Rzymskokatolicka Parafia
pw. św. Zygmunta
05-507 Słomczyn
ul. Wiślana 85
dekanat konstanciński
archidiecezja warszawska
LUDOBÓJSTWO dokonane przez UKRAIŃCÓW na POLAKACH
Opisy zbrodni (dane za okres 1943–1947)
Miejscowość
II Rzeczpospolita
Trzcianiec
współcześnie
pow. Przemyśl, woj. podkarpackie, Polska
info ogólne
miejscowość wysiedlona
Zbrodnie
Sprawcy:
Polacy
Ofiary:
Ukraińcy
Ilość ofiar:
min.:
18
max.:
33
Sprawcy:
Ukraińcy
Ofiary:
Polacy
Ilość ofiar:
min.:
20
max.:
20
wydarzenia
nr ref.:
12451
data:
1944–1945
lokalizacja
opis
dane ogólne
Trzcianiec
Fragment rozmowy z Lubomyrą Petryczko (nazwisko panieńskie Pełykan), ur. w 1942 roku w Trzciańcu o mordzie na jej ojcu dokonanym przez milicjantów posterunku MO w Wojtkowej:
„— «Proszę opowiedzieć, co wiecie o mordzie na waszym ojcu?»
— «Zapamiętałam jako malutkie dziecko, jak tato Petro Pełykan mnie usypiał, leżałam w łóżeczku. W jakimś momencie ktoś zastukał do okna. Moja mama otworzyła drzwi. Weszło dwóch i zabrali mojego tatę, zaprowadzili na milicję w Trzciańcu. Na drugi dzień zawiadomili nas, że będą prowadzić ich do Wojtkowej. Mama wzięła mnie na ręce, mój brat Mychajło i brat Włodko szli koło nas. Tato przywiązany był do wozu. Na wozie i koło wozu było więcej mężczyzn. Odprowadzaliśmy tatę, dopóki mogliśmy, więcej taty już nie widziałam. Dowiedziałam się potem, już jak byłam mężatką, że był mocno go męczony, bity, katowany. W nocy jakoś wydarł się stamtąd i uciekał, ale znaleźli go po śladach, krew z niego leciała. Znaleźli go i dobili».
— «Kiedy to się stało?»
— «Roku nie pamiętam, był niewielki śnieg.
Pamiętam, że jak wkroczyło ruskie wojsko, pomagali mamie znaleźć tatę, bo była mogiła koło cerkwi w Wojtkowej, tam leżało dużo mężczyzn. Mama już nie mogła rozpoznać go, ale tato miał 'furtkę' między [przednimi] zębami, i miał na sobie kalesony z łatką mojej sukienki, ubrania nie miał. Pomagała mamie w pogrzebie siostra, Julia Bamburak. Mama na tent temat nigdy nie rozmawiała, bo była mocna zastraszona»”.
źródło: „Zapis wideo rozmowy zrealizowany przez B. Huka w Czarnym w listopadzie 2019 roku”; w: Archiwum Bogdana Huka
źródło: „Mordy na ludności ukraińskiej 1944-1947”; w: Huk Bogdan z gronem przyjaciół, portal: Apokryf Ruski — internet: www.apokryfruski.org [dostępny: 2021.09.30]
sprawcy
Polacy
ofiary
Ukraińcy
ilość
w tekście:
1
min. 1
max. 1
nr ref.:
12448
data:
1944.11
lokalizacja
opis
dane ogólne
Trzcianiec
1947 styczeń 9, m.p. [okolice Birczy] — Fragment sprawozdania 'Bojczuka', referenta OUN z nadrejonu 'Chłodny Jar', o mordach na ludności ukraińskiej dokonywanych w Trzciańcu przez załogę posterunku MO w Wojtkowej:
„W listopadzie 1944 r. polska milicja w Wojtkowej aresztowała Symczaka Mykołę z Trzciańca, za parę dni oddali NKWD. Przy aresztowaniu zabrali jedną świnię, 25 kg słoniny, 100 kg owsa, 25 kg pszenicy, 30 kg soli, 6 kg cukru, garbowaną skórę, skórę na jedną parę butów, jedno męskie ubranie, 2 prześcieradła, 4 koszule, 2 płaszcze, 4 pary kalesonów, 1 szal, 1 koc i 5 srebrnych łyżek. Zrobiono to pod przewodem wójta z Wojtkowej, Dacha urodzonego w Birczy, on szalał najbardziej. Do tej pory o aresztowanym niema wiadomości […]
W listopadzie 1944 r. MO wraz z bolszewikami aresztowała Paszkewicz Teklę. Do tej pory nie ma o niej wiadomości […]
W akcjach wymienionych wyżej działaniach uczestniczyli: komendant MO Zarański (wołyniak), zastępca komendanta Waluś Kazio z Wojtkowej”.
źródło: „Bojczuk”, „Akty polśkoho terroru w seli Wijtkowij”; w: Instytut Pamięci Narodowej IPN Rzeszów, w: Akta OAIPN Rz 071/1, t. 47, k. 177—178, w: oryg. ukraiński
źródło: „Mordy na ludności ukraińskiej 1944-1947”; w: Huk Bogdan z gronem przyjaciół, portal: Apokryf Ruski — internet: www.apokryfruski.org [dostępny: 2021.09.30]
sprawcy
Polacy
ofiary
Ukraińcy
ilość
w tekście:
0—2
min. 0
max. 2
nr ref.:
12446
data:
1944.12
lokalizacja
opis
dane ogólne
Trzcianiec
1947 styczeń 9, m.p. [okolice Birczy] — Fragment sprawozdania 'Bojczuka', referenta OUN z nadrejonu 'Chłodny Jar', o mordach na ludności ukraińskiej dokonywanych w Trzciańcu przez załogę posterunku MO w Wojtkowej:
„W grudniu 1944 r. polski milicjant Soroka Adam z Rozpucia i inne obrabowali Klimkowskiego Osypa, Ukraińca, członka OUN, żonatego, ze wsi Trzcianiec. Zabrali: męskie ubranie i kobiece, płaszcz, maszynę do szycia ubrań, dwa zegarki. Samego Klimkowskiego Osypa zastrzelił czerwony milicjant Soroka Adam […]
W akcjach wymienionych wyżej działaniach uczestniczyli: komendant MO Zarański (wołyniak), zastępca komendanta Waluś Kazio z Wojtkowej”.
źródło: „Bojczuk”, „Akty polśkoho terroru w seli Wijtkowij”; w: Instytut Pamięci Narodowej IPN Rzeszów, w: Akta OAIPN Rz 071/1, t. 47, k. 177—178, w: oryg. ukraiński
źródło: „Mordy na ludności ukraińskiej 1944-1947”; w: Huk Bogdan z gronem przyjaciół, portal: Apokryf Ruski — internet: www.apokryfruski.org [dostępny: 2021.09.30]
sprawcy
Polacy
ofiary
Ukraińcy
ilość
w tekście:
1
min. 1
max. 1
nr ref.:
12453
data:
1945–1946
lokalizacja
opis
dane ogólne
Trzcianiec
Wyciąg z opracowania statystycznego rejonowego referenta politycznego OUN o ukraińskich ofiarach formacji zbrojnych Rzeczpospolitej Polskiej w rejonie II nadrejonu 'Chłodny Jar' w Okręgu I Kraju Zakerzońskiego w latach 1945—1946 […] :
„PRZEMYSKIE II (region): […]
22. Trzcianiec — 11, […]
Postój, dnia 4.12.1946 r. B[ojczu]k”.
źródło: „Chołodnyj Jar' R.O. II. Statystyczni dani na deń 30 weresnia 1946 r.”; w: Instytut Pamięci Narodowej IPN Rzeszów, w: Akta OAIPN Rz 072/1, t. 3, k. 120
źródło: „Mordy na ludności ukraińskiej 1944-1947”; w: Huk Bogdan z gronem przyjaciół, portal: Apokryf Ruski — internet: www.apokryfruski.org [dostępny: 2021.09.30]
sprawcy
Polacy
ofiary
Ukraińcy
ilość
w tekście:
0—11
min. 0
max. 11
nr ref.:
10791
data:
1945
lokalizacja
opis
dane ogólne
Trzcianiec
Upowcy obrabowali 5 gospodarstw polskich i zamordowali 12 Polaków. Oraz: UPA powiesiło dwoje młodych ludzi narodowości ukraińskiej /Babickich/ za to że ich brat uciekł przed mobilizacją do UPA i schował się w Przemyślu.
źródło: Żurek Stanisław, „Kalendarium ludobójstwa – grudzień 1945 oraz rok 1945”; w: portal: Wołyń — internet: wolyn.org [dostępny: 2021.02.04]
źródło: ZZ, PiD MOs. 306
sprawcy
Ukraińcy
ofiary
Polacy
ilość
w tekście:
14
min. 14
max. 14
nr ref.:
12447
data:
1945.01
lokalizacja
opis
dane ogólne
Trzcianiec
1947 styczeń 9, m.p. [okolice Birczy] — Fragment sprawozdania 'Bojczuka', referenta OUN z nadrejonu 'Chłodny Jar', o mordach na ludności ukraińskiej dokonywanych w Trzciańcu przez załogę posterunku MO w Wojtkowej:
„W styczniu 1945 r. polska milicja w Wojtkowej aresztowała Pełykana Osypa z Trzciańca — męża zaufania i Pełykana Piotra z Trzciańca, członka OUN. Aresztowanych rozebrali do naga i trzymali, torturując, całą noc na mrozie, a nad ranem zamordowali […]
W styczniu 1945 r. zebrali dużo starszych ludzi i pod groźbą egzekucji zmusili rozkopać «Mogiłę Bohaterów». Podczas kopania pośród kpin śpiewali: «Tu pagórek, tam dolina, w dup… wasza Ukraina» […]
W akcjach wymienionych wyżej działaniach uczestniczyli: komendant MO Zarański (wołyniak), zastępca komendanta Waluś Kazio z Wojtkowej”.
źródło: „Bojczuk”, „Akty polśkoho terroru w seli Wijtkowij”; w: Instytut Pamięci Narodowej IPN Rzeszów, w: Akta OAIPN Rz 071/1, t. 47, k. 177—178, w: oryg. ukraiński
źródło: „Mordy na ludności ukraińskiej 1944-1947”; w: Huk Bogdan z gronem przyjaciół, portal: Apokryf Ruski — internet: www.apokryfruski.org [dostępny: 2021.09.30]
sprawcy
Polacy
ofiary
Ukraińcy
ilość
w tekście:
2
min. 2
max. 2
nr ref.:
12452
data:
1945
lokalizacja
opis
dane ogólne
Trzcianiec
Fragment rozmowy z Anną Maruszczak (nazwisko panieńskie Zubalska) ur. 27 czerwca 1925 roku w Arłamowie o mordzie żołnierzy Wojska Polskiego na 2 Ukrainkach:
„Wygnali nas [z Arłamowa] […] Doszliśmy do Trzciańca. Tam na łące trzymali nas cały tydzień. Zimno. Ludzie szukali przytułku. Mój mąż spytał się Polaka, czy nie pozwoliłby pójść do domu pod lasem. Ten pozwolił. Poszło nas tam chyba 5 rodzin, bo dom był wielki. Jechała z nami bratowa mojej mamy, schizofreniczka, miała gdzieś 5‑letnią dziewczynkę. Niedziela, wieczór, zapaliliśmy pod kuchnią. Bratowa, Pazia Luby, wzięła nagle dziewczynkę Olę na plecy i wyszła, nikt na to nie zwrócił uwagi. Po godzinie czy dwóch słyszymy strzał. Po jakimś czasie przychodzi żołnierz i mówi:
— «Jedną banderowkę zabiliśmy».
Nie myśleliśmy, że to może chodzić o Pazię, ale ona nie wróciła nigdy, i jej córka też, ją na pewno też zabili”.
źródło: „Zapis wideo rozmowy B. Huka z Anną Maruszczak w Iławie w maju 2012 roku”; w: Archiwum Bogdana Huka
źródło: „Mordy na ludności ukraińskiej 1944-1947”; w: Huk Bogdan z gronem przyjaciół, portal: Apokryf Ruski — internet: www.apokryfruski.org [dostępny: 2021.09.30]
sprawcy
Polacy
ofiary
Ukraińcy
ilość
w tekście:
2
min. 2
max. 2
nr ref.:
12449
data:
1945.04
lokalizacja
opis
dane ogólne
Trzcianiec
1947 styczeń 9, m.p. [okolice Birczy] — Fragment sprawozdania 'Bojczuka', referenta OUN z nadrejonu 'Chłodny Jar', o mordach na ludności ukraińskiej dokonywanych w Trzciańcu przez załogę posterunku MO w Wojtkowej:
„W kwietniu 1945 r. MO aresztowała Bamburaka Osypa, Ukraińca z Trzciańca. Poczas kontroli znaleziono rakietnicę i trochę amunicji. Do tej pory o aresztowanym nie ma wiadomości […]
W kwietniu 1945 r. aresztowano Symczaka Iwana, Ukraińca z Trzciańca, którego po 4 dniach tortur wypuszczono.
W akcjach wymienionych wyżej działaniach uczestniczyli: komendant MO Zarański (wołyniak), zastępca komendanta Waluś Kazio z Wojtkowej”.
źródło: „Bojczuk”, „Akty polśkoho terroru w seli Wijtkowij”; w: Instytut Pamięci Narodowej IPN Rzeszów, w: Akta OAIPN Rz 071/1, t. 47, k. 177—178, w: oryg. ukraiński
źródło: „Mordy na ludności ukraińskiej 1944-1947”; w: Huk Bogdan z gronem przyjaciół, portal: Apokryf Ruski — internet: www.apokryfruski.org [dostępny: 2021.09.30]
sprawcy
Polacy
ofiary
Ukraińcy
ilość
w tekście:
0—1
min. 0
max. 1
nr ref.:
09705
data:
1945.04.02–1945.04.03
lokalizacja
opis
dane ogólne
Trzcianiec
UPA zamordowała 5 osób, w tym 1 kobietę, byli to: Teodor Bamburuk, Franciszek Harnik, Piotr Husejko, Stanisław Kwaśnicki oraz Maria Mielnik.
źródło: Żurek Stanisław, „Kalendarium ludobójstwa – kwiecień 1945”; w: portal: Wołyń — internet: wolyn.org [dostępny: 2021.02.04]
źródło: Jan Lucjan Wyciślak, „Działania UPA - ofiary i wykonawcy” — internet: www.rodaknet.com [dostępny: 2021.04.11]
3.04.1945 r. UPA zamordowała 2 Polaków i 3 Ukraińców.
źródło: Żurek Stanisław, „Kalendarium ludobójstwa – kwiecień 1945”; w: portal: Wołyń — internet: wolyn.org [dostępny: 2021.02.04]
źródło: Archiwum Państwowe w Przemyślu, w: SPJ [Starostwo Powiatowe Jarosławskie] sygn. 79, s. 326 — internet: www.rodaknet.com [dostępny: 2021.04.11]
sprawcy
Ukraińcy
ofiary
Polacy
ilość
w tekście:
5
min. 5
max. 5
nr ref.:
09995
data:
1945.05.29
lokalizacja
opis
dane ogólne
Trzcianiec
Lubieński Antoni – torturowany i uprowadzony do lasu zaginął. W czasie ujęcia przewoził korespondencję z Wojtkowej.
źródło: Żurek Stanisław, „Kalendarium ludobójstwa – maj 1945”; w: portal: Wołyń — internet: wolyn.org [dostępny: 2021.02.04]
źródło: Jan Lucjan Wyciślak, „Działania UPA - ofiary i wykonawcy” — internet: www.rodaknet.com [dostępny: 2021.04.11]
sprawcy
Ukraińcy
ofiary
Polacy
ilość
w tekście:
1
min. 1
max. 1
nr ref.:
12445
data:
1946.01.12
lokalizacja
opis
dane ogólne
Trzcianiec
Fragment sprawozdania sytuacyjnego referenta politycznego nadrejonu OUN 'Chłodny Jar' Petra Kawuzy 'Tarasa' o mordzie żołnierzy Wojska Polskiego na Ukraińcach w Trzciańcu:
„12 stycznia 1946 r. do wsi Trzcianiec przybyło Wojsko Polskie z Birczy z MO w ilości 200 osób. Ujrzawszy wojsko, mieszkańcy wsi Trzcianiec zaczęli uciekać. Wojsko Polskie otworzyło do nich ogień z karabinów maszynowych i karabinów, w wyniku czego zabitych zostało 6 osób, a 3 osoby ranne”.
źródło: „Wisti z terenu wid 7.1 do 30.1.1946 r.”; w: Poticzny P. J., Łyko I. (red.), „Litopys UPA”, w: Toronto-Lwów 2002, t. 34: „Łemkiwszczyna i Peremyszczyna. Sprawozdania polityczne (Dokumenty)”, s. 463, w: oryg. ukraiński
źródło: „Mordy na ludności ukraińskiej 1944-1947”; w: Huk Bogdan z gronem przyjaciół, portal: Apokryf Ruski — internet: www.apokryfruski.org [dostępny: 2021.09.30]
sprawcy
Polacy
ofiary
Ukraińcy
ilość
w tekście:
6
min. 6
max. 6
nr ref.:
12450
data:
1946.04.04
lokalizacja
opis
dane ogólne
Trzcianiec
Fragment sprawozdania sytuacyjnego referenta politycznego nadrejonu OUN 'Chłodny Jar' Petra Kawuzy 'Tarasa' o mordzie żołnierzy Wojska Polskiego na Ukraińcu i spowodowaniu śmierci drugiego w Trzciańcu:
„4 IV 1946 roku o godzinie 5.30 dwie sotnie WP liczące 150 osób szły z Birczy do wsi Trzcianiec. Po drodze obstrzelali z armat okoliczne lasy i dopiero wtedy ostrożnie zaczęli posuwać się do przodu. Do wsi weszło tylko 20 osób. Reszta ustawiła się w górach poszła do małego lasu, gdzie dwa dni temu była zasadzka. W lesie znaleźli 4 trupy. W związku z tym na przysiółku Krywe spalili 14 domów (ludzie mieszkali tylko w dwóch domach). Spalili dom Wasyłyka Iwana, gdzie on sam się udusił, a gospodarz, którego już 2 kwietnia zabrali odwozić trupy do Birczy, mocno pobili i zastrzelili. Jego żonę i córkę, uciekające do lasu, podstrzelili, ale ich nie złapali”.
źródło: „Wisti z terenu [za marzec-kwiecień 1946 r.]”; w: Poticzny P. J., Łyko I. (red.), „Litopys UPA”, w: Toronto-Lwów 2002, t. 34: „Łemkiwszczyna i Peremyszczyna. Sprawozdania polityczne (Dokumenty)”, s. 477, w: oryg. ukraiński
źródło: „Mordy na ludności ukraińskiej 1944-1947”; w: Huk Bogdan z gronem przyjaciół, portal: Apokryf Ruski — internet: www.apokryfruski.org [dostępny: 2021.09.30]
Fragment sprawozdania sytuacyjnego Wasyla Capiaka 'Potapa', referenta SB w nadrejonie OUN 'Chłodny Jar', o mordzie żołnierzy Wojska Polskiego na 3 Ukraińcach w Trzciańcu:
„Dnia 4.4.1946 roku o godzinie 6 rano od strony Birczy WP liczące 150 żołnierzy napadło na Krywe, przysiółek wsi Trzcianiec. Będąc we wsi zabili na tym przysiółku tamtejszego mieszkańca Turczaka Hryhorija, Ukraińca liczącego 47 lat, a dom jego spalili. Złapawszy w czasie akcji Ukraińća Wasyłyka Iwana, w czasie tortur wyjęli mu oczy. Jego syna mocno zbili, przed odejściem zapalili dom wymienionego i wrzucili syna do ognia”.
źródło: „Wisti z terenu za czas wid 1 IV do 30 IV 46 r”; w: Instytut Pamięci Narodowej IPN Rzeszów, w: Akta OAIPN Rz 072/1, t. 25, k. 241, w: oryg. ukraiński
źródło: „Mordy na ludności ukraińskiej 1944-1947”; w: Huk Bogdan z gronem przyjaciół, portal: Apokryf Ruski — internet: www.apokryfruski.org [dostępny: 2021.09.30]
Fragment wspomnień Anny Kuryj urodzonej w 1927 r. w Trzciańcu o mordzie żołnierzy Wojska Polskiego na jej ojcu Iwanie Wasyłyku:
„Tego tragicznego dnia w miesiącu kwietniu Wojsko Ludowe napadło też na naszą wioskę. Kiedy żołnierze weszli na podwórko naszej posesji, tatuś mój, Iwan Wasyłyk, wyszedł z domu i zaczął rozmawiać z tymi żołnierzami, a oni zaczęli wrzeszczeć na tatusia: «Kiedy tu była banda UPA?» — bo tak ich nazywano. Tatuś tłumaczy, że tu nie było żadnych Upowców, tylko było Wojsko Ludowe, które stacjonuje w Wojtkowej i Birczy, to inny z żołnierzy zaczął krzyczeć: «Zabić tego starego banderowca»! Po długim szamotaniu się na podwórku i biciu mego tatusia zaciągnęli go do mieszkania i zastrzelili”.
źródło: Kuryj Anna, „Do wsich, chto może znaty pro podrobyci wbywstwa w kwitni 1946 roku w seli Trostianeć (Trzcianiec), prysiłku Krywe hmina Wojtkowa Peremyśkogo powitu”; w: „Nasze Słowo”, w: nr 4, 1999, s. 3
źródło: „Mordy na ludności ukraińskiej 1944-1947”; w: Huk Bogdan z gronem przyjaciół, portal: Apokryf Ruski — internet: www.apokryfruski.org [dostępny: 2021.09.30]
sprawcy
Polacy
ofiary
Ukraińcy
ilość
w tekście:
6—7
min. 6
max. 7
Autorzy niniejszego opracowania informują, że każda korespondencja wysłana na podany poniżej adres portalu Genocidium Atrox może zostać opublikowana — verbatim w całości lub części, wraz z podpisem — chyba że zawierać będzie explicite odnośne zastrzeżenie. Adres Emajl nie będzie publikowany.
Jeśli na Państwa urządzeniu działa klient programu pocztowego — taki jak Mozilla Thunderbird, Windows Mail czy Microsoft Outlookopisane m.in. w Wikipedii — by skontaktować się z Kustoszem/Administratorem i wysłać korespondecję proszę spróbować wybrac link poniżej:
LIST do KUSTOSZA/ADMINISTRATORA
Jeśli natomiast Pan/Pani nie posiada takowego klienta na swoim urządzeniu lub powyższy link nie jest aktywny proszę wysłać Emajl za pomocą używanego przez Pana/Panią konta — w stosowanym programie do wysyłania korespondencji — na poniższy adres:
jako temat podając:
GENOCIDIUM ATROX: TRZCIANIEC