poprzednik

JAN XIX

Poczet Papieży (145)
(nasza lista: tutaj>>)

BENEDYKT IX

Posługa (pierwszy okres): 21.x.1032 - ix.1044

następca

SYLWESTER III

Łącza do ilustracji dzieł sztuki związanych z papieżem

Teofilatto di Tuscolo, był synem hrabiego Alberyka III i bratankiem papieży Benedykta VIII i Jana XIX. Został wybrany na papieża dzięki poparciu swego ojca, księcia Rzymu. W chwili wyboru w 1032 r. był osobą świecką, bardzo młodą (miał ok. 20 lat, a może i mniej…). Przybrał imię Benedykta IX.

Był jedynym papieżem w dziejach Kościoła, który sprawował swój urząd przez trzy odrębne okresy czasu.

Pierwsze 12 lat pontyfikatu (1032-1044/1045) budziło wiele kontrowersji. Nie pod względem teologicznym i w zakresie jurysdykcji administracyjnych – tu jego pontyfikat przebiegał ortodoksyjnie, nie powodując wielkich napięć i konfliktów. Nawet jeśli przeprowadzaniu pozytywnych zmian w kurii rzymskiej zmierzających ku centralizacji, nadawaniu przywilejów rozmaitym lokalnym kościołom i klasztorom, towarzyszyło godzenie się na ingerencję cesarza niemieckiego w sprawy kościelne.

Ale pod względem moralnym, jak i etycznym, jego zachowanie budziło skrajne reakcje. Angielsko-języczna Catholic Encyclopedia (Encyklopedia Katolicka) nazywa okres jego rządów „poniżeniem Tronu Piotrowego”. Inni mówią o „ucztowaniu w niemoralności”^{św. Piotr Damiani}. Pisano o „gwałtach, morderstwach i innych niewysławialnych czynach”, o „życiu tak niecnym, tak grzesznym, że na samą myśl dostaje się dreszcze”^{papież Wiktor III, Dialogi, tom 3}.

Niezadowolenie z jego rządów, moralnego upadku samego papieża, i panującej w Rzymie rodziny hrabiów Tusculum doprowadziły do powszechnych protestów i wygnania papieża z miasta.

Pierwszy raz stało się to jeszcze w 1036 r., ale Benedykt wkrótce powrócił - na czele wojsk niemieckich cesarza Konrada. Ale w 1044 r. wygnano go ponownie…

Na miejsce przepędzonego wybrano bpa Jana z Sabiny, który przyjął imię Sylwestra III. W odpowiedzi Benedykt, oficjalnie nie zdeponowany przez Sylwestra, ekskomunikował Sylwestra i wkrótce w 1045 r. powrócił do Rzymu na czele wiernych mu wojsk. Sylwester - zbiegł.

Opozycja była jednak na tyle silna, że Benedykt zdecydował się abdykować (mówiono także o planowanym związku małżeńskim papieża…). Zatem jeszcze w 1045 r. sprzedał swój urząd – pierwszy i jedyny taki akt w dziejach Kościoła – Johannesowi Gratianusowi, swemu patrinusowi (chrzestnemu, ojcu duchowemu), który przybrał imię Grzegorza VI.

Nieobecność Benedykta w Rzymie była jednakże krótka. Powrócił znów do Wiecznego Miasta (ponoć planowane małżeństwo nie doszło do skutku) i wygnał Grzegorza.

To wywołało interwencję następcy cesarza Konrada, króla Henryka III, który w 1046 r. wezwał wszystkich trzech pretendentów przed synod w Sutri. Tam ogłoszono depozycję Sylwestra (dlatego niekiedy uznawanego za anty-papieży, acz znajduje się na oficjalnej watykańskiej liście następców św. Piotra), a w trzy dni później, na Lateranie, ogłoszono depozycję Benedykta. Trochę później, na synodzie w Rzymie, pokornie abdykował Grzegorz. Na rozkaz cesarski papieżem wybrano więc Suitgera z Bambergu, który przybrał imię Klemensa II.

Jednak rok później Klemens umarł i ponownie na Stolicy Piotrowej na Lateranie zasiadł Benedykt. Cesarz zareagował błyskawicznie i przy pomocy margrabiego Bonifacego z Toskanii wypędził ostatecznie Benedykta z Rzymu. Nowym następcą św. Piotra został Poppon z Brixen przyjmując imię Damazego II.

Ponieważ jednakże Benedykt ciągle rościł pretensje do tronu Piotrowego, zarówno wobec Damazego II, jak i jego następcy, Leona XI, synod laterański w 1049 r. nałożył na niego ekskomunikę. Prawdopodobnie Leon XI zdjął ją później z niego…

Resztę życia Benedykt spędził w bazyliańskim klasztorze w Grottaferrata koło Rzymu (istniejącego do dziś, i będącego ostatnim klasztorem rytu bizantyńsko-greckiego, pozostającym w komunii ze Stolicą Apostolską, w środkowych i południowych Włoszech), gdzie za radą tamtejszego przeora Bartłomieja, definitywnie zrezygnował z zakusów do tronu Piotrowego, pokutował za popełnione grzechy i zmarł na przełomie 1085/6 r.

Za jego pontyfikatu Polskę najechali Czesi, którzy zrabowali relikwie św. Wojciecha z Gniezna. Klątwę, nałożoną na księcia czeskiego Brzetysława I za tę kradzież, papież w 1039 r. zdjął, w zamian za ufundowanie nowego klasztoru. Udzielił także dyspensy od ślubów zakonnych Karolowi Mnichowi, późniejszemu księciu polskiemu Kazimierzowi I Odnowicielowi (1038–1058).

Istnieją przesłanki świadczące o tym, iż od Benedykta IX następcy św. Piotra posiadali własny herb (acz pierwszym historycznie potwierdzonym był Innocenty IV).

Opracowanie oparto na następujących źródłach:

polskich:
pl.wikipedia.org
www.zgapa.pl

angielskich:
www.newadvent.org
www.catholic.org
www.catholic-forum.com
www.cfpeople.org
en.wikipedia.org

niemieckich:
www.bautz.de

Dokumenty Benedykta IX:
Documenta Catholica Omnia

Katecheza Benedykta XVI o ruchu z Cluny:
wiara.pl

Film o Grottaferrata:
gloria.tv