii ok. 235 r., czyli jeszcze przed edyktem Konstantyna Wielkiego, w czasach wielu prześladowań wyznawców Chrystusa, skąd niewiele pisanych świadectw przetrwało.
Rodzice, ojciec - Rao, i matka - Apolla, pochodzący z majętnych rodzin arystokratycznych, byli chrześcijanami.
Po przyjęciu chrztu św. (prawdopodobnie w wieku ok. piętnastu lat) postanowiła poświęcić się Chrystusowi i żyć w dziewictwie. Od biskupa Katanii miała otrzymać flammeum, czerwony welon noszony przez konsekrowane dziewice.
Ale jej wyjątkowa uroda zwróciła uwagę Quintianusa, namiestnika - prokonsula Sycylii. Zaproponował jej małżeństwo. Agata odmówiła, pozostając wierna ślubowi czystości. Wzbudziła w odrzuconym nienawiść i pragnienie zemsty.
Dziać się to miało w latach 250-253, gdy trwały kolejne prześladowania chrześcijan, zarządzone tym razem przez cesarza Decjusza. Quintianus na mocy rozporządzenia cesarskiego aresztował Agatę.
Najpierw próbował ją zniesławić i oddał ją pod kuratelę rozpustnicy imieniem Afrodyssa. Zabiegi spełzły na niczym, wiara Agaty były niezłomna. Wtedy, w 251 r., po miesiącu próżnych wysiłków Afrodyssy namiestnik postawił ją przed sądem.
Sam mu przewodniczył. I gdy Agata odmówiła oddania pokłonu bożkom i wyrzeczenia się wiary (mogła w ten sposób uzyskać tzw. libellum, czyli świadectwo przywiązania do pogaństwa) skazał ją na tortury.
Szczególnie okrutne było odcięcie piersi. Zakrwawioną rzucono do celi… Ale w nocy w celi pojawić się miał św. Piotr, otoczony jasnością, ze złotym naczyniem napełnionym balsamem…
Rankiem okazało się, że nie tylko Agata została cudownie uzdrowiona, ale z więzienia uciekli inni trzymani tam chrześcijanie.
Ale ostatecznie zawistny senator dopiął swego. Po czterech dniach ponownie ją postawił przed sądem i skazał. Męczennica poniosła śmierć, rzucona na rozżarzone węgle…
Jej śmierci towarzyszyć miało trzęsienie ziemi, w czasie którego zginęło paru współpracowników Quintianusa…
Ciało Agaty chrześcijanie potajemnie złożyli w bezpiecznym miejscu poza miastem.
A Quintianus? Utonął w rzece w drodze do krewnych Agaty, z zamiarem ich ograbienia…
Już w V w. miał w Rzymie istnieć kościół ku czci Agaty (kościół św. Agaty dei Goti na via Mazzarino, później ponownie konsekrowany przez św. Grzegorza Wielkiego w 593 r.). Papież Symmachus (514 r.) wystawił ku jej czci w Rzymie przy Via Aurelia okazałą bazylikę. Wreszcie Grzegorz II (731 r.) przy bazylice św. Chryzogona na Zatybrzu wystawił ku jej czci trzeci rzymski kościół.
Relikwie Agaty tylko na ok. sto lat opuściły Sycylię zrabowane przez bizantyjskiego generała, który je zawiózł do Konstantynopola. Powróciły jednak do Katanii i dziś, zachowane w częściowo w nienaruszonym stanie, przechowywane są w miejscowej katedrze (Badia di Sant'Agata).
Wielkiej czci doznają inne pamiątki po Agacie, m.in. welon dziewictwa, dzięki któremu, jak niesie podanie, Katania niejeden raz miała doznać ocalenia. Piotr Skarga plastycznie pisał, iż po wybuchu Etny w 252 r. (w rok po męczeństwie Agaty) „płomienie jako rzeki szły do miasta […], a kamienie wielkie jako kule ogniste wpadały". Wtedy mieszkańcy Katanii wyjść mieli w procesji z welonem św. Agaty i wołaniem o ocalenie. I, niewytłumaczalnie, rzeka lawy zatrzymać się miała przed murami miasta…
Nie dziwi zatem, że w okolicach Etny wzywa się Agatę jako wspomożycielkę przed wybuchami wulkanu.
Specjalnie czczona jest też na Malcie, Jej wstawiennictwu bowiem przypisuje się ocalenie przed inwazją muzułmańskich Turków w 1551 r.
W dzień św. Agaty w niektórych okolicach w Polsce poświęcano pieczywo, sól i wodę, które miały chronić ludność od pożarów i piorunów. Poświęcone kawałki chleba wrzucano do ognia, by wiatr odwrócił kierunek rozprzestrzenia się pożaru na przeciwny. Poświęconą solą i chlebem karmiono także bydło, by je uchronić od zarazy.
Wspomniany Piotr Skarga w „Żywocie św. Agaty” pisał też, że w trumnę Świętej anioł włożył tabliczkę kamienną z napisem: „Mens sancta, honor in Deum voluntarius et redemtio” („Myśl święta, cześć Bogu dobrowolna i zbawienie”) i dlatego poświęcone kartki z podobnymi napisami zawieszano na ścianach domów, co miało chronić domostwa przed nieszczęściami.
Tradycje te zachowały się w przysłowiach (za Encyklopedią Zygmunta Glogera):
Sól świętej Agaty, strzeże od ognia chaty.
Gdzie święta Agata, bezpieczna tam chata.
oraz
W dzień św. Agaty jeśli słonko zajrzy do chaty,
to wiosenka na świat pogląda zza zielonej kraty.
Posłuchaj o św. Agacie - wymagany RealPlayer (żródło: Opoka):
Krótki film o św. Agacie (po angielsku):
Opracowanie oparto na następujących źródłach:
polskich:
angielskich:
włoskich: