W sobotę wieczorem rozpoczynają się obchody Wigilii Paschalnej - w myśl przepisów liturgicznych jej ceremonie należą już jednak do Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego. Kończy się adoracja przy Grobie Pańskim. Najświętszy Sakrament zostaje przeniesiony do taberna- kulum, umieszczaną w niektórych grobach figurę Chrystusa zdjętego z krzyża należy przykryć białym płótnem; tuż obok pojawia się posąg Zmartwychwstałego. Gasną światła - wigilia jest przecież oczekiwaniem. Łacińskiemu słowu „vigilare” odpowiada polskie „czuwać”.

Bogata liturgia Wigilii Paschalnej, stanowiącej centralny fragment Triduum, składa się z czterech zasadniczych części. Obchody zmartwychwstania Jezusa Chrystusa rozpoczynają się po zapadnięciu zmroku. Tym silniejszą wymowę zyskują obrzędy tzw. „lucernańum”, czyli liturgia światła. Przed kościołem rozpala się ognisko, którego pło- mienie zostają poświęcone przez kapłana, ubranego w białe, radosne szaty. Następnie trzeba przygotować dużą, wielkanocną świecę, sporządzoną z prawdziwego wosku - tzw. paschał. Wypowiadając słowa: „Chrystus wczoraj i dziś. Początek i koniec. Alfa i Omega. Do Niego należy czas i wieczność. Jemu chwała i panowanie przez wszystkie wieki wieków” - kapłan żłobi na świecy znak krzyża lub wytycza pięć punktów, umieszczając w nich duże gwoździe, symbolizujące pięć ran Jezusa. Na paschale widnieją również greckie litery alfa i omega oraz data roczna. Zapalenie paschału, oznaczającego osobę Chrystusa, czyli Światłość Świata, uzmysławia nam raz jeszcze, że dokonała się Pascha, przejście (łacińskie „transitus”) z mroku do jasności, ze śmierci do życia. W uroczystej procesji paschał zostaje wniesiony do świątyni i umieszczony w ozdobnym świeczniku. Po trzykrotnym śpiewie kapłana: „Światło Chrystusa” i odpowiedzi wiernych: „Bogu niech będą dzięki” - zgromadzeni mogą zapalić swe świece od świętego płomienia. Liturgia światła kończy się odśpiewaniem tzw. Orędzia Paschalnego (łacińskie „Exsultet”), czyli modlitwy dziękczynno-uwielbiającej, która wysławia łaskę zbawienia.

Liturgia słowa Wigilii Paschalnej jest wyjątkowo rozbudowana. W pełnej wersji składa się ona z dziewięciu czytań, przeplatanych psalmami i modlitwą. Pierwsze siedem czytań wyjęte jest ze Starego Testamentu. Przypominają one ważne momenty w całej historii zbawienia. Śledzimy zatem opis stworzenia świata, zachowanie Abrahama, od którego Bóg zażądał ofiary z syna oraz przejście przez Morze Czerwone. O wielkiej miłości Boga, zawarciu przymierza i skuteczności słowa Bożego mówią urywki Księgi proroka Izajasza. Fragment Księgi Barucha zawiera pouczenia, których respektowanie zapewnia pokój na wieki. Cykl czytań starotestamentowych kończy się Bożą obietnicą oczyszczenia i przemiany człowieka: „I dam wam serce nowe i ducha nowego tchnę do waszego wnętrza, odbiorę wam serce kamienne, a dam wam serce z ciała”. W tym momencie zapala się światła na ołtarzu, uderza w dzwony, celebrans intonuje hymn Chwała na wysokości Bogu. Następujące potem czytanie z Listu do Rzymian, zwane Epistołą, poucza o tym, że chrzest zapewnia wiernym uczestnictwo w śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa. Po radosnym Alleluja, odśpiewanym po raz pierwszy od czterdziestu dni, wysłuchujemy tzw. Ewangelii o pustym grobie. Liturgię słowa zamyka homilia.

Kolejna, trzecia już część uroczystości Wigilii Paschalnej, poświęcona jest tajemnicom sakramentu chrztu. Liturgię chrzcielną otwiera odśpiewanie Litanii do Wszystkich Świętych, podkreślającej jedność całego Kościoła. Celebrans poświęca wodę chrzcielną - dokonuje się to przy włożeniu paschału do naczynia z wodą; tekst błogosławieństwa przypomina odradzającą moc wody. Teraz dokonać można obrzędów chrztu - pierwotny Kościół udzielał tego sakramentu tylko w czasie Wigilii Paschalnej. Wszyscy zgromadzeni w świątyni odnawiają przerzeczenia chrzcielne: wyznają swą wiarę i wyrzekają się szatana. Zostają oni również pokropieni wodą święconą. Liturgię chrzcielną kończy modlitwa wiernych.

Przebieg liturgii eucharystycznej nie odbiega w swym zasadniczym kształcie od typowego toku Mszy świętej. Uroczystości Wigilii Paschalnej ukoronowane są komunią i uroczystym błogosławieństwem; słowa rozesłania wzbogaca się o śpiew Alleluja - wszak Chrystus już zmartwychwstał!

Wigilia Paschalna musi być rozumiana w kontekście każdej niedzieli i codzienności. Codziennie, w każdej Mszy świętej sprawowane jest to samo misterium co w Wigilię Paschalną, tyle że bez uroczystego splendoru (splendor pozwala dotrzeć do treści misterium, do jego rzeczywistości), z całym bogactwem tego co przeżywamy w ten jedyny Dzień, Który Pan Uczynił (Pan uobecnia ten Dzień każdego zwykłego dnia).

„Ponieważ śmierć Chrystusa na krzyżu i Jego zmartwychwstanie stanowią treść codziennego życia Kościoła^{Jan Paweł II, encyklika Redemptor hominis (1979), 7}) i zapowiedź wiecznej Paschy^{Jan Paweł II, List Dominicae Cenae (1980), 4}, pierwszym zadaniem Liturgii jest niestrudzone wprowadzanie nas na otwartą przez Chrystusa paschalną drogę, na której człowiek godzi się umrzeć, aby mieć życie wieczne”

Trzeba przenieść w codzienność pietyzm wobec światła zapalanego na ołtarzu, wobec wody używanej do chrztu dzieci przez cały rok i wody używanej w kropielnicy czy przy błogosławieństwach, wobec Chleba, „owocu ziemi i pracy rąk ludzkich” - ten pietyzm rodzi się ze zrozumienia znaku światła, znaku wody i znaku Chleba, a zrozumienie trzeba wciąż odnawiać, by „pamiętać, a nie zapomnieć”^{por. Pwt 9,7}.

źródło: „Wielkanoc w polskiej kulturze”: Katarzyna Czarnecka, wydawnictwo „W drodze” Poznań 1997
www.opoka.org.pl
www.kkbids.episkopat.pl

Na temat uroczystości Wielkanocnych patrz także:

Wielki Poniedziałek, Wtorek i Środa

Święte Triduum Paschalne:

Wielki Czwartek:
Msza św. Krzyżma św.
Msza św. Wieczerzy Pańskiej

Wielki Piątek:
Liturgia Męki Pańskiej

Wielka Sobota:
Święconka
Wigilia Paschalna

Oktawa Wielkanocna

„Alleluja” Wofganga Amadeusza Mozarta: