inne wizerunki
Matki Bożej Armii Krajowej

TUTAJ

Niezwykłe polskie wizerunki Matki Bożej

PIETÀ ARMII KRAJOWEJ

Czas i miejsce powstania: 1984, USA

Lokalizacja: Doylestown, USA

pełna lista

TUTAJ

Łącza do niezwykłego wizerunku Matki Bożej (a także wydarzeń z Nim związanych):

Choć w czasie Powstania Warszawskiego (1.viii-3.x.1944 r.) powstać miał tylko jeden znany wizerunek Matki Bożej (czyli Matka Boża Armii Krajowej) to po jego zakończeniu powstało kilka innych. Być może najbardziej znanym stała się Pietà Armii Krajowej stworzona w 1984 r. przez polskiego emigranta, Andrzeja Pityńskiego (ur. 1947, Ulanów).

Pityński jest synem żołnierzy Armii Krajowej, polskiej organizacji zbrojnej podczas okupacji niemieckiej i rosyjskiej w czasie II wojny światowej. Rodzice, Aleksander Pityński (1926, Ulanów - 1994, Ulanów), ps. „Kula”, i Stefania (1925, Kuryłówka - 1997, Ulanów) z domu Krupa, ps. „Perełka”, brali udział w największej na ziemiach polskich zwycięskiej bitwie oddziałów polskiego podziemia z Rosjanami w 1945 r. A mianowicie 7.v.1945 r., we wsi Kuryłówka k. Leżajska, oddziały Narodowej Organizacji Wojskowej NOW, organizacji, która wznowiła działalność po rozwiązaniu Armii Krajowej 19.i.1945 r., odparły rosyjskie ataki, po czym wycofały się ze wsi. W bitwie zginąć miało 57 Rosjan ze zbrodniczej organizacji NKWD i 7 polskich partyzantów. Następnego dnia do Kuryłówki wkroczył inny oddział rosyjskiego NKWD i zamordował 8 bezbronnych mieszkańców…

„Kula” i „Perełka” byli ranni. Andrzej Pityński tak to opisał: „Po bitwie partyzanci ułożyli rannych partyzantów: mamę i tatę na jednej furmance i odwieźli do szpitala w Jarosławiu. I tak się zaczęła ich partyzancka miłość, czego efektem jestem Ja”. Ślub wzięli w 1946 r., w tejże Kuryłówce. „Kula”, „żołnierz wyklęty”, był później wielokrotnie aresztowany, bity i torturowany przez komunazistowskie UB, wreszcie internowany po wprowadzeniu przez rosyjskiego namiestnika, gen. Jaruzelskiego, stanu wojennego w 1981 r.

Andrzej też był prześladowany, gdy stanął w obronie katowanego ojca. Opuścił wówczas rodzinne strony i udał się do Krakowa. Tam ukończył katedrę rzeźby na Akademii Sztuk Pięknych (dziś Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki), w klasie prof. Jerzego Bandury (1915, Chabówka - 1987, Kraków), po czym w 1974 r. opuścił komunazistowski prl. W Stanach Zjednoczonych początkowo utrzymywał się z pracy fizycznej na budowach, równocześnie studiując rzeźbę w Arts Students League of New York, znanej szkole artystycznej w Nowym Jorku (ang. New York). Z biegiem czasu stał się znanym autorem rzeźb pomnikowych o tematyce patriotycznej i martyrologicznej, zarówno w USA jak i w Polsce, zostając kierownikiem pracowni rzeźby monumentalnej (ang. monumental sculpture department) w Technicznym Instytucie Rzeźby - Studio Johnsona (ang. Johnson Atelier - Technical Institute of Sculpture) w Mercerville, w stanie New Jersey.

W 1984 r., na 40-lecie Powstania Warszawskiego, zainspirowany wierszem Krzysztofa Kamila Baczyńskiego (1921, Warszawa - 1944, Warszawa) „Elegia o chłopcu polskim”, a w szczególności jego ostatnią zwrotką:

I wyszedłeś, jasny synku, z czarną bronią w noc,
i poczułeś, jak się jeży w dźwięku minut - zło.
Zanim padłeś, jeszcze ziemię przeżegnałeś ręką.
Czy to była kula, synku, czy to serce pękło?

opracował płaskorzeźbę w brązie, o wymiarach 130×80 cm, ufundowaną przez Samodzielne Oddziały Byłych Żołnierzy Armii Krajowej z Cleveland, Detroit, Los Angeles, Florydy i Nowego Jorku. Pod płaskorzeźbą znalazł się ostatni dwuwiersz z zacytowanej zwrotki wiersza Krzysztofa Kamila Baczyńskiego.

Ikona przedstawia, na tle muru z czerwonej cegły, Matkę Bożą Częstochowską, ze śladem po świętokradczych uderzeniach mieczem, trzymającą na rękach konającego małego żołnierza powstańczej Warszawy. Pani Jasnogórska okryta jest błękinym płaszczem, ozdobionym - jak gwiazdami - symbolami Polski Walczącej. Na Jej piersiach widnieje medal z orłem i napisem „Rzeczpospolita Polska”. Chłopiec na ramieniu ma biało czerwoną opaskę ozdobioną lilijką harcerską. Przepasany jest pasem z nabojami. Hełm z biało-czerwoną opaską i napisem AK zwisa mu z bezwładnej głowy, odrzucony do tyłu. Dłoń konającego wspiera się na kolbie karabinu…

Płaskorzeźba umieszczona została, 23.ix.1984 r., w Narodowym Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej (ang. National Shrine of Our Lady of Czestochowa) w Doylestown, w stanie Pennsylvania, miejscu kultu maryjnego Polonii amerykańskiej, zwanym Amerykańską Częstochową. Sanktuarium założone zostało przez paulinów - Zakon Świętego Pawła Pierwszego Pustelnika (łac. Ordo Sancti Pauli Primi Eremitae - OSPPE) - w 1953 r., a poświęcone 16.x.1966 r. przez arcybiskupa Filadelfii (późniejszego kardynała), Jana (ang. John) Krola (1910, Cleveland - 1996, Filadelfia), z udziałem prezydenta Stanów Zjednoczonych, Lyndona Baines Johnsona (1908, Stonewall - 1973, San Antonio). Był to pierwszy przypadek, gdy prezydent USA uczestniczył w uroczystości poświęcenia kościoła katolickiego w historii. W uroczystościach miał wziąć udział, jako główny celebrans, Stefan kard. Wyszyński (1901, Zuzela - 1981, Warszawa), Prymas Polski, ale komunazistowskie władze prl nie dały mu paszportu (w tamtych latach o paszport należało każdorazowo występować!). Nieobecność Prymasa Polski symbolizował pusty fotel, a na nim biało-czerwone kwiaty i cierniowa korona…

Dokładnie dwanaście lat później, 16.x.1978 r., z komina Kaplicy Sykstyńskiej w Watykanie uniósł się w powietrze biały dym, a potem na balkonie bazyliki św. Piotra pojawił się były metropolita krakowski, Karol kard. Wojtyła (1920, Wadowice - 2005, Watykan). Św. Jan Paweł II - takie imię przyjął nowy papież - był nieodrodnym uczniem i następcą Stefana kard. Wyszyńskiego, który powiedział kiedyś, myśląc o Powstaniu Warszawskim: „Polska nie chce umierać. Nie chce i nie umrze! Ale Polacy muszą mieć tak wielką wiarę w życie narodu, jak Kościół ma wiarę w żywot wieczny”…

Wyobrażenie Matki Bożej Armii Krajowej, zwane także Matką Bożą Powstańczą, szybko zyskało popularność. Wykorzystywano Je wielokrotnie dla uczczenia bohaterów Armii Krajowej i Powstania Warszawskiego na plakietach, medalach, miniaturach - w brązie i blasze miedzianej - a także pomnikach, m.in.:

• na powstałym w 1998 r. pomniku w Warszawie - tzw. Reducie Matki Boskiej - przy Al. Solidarności 60, w miejscu, gdzie w czasie Powstania stała barykada.
• w kościele oo. paulinów pw. Świętego Ducha w Warszawie.
• w kruchcie kościoła pw. św. Idziego w Krakowie, prowadzonego przez Zakon Kaznodziejski (łac. Ordo Prædicatorum - OP), czyli dominikanów - w brązie (40×30 cm).
• w kapliczce Matki Bożej Akowskiej, zwanej „Mauzoleum Partyzantów”, na Hali Malinowej w małopolskiej wiosce Sidzina - kaplica wybudowana została w 1983 r., w czasie stanu wojennego wojennego, a wokół płaskorzeźby Matki Bożej AK umieszczono tabliczki z nazwiskami i pseudonimami partyzantów, którzy walczyli z obu okupantami…
• w katedrze pw. Najświętszej Maryi Panny od Ucieczki do Egiptu w Kapsztadzie, w Afryce Południowej - odsłonięta 9.xi.2013 r.

Obejrzyjmy film o Amerykańskiej Częstochowie:

Obejrzyjmy też dwa filmiki z wypowiedziami Andrzeja Pityńskiego:

Adres:

The National Shrine
of Our Lady of Częstochowa
654 Ferry Road
PO Box 2049
Doylestown, PA 18901, USA

Miejsca związane z Wizerunkiem:

Opracowanie oparto na następujących źródłach:

polskich:

• Pomnik Smoleńsk
• Akcja Katolicka Warszawa
• Nowy Dziennik

angielskich:

• Flickr