RELIKWIE EWANGELICZNE

SACRA CULLA

Miejsce przechowywania: Rzym

inne w naszych zasobach
TUTAJ

Łącza do ilustracji związanych z opisywaną relikwią:

„Porodziła swego pierworodnego Syna, owinęła Go w pieluszki i położyła w żłobie, gdyż nie było dla nich miejsca w gospodzie”^{Łk 2, 7}…

Kult Sacra Culla — Świętej Kolebki (łac. cunabulum) — narodzić się miał jeszcze w Betlejem, ok. 10 km na południe od Jerozolimy, w Ziemi Świętej. Jeden z pierwszych chrześcijańskich historyków, żyjący w III w. Orygenes (185, Aleksandria – 254, Cezarea / Tyr), uznawany za jednego z Ojców Kościoła, zanotował w swoim traktacie „Contra Celsum” (pl. „Przeciw Celsusowi”): „Do dzisiaj istnieje w Betlejem grota, w której się na­rodził; a w grocie żłóbek, do którego został położony, owinięty w pieluszki. Rzeczy te zgadzają się z historią Jego narodzin opisaną przez Ewangelie”^{„Contra Celsum”, Orygenes, 1, 51}.

Kult żłóbka, czyli kolebki Jezusa, i kult miejsca, zwanego niekiedy Grotą Mleczną, paradoksalnie rozwinął się i przetrwał dzięki najwcześniejszej próbie ich zniszczenia. Poczynić ją miał cesarz rzymski Publiusz Eliusz Hadrian (łac. Publius Aelius Hadrianus) (76, Itálika / Rzym – 138, Baje), który najpierw próbował odbudować Jerozolimę, zwaną wówczas Aealia Capitolina — zniszczoną, wraz z żydowską Świątynią, przez Rzymian w 70 r., podczas tzw. wojny żydowskiej (lata 68‑73) — a potem, po krwawym stłumieniu kolejnego żydowskiego powstania Bar Kochby lat 132‑5, gdy zginąć miało ponad 500,000 Żydów, prawie zrównał ją z ziemią. Wzgórze Świątynne nakazał zaorać…

Chrześcijaństwo ciągle jeszcze wówczas było uznawane przez władze rzymskie za jedną z odnóg judaizmu, dlatego też podczas wojny i w rezultacie zwycięstwa cesarstwa zniszczeniu uległa część relikwii, przechowywanych przez wiernych po Wniebowstąpieniu Jezusa.

Ucierpiało także Betlejem. Po stłumieniu powstania Hadrian na miejscu Groty Narodzenia kazał wybudować świątynię greckiego bożka, Adonisa, i zasadzić święty gaj. Tak też uczyniono, ale najważniejsze relikwie — jak się wydaje — chrześcijanie zdołali ukryć jeszcze przed powstaniem Bar Kochby i trzyletnim oblężeniem Jerozolimy, i wywieźć je w bezpieczne miejsce. Sami też nie wzięli udział w powstaniu — oddali się przed 132 r. z zagrożonego miasta…

Ze słów Orygenesa wynika aliści, że już sto lat później, żłóbek znów znajdował się w grocie. Relikwia miała przetrwać a jej kult, dzięki niezwykłości losów, jeszcze się rozszerzyć. Ale był to wciąż kult lokalny…

Ponowne odkrycie — a może raczej ujawnienie — wielkich relikwii chrześcijaństwa zawdzięczamy św. Helenie, czyli Flawii Julii Helenie (łac. Flavia Iulia Helena) (248‑50, Dre­panum / Nisz – 330‑7, Trewir / Nikomedia), matce cesarza Konstantyna I Wielkiego, czyli Gajusza Flawiusza Waleriusz Konstantyna (łac. Gaius Flavius Valerius Constantinus) (ok. 272, Nisz – 337, Nikomedia), który zakończył ponad 200‑letnie prześladowania chrześcijan i edyktem mediolańskim z 313 r. wprowadził wolność wyznania. św. Helena mianowicie, chrześcijanka, udała się w pielgrzymkę do Ziemi Świętej i tam odnalazła — ujawniła — wiele z najważniejszych dziś relikwii, przechowywanych przez tamtejszych chrześcijan, którzy mimo wieków prześladowań i wojen przetrwali w Jerozolimie. Wśród relikwii było drzewo Krzyża Świętego. Były szaty Jezusa.

Była też i odnaleziona w Betlejem kołyska…

Na rozkaz św. Helena nad Grotą Narodzenia powstała wówczas, ok. 326 r., pierwsza bazylika Narodzenia…

Opuszczając Ziemi Świętą św. Helena zabrała część relikwii ale część pozostawiła pod opieką jerozolimskiej wspólnoty chrześcijańskiej. Wśród nich była i Kolebka Pana.

Ok. 363 r. widziała ją pątniczka Egeria, pochodząca z Półwyspu Iberyjskiego, z rzymskiej prowincji Gallaecia (pokrywającej się w dużej mierze ze współczesną Galicją i północną Portugalią), która w latach 381‑4 nawiedziła Ziemię Świętą i opisała to wydarzenie w Itinerarium, zachowanym dzienniku podróży. Poświadczał o niej św. Hieronim ze Strydonu (331‑47, Strydon – 419‑20, Betlejem), Doktor Kościoła i autor tłumaczenia Pisma Świętego na łacinę, tzw. Wulgaty (łac. versio vulgata).

W Betlejem Sacra Culla przechowywana była do VII w. Przetrwała m.in. rewoltę roku 529, w trakcie której Samarytanie częściowo zniszczyli bazylikę Narodzenia i któ­ra stłumiona została przez cesarza bizantyńskiego Justyniana I Wielkiego (łac. Flavius Petrus Sabbatius Iustinianus) (483, Tauresium – 565, Konstantynopol). W VII w. aliści nad miastem zawisło niebezpieczeństwo perskie. W 614 r. Ziemia Święta i Jerozolima zaatakowane zostały — w czasie tzw. wojny bizantyńsko–sasanidzkiej (lata 602–628) — przez perskie wojska szacha Chosrowa (Chosroesa) II Parwiza (ok. 570, Ctesiphon – 628, Ctesiphon). Zdając sobie sprawę z niebezpieczeństwa duszpasterze jerozolimscy i kustosze najświętszych relikwii, które pozostały w Jerozolimie, zdecydowali o ich wywiezieniu z miasta. Relikwie — w tym Święte Sudarium — ukryto w Arca Santa (pl. Święta Skrzynia) i wywie­ziono statkiem do Aleksandrii. Po latach trafić miały do Hiszpanii…

Sacra Culla pozostała jednakże w Betlejem. Była tam, gdy perskie niebezpieczeństwo zanikło. Była też, gdy nad Jerozolimą zawisło jeszcze większe zagrożenie — muzułmańskie…

W 638 r. Jerozolimę zdobył Umar ibn al–Chattab (ok. 591, Mekka – 644, Medyna), drugi kalif, jeden z twórców potęgi muzułmańskiej. I wówczas patriarcha jerozolimski, św. Sofro­niusz I (ok. 560, Damaszek – 638, Jerozolima), w tymże 638 r., tuż przed śmiercią, nakazać miał wywiezienie relikwii „Praesepe”, „Cunabulum Domini” (pl. „Żłóbka Pańskiego”), czy też „Sacra Culla” (pl. „Kolebka Pana”) z Ziemi Świętej.

Gdzie ją początkowo wywieziono — nie wiadomo. Wiadomo, że trafiła w końcu do Rzymu, a przywieźć ją miał pochodzący z Jerozolimy grecki kleryk, który po paru latach został papieżem, Teodorem I (?, Jerozolima – 649, Rzym?).

Teodor nakazał umieszczenie resztek relikwii Świętej Kolebki w bazylice pw. Świętej Maryi Większej (wł. Santa Maria Maggiore), od tej pory zwanej także Sancta Maria ad Praesepem (pl. Świętej Maryi przy Kolebce). Uczynił to być może dlatego, że już wcześniej, w 432 r., jego poprzednik, św. Sykstus III (zm. 440, Rzym), stworzył w nowo–powstałej bazylice, niewielką kopię żłóbka betlejemskiego — skonstruowaną prawdopodobnie dlatego, że wielu pielgrzymów powracających z Ziemi Świętej przywoziło ze sobą niewielkie cząstki drewna twierdząc, iż pochodzą z kołyski Jezusa. Wiele wieków później, dzięki św. Franciszkowi z Asyżu (1181‑2, Asyż – 1226, Porcjunkuli), zwyczaj stawiania szopek i źłóbka dla uczczenia pamiątki narodzin Zbawiciela w naszych świątyniach i domach rozprzestrzenił się na cały świat.

Teodor zatem przywieźć mógł z Jerozolimy tylko resztki, powoli ogałacanej przez wieki, kolebki Chrystusowej…

Nie wiemy zatem, jak naprawdę wyglądała. Pozostaje nam wyobraźnia i przenoszona przez wieki tradycja. Ale pewności nie ma i artyści na przestrzeni wieków różnie Ją sobie wyobrażali i Ją przedstawiali. Popatrzmy na jedno z wyobrażeń, autorstwa Giotto di Bondone (1267, Vespignano – 1337, Florencja):

Po przewiezieniu do Rzymu deszczułki ze Świętej Kolebki pozostawały w bazylice pw. Świętej Maryi Większej. Przez wieki były nieledwie zapoznane, bowiem dopiero papież Grzegorz XI (1329, Maumont – 1378, Rzym) w XIV w. stworzył dlań pierwszy drewniany relikwiarz.

W XVIII w., podczas prac renowacyjnych świątyni, uległ on zniszczeniu wraz z całą fasadą bazyliki. Same relikwie uratowano i umieszczono je w nowym relikwiarzu. Ten przetrwał do końca XVIII w., gdy zrabowali go żołdacy Napoleona Bonaparte (1769, Ajac­cio – 1821, Longwood), którzy okupowali Rzym w latach 1798‑9, tworząc wówczas krótkotrwałą Republikę Rzymską.

Na szczęście i tym razem relikwie uratowano — nie miały wszak wartości materialnej. Relikwiarz, który podziwiać można dziś, ufundowany został w XIX stuleciu, za pontyfikatu Piusa VIII (1761, Cingoli – 1830, Rzym), przez ambasadora Portugalii, księżną Marię Emanuelą Pignatelli (1753–1816). Wykonał ją — w srebrze i krysztale — wybitny architekt i projektant włoski, Józef (wł. Giuseppe) Valadier (1762, Rzym – 1839, Rzym) w 1804 r.

Relikwiarz umieszczony jest na platformie z malowanego drzewa, obłożonego srebrnym, płytkim reliefem (ang. bas‑relief), przedstawiającym kołyskę (z przodu), Ostatnią Wieczerzę (z tyłu) oraz Ucieczkę do Egiptu i Pokłon Trzech Króli (z boków). Kryształowy relikwiarz wsparty jest na nóżkach w kształcie czterech złotych cherubinów. Na górze natomiast, na złotej reprezentacji siana w stajence, leży Dzieciątko błogosławiące korzących się przed Nim.

Relikwiarz umieszczono w centralnym miejscu bazyliki, pod ołtarzem. Wiodą doń schody, przy których przed Dzieciątkiem na kolebce korzy się klęczący papież, Pius IX (1792, Senigallii – 1878, Watykan)…

Na Sacra Culla składa się pięć drewnianych listew, z których cztery mają długość 70 cm, a piąta 80 cm. Współczesne badania wskazują, że wiek klonowego drewna, z którego wykonano listwy to ok. 2,000 lat i jest on pochodzenia palestyńskiego.

I choć Kolebka znajduje się trochę na uboczu zainteresowania tysięcy pielgrzymów odwiedzających Rzym — a nawet samą bazylikę Santa Maria Maggiore — jest ważnym elementem naszej świadomości katolickiej, ważnym śladem rzeczywistej Bożej interwencji w nasze losy.

Popatrzmy na trzy filmiki o bazylice pw. Świętej Maryi Większej w Rzymie (drugi„o&angielsku)”:

Adres:

Basilica Papale di Santa Maria Maggiore
Piazza di Santa Maria Maggiore, 42
00100 Rzym

Miejsca przechowywania relikwii Sacra Culla:

Opracowanie oparto na następujących źródłach:

polskich:

• W drodze do Nieba Bram
• Opiekun
• Wikipedia.pl

włoskich:

• PatrimonioSOS
• Zenit
• Il Giornale
• Wikipedia.it