poprzedni

Trzebinia
(13.ix.1997)

KORONOWANE WIZERUNKI MATKI BOŻEJ (188)
(pełna lista: TUTAJ)

SALUS POPULI TESSINI
z CIESZYNA

Data pierwszej koronacji: 7 października 1997

następny

Kościerzyna
(16.v.1998)

Łącza do cudownego wizerunku Matki Bożej (a także wydarzeń z Nim związanych):

Cieszyn (łac. Tessin) jest miastem o tradycjach sięgających starożytności (najstarsze ślady osadnictwa sięgają VI–V w. p.n.e.). Później, w XI w., wokół grodu na Górze Zamkowej rozrosło się podgrodzie, które z czasem przekształciło się w miasteczko. W tym też czasie w samym grodzie powstała kaplica pw. św. Mikołaja — rotunda — wybudowana w stylu romańskim, będąca dziś jednym z najstarszych zabytków architektury nie tylko śląskiej ale i polskiej (jej podobizna zdobi m.in. rewers banknotu 20‑złotowego). Pełniła ona rolę kościoła parafialnego aż do końca XII w., gdy w podgrodziu powstała pierwsza świątynia parafialna o nieznanym wezwaniu.

Do stolicy ówczesnego świata — a także naszej duchowej stolicy — czyli do Rzymu, do Stolicy Apostolskiej, wiedza o Cieszynie dotarła trochę wcześniej, 23.iv.1155 r. Cieszyn wymieniony został mianowicie w bulli Hadriana IV (ok. 1100, Abbots Langley – 1159, Anagni), potwierdzającej uposażenie diecezji wrocławskiej, której duszpasterzem był wówczas bp Walter z Malonne (zm. 1169). Dokument papieski, zwany też bullą wrocławską albo pro­tekcyjną, wśród kilkudziesięciu miejscowości wymieniał też — jako jeden z grodów kasztelańskich, czyli stolicę lokalnej prowincji — Tescin.

Niewiele ponad pół wieku później, ok. 1220 r., Cieszyn stał się miastem — nadanie lokacyjne oparte było na prawie zastosowanym także przy lokacji niedalekiego Lwówka Śląskiego…

Ok. 1240 r. powstał w Cieszynie nowy kościół farny — czyli parafialny — pw. św. Marii Magdaleny, a ok. 20 lat później do miasta przybyli dominikanie, czyli Zakon Kaznodziejski (łac. Ordo Prædicatorum — OP). Powstała wówczas, ok. 1263 r., z fundacji żony piastowskiego księcia opolsko–raciborskiego Władysława Opolskiego (ok. 1225‑1281/2) — Eufemii Odonicówny (ok. 1239‑po 1287) — ich romańska świątynia klasztorna, pw. Najświętszej Maryi Panny.

Kilkadziesiąt lat później, w 1290 r., Cieszyn stał się stolicą odrębnego księstwa. Data to wielce znacząca dla miasta, bowiem Księstwo Cieszyńskie, powstałe w wyniku średniowiecznych podziałów dynastycznych, mimo wielu przeciwności miało przetrwać aż do 1918 r., stanowiąc niejako pomost między ziemiami Rzeczypospolitej a południem ‑ Czechami, monarchią austriacką…

W następnych wiekach świątynia dominikańska została rozbudowana: stara, romańska część stała się transeptem, czyli nawą poprzeczną, większej, gotyckiej już świątyni. Po prostu potrzeby były większe — długie prezbiterium musiało pomieścić zakonników, a nawa główna, nieco krótsza — wiernych.

I to ten kościół Swą siedzibą uczyniła Matka Boża Cieszyńska.

Przybyła doń prawdopodobnie w XVII w. Miało to miejsce już po 1611 r., gdy dominikanie po prawie 70 latach nieobecności powrócili do swojej świątyni. Ich absencja rozpoczęła się w 1545 r., gdy książę cieszyński Wacław II Adam (1524 – 1579, Cieszyn), ewangelik, u progu swych rządów wyrzucił dominikanów. Dotychczasowe kościoły i klasztory katolickie zostały zmienione wtedy na zbory luterańskie bądź zniszczone. Kościół dominikański przejęli ewangelicy a zakonnicy przenieśli się do Oświęcimia…

Sprowadzenie obrazu Matki Bożej — albo zamówienie, bowiem Jego powstanie historycy datują właśnie na ten okres — wiązało się zatem zapewne bezpośrednio z powrotem dominikanów do Cieszyna w 1611 r., po tym, jak kolejny książę cieszyński, Adam Wacław (1574 – 1617, Brandys), syn wspomnianego Wacław II Adama, powrócił do wiary katolickiej. Wizerunek Matki Bożej, namalowany farbami olejnymi na płótnie lnianym rozpiętym na desce z drzewa lipowego, o wymiarach 84×125 cm, jest wszak przetworzoną kopią słynnego wizerunku Salus Populi Romani (pl. Ocalenie Ludu Rzymskiego), obrazu legendarnego, przez który lud rzymski przez wieki wypraszać miał wstawiennictwo u Matki Bożej i który niejednokrotnie wybawiać miał go z opresji. Taki był też prawdopodobnie zamysł domnikanów — Cieszyńska Salus Populi zaiste była bowiem wybawicielką od protestanckiej herezji…

Świetności aliści, którą cieszył się przed reformacją, klasztor domnikański nigdy już nie odzyskał. Przyczyniły się do tego zniszczenia spowodowane katolicko–protestancką wojną trzydziestoletnią 1618‑48, w wyniku czego nastąpił upadek ekonomiczny i demograficzny całego, rządzonego jeszcze przez Piastów, Księstwa Cieszyńskiego. Sytuacja nie uległa zmianie, gdy w 1653 r. zmarł ostatni Piast i Księstwo przeszło w ręce austriackich Habsburgów, którzy mało interesowali się regionem…

Dominikanie jeszcze trwali i posługiwali miejscowej ludności, ale po 1789 r., gdy miasto prawie doszczętnie strawił wielki pożar, na zawsze Cieszyn opuścili. Stało się to pod koniec okresu zwanego józefinizmem (lata ok. 1780–90), gdy monarchia habsburska postanowiła doprowadzić do drobiazgowego uregulowania życia religijnego poddanych, a duchownych uczynić urzędnikami państwowymi. Jednym z dekretów zamknięto zgromadzenia zakonne, które nie prowadziły szkół ani nie sprawowały opieki nad chorymi. W rezultacie zamknięto setki klasztorów, rabując ich mienie…

Kościół dominikański w Cieszynie, który uniknął zniszczenia w czasie wielkiego pożaru 1789 r., stał się wówczas kościołem diecezjalnym, a ponieważ dotychczasową farę pw. św. Marii Magdaleny pochłonęła pożoga, stał się też świątynią parafialną. Podczas 11‑letniej odbudowy miasta rozbudowano go elementy barokowe i klasycystyczne i konsekrowano pw. św. Marii Magdaleny.

Madonna Cieszyńska przetrwała wielki pożar i przez cały ten czas nieprzerwanie w Swej świą­tyni królowała…

I nieustannie doznawała czci. O tym i o cudowności Wizerunku świadczył ogrom wotów, jakie przy nim złożono. Niestety, nie wszystkie przetrwały do naszych czasów — kilkukrotnie były bowiem rabowane…

Szczególnie trudne czasy dla Cieszyna nastąpiły w XX w. Po I wojnie światowej upadło — m.in. w wyniku zbrojnej agresji Czechosłowacji w latach 1919‑20 — ponad 600‑letnie Księstwo Cieszyńskie, nastąpił podział Śląska Cieszyńskiego i samego Cieszyna między Rzeczpospolitą i Czechosłowację. To, co przez wieki stanowiło jedność administracyjną i społeczną, uległo rozbiciu. Później był jeszcze układ monachijski 10.ix.1938 r., aneksja części Czech przez Niemcy i przejęcie przez Rzeczpospolitą Zaolzia…

Potem nastąpiła atak niemiecki na Rzeczpospolitą i II wojna światowa. W jej trakcie śmierć poniosło wielu duszpasterzy cieszyńskich, wśród nich Józef Kwiczała (1889, Kaczyce – 1940, Łagiewniki–Kraków), proboszcz parafii Cieszyn; Jan Sznurowacki (1883, Gnojnik – 1941, Dachau), emeryt, b. proboszcz i katecheta w Cieszynie; Alojzy Dyllus (1895, Sobiszowice – 1945, Kennelbach), administrator parafii pw. św. Marii Magdaleny; Zdzisław Antoni Belon (1906, Jarosław – 1942, Dachau), wikariusz i katecheta szkolnictwa średniego na terenie Cieszyna; Franciszek Bojdoł (1905, Wyry – 1942, Auschwitz), wikariusz i katecheta parafii pw. św. Marii Magdaleny; Franciszek Kałuża, SJ (1877, Kowale – 1941, Dachau), superior rezydencji i administrator parafii pw. Najświętszego Serca Jezusowego w Cieszynie; Rudolf Tomanek (1879, Ropica – 1941, Dachau), wikariusz parafii w Cieszynie; Ludwik Wrzoł (1881 Zabrzeg – 1940 Mauthausen–Gusen), administrator parafii Ligota pod Bielskiem. Zginęli też dwaj pastorzy kościoła Ewangelicko–Augsburskiego w Cieszynie: Karol Kulisz (1873, Dzięgielów – 1940, Buchenwald), senior diecezji śląskiej; i Józef Nierostek (1901, Sucha Średnia – 1943, Majdanek), prezes Głównego Zarządu Towarzystwa Polskiej Młodzieży Ewangelickiej w II Rzeczpospolitej.

Zakończenie II wojnie światowej oznaczało nowe porządki. Powstała rosyjska republika polska prl. Rosyjska „czerwona zaraza” wybawiła – słowami ostatniego wiersza poety, Józefa Szczepańskiego ps. „Ziutek” (1922, Łęczyca – 1944, Warszawa), który zginął w czasie Powstania Warszawskiego — ziemie polskie od „czarnej zarazy”. Ziemia cieszyńska pozostała podzielona.

Proboszczem parafii pw. św. Marii Magdaleny został wówczas ks. Teodor Lichota (1910, Chełm Wielki – 2003, Katowice). Odważnie bronił praw Kościoła i narodu. Jesienią 1949 r. wołał: „Obecnie powstał na świecie obóz, który głosi hasła ‘my niewierzący bezbożnicy całego świata łączmy się’. Lecz my, chrześcijanie, na czele z Kościołem, musimy twardo stanąć, by przeciwstawić się temu obozowi, gdyż każdy ustrój głoszący, że nie uznaje Boga, musi wcześniej czy później przestać egzystować”. Od 1945 r. do końca swojej posługi w Cieszynie 14.i.1953 r. był przesłuchiwany przez funkcjonariuszy zbrodniczej organizacji UB, oddziału rosyjskiego NKWD (pod ówczesną nazwą MWD), i urzędników starostwa ponad 200 razy! 21.x.1950 r. został aresztowany. W komunazistowskim więzieniu przetrzymywany był 8 miesięcy, do 20.vi.1951 r. Półtorej roku później, 2.i.1953 r., komunaziści nakazali mu opuszczenie Cieszyna…

Wówczas też z kościoła parafialnego pw. św. Marii Magdaleny zniknął Wizerunek Madonny. Po prostu przeniesiony został na probostwo…

I tam pozostał przez dziesięciolecia. Kult zamarł…

Wszelako pod koniec lat 80‑tych XX wieku ówczesny proboszcz zdecydował się przenieść Madonnę z powrotem do świątyni. Tak też uczynił i umieścił Ją w kaplicy pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych. Kult zaczął się odradzać.

Kilka lat później, 4.x.1990 r., w rok zaledwie po zakończonej konserwacji Madonny, nieznany sprawca dopuścił się świętokradztwa i zerwał pierwotną koronę z głowy Dzieciątka Jezus.

We ix.1995 r. Obraz przeniesiono do kaplicy pw. św. Melchiora Grodzieckiego (w kaplicy pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych została urządzona kaplica wieczystej Adoracji Najświętszego Sakramentu).

Trwały już wówczas przygotowania do koronacji Cudownego Wizerunku. Punkt kulminacyjny miał miejsce 6.vi.1997 r., gdy podczas pielgrzymki do Polski Ojciec Święty Jan Paweł II (1920, Wadowice – 2005, Warszawa) na Błoniach w Krakowie, po Mszy św. kanonizacyjnej królowej Jadwigi, poświęcił nowe korony dla Matki Bożej Cieszyńskiej. Korony zostały wykonane z darowanego przez parafian w postaci biżuterii i precjozów złota, w technice złotniczej filigranu — tworzenia z cienkich drucików ułożonych w ażurową siatkę — przez złotnika, mistrza tej techniki, niejakiego Wiktora Pieszczonkę z Cieszyna.

św. Jan Paweł II na zakończenie uroczystości na Błoniach odmówił „Anioł Pański”. Przed modlitwą powiedział:

„Nasze spotkanie na krakowskich Błoniach nie byłoby pełne, gdybyśmy w modlitwie ‘Anioł Pański’ nie zwrócili się do Matki Chrystusa, Maryi, by powierzyć Jej to wszystko, na co rzuca światło kanonizacja królowej Jadwigi: losy wiary i kultury, miłości i sprawiedliwości w naszej Ojczyźnie i na świecie. Początki dziejów wiary na tej ziemi zostały uświęcone krwią męczenników i świętością wyznawców. Dziś, u końca drugiego millennium chrześcijaństwa, wędrujemy ich śladami, aby z ich wiary zaczerpnąć nowe siły.

Od naszego wytrwania w wierze ojców, żarliwości naszych serc i otwartości naszych umysłów zależy bowiem, czy przyszłe pokolenia będą prowadzone do Chrystusa przez takie samo świadectwo świętości, jakie dali nam św. Wojciech, św. Stanisław czy św. Jadwiga Królowa. Od naszej wiary i naszej miłości zależy, czy Ewangelia wyda owoce we wszystkich dziedzinach życia ‑ owoce podobne do tych, jakie dotychczas wydawało chrześcijaństwo na naszych ziemiach.

Święta Jadwiga prowadzi nas pod krzyż wawelski, gdzie czuwa również Bolejąca Matka Chrystusa. Wsłuchując się w Chrystusowe wezwanie do pielęgnowania miłości Boga i bliźniego, zawierzamy Maryi wszelkie wysiłki, jakie podejmujemy dla jego spełnienia, zbliżając się do trzeciego tysiąclecia ‑ tertio millennio adveniente”.

Zawierzanie Maryi wysiłków realizacji „Chrystusowego wezwania do pielęgnowania miłości Boga i bliźniego” w Cieszynie od wieków odbywało się u ram Salus Populi Tessini. Wyrazem trwania tej czci stała się uroczysta koronacja Madonny. 7.x.1997 r., przy licznym udziale wiernych Śląska Cieszyńskiego. Aktu tego, w kościele pw. św. Marii Magdaleny, dokonał ordynariusz diecezji bielsko–żywieckiej, bp Tadeusz Rakoczy (ur. 1938, Gilowice).

Bp Rakoczy powiedział wówczas: „Dziękuję Bogu, że dał […] dobre natchnienie wydobycia i ukazania tego czcigodnego i starożytnego, pięknego Obrazu, który przechodził różne losy; że teraz, pod koniec XX wieku, Matka Boża w tym Wizerunku będzie prowadzić to miasto i całą okolicę oraz diecezję na wielki jubileusz 2000 roku”.

I tak też się stało. Ukoronowany wizerunek Matki Bożej Cieszyńskiej został umieszczony w odnowionym głównym ołtarzu cieszyńskiej świątyni — wykonanym w 1794 r. przez morawskiego artystę Andrzeja (czes. Ondřej) Kaspra Schweigla (1735, Brno – 1812, Brno) z morawskiego Brna, a ufundowanym przez ówczesnego księcia cieszyńskiego, Alberta Kazimierza Sasko–Cieszyńskiego (1738, Moritzburg – 1822, Wiedeń), syna króla polskiego Augusta III Sasa (1696, Drezno – 1763, Drezno) — w specjalnym ołtarzyku nad tabernakulum, a pod dużym obrazem grzesznicy, utożsamianej z Marią Magdaleną, umywającej stopy Chrystusowi, namalowanym w 1858 r. w Wenecji…

A w 2002 r. świątynia cieszyńska, kryjąca szczątki wszystkich Piastów cieszyńskich, a także niektórych przedstawicieli lokalnej szlachty, została uznana przez bpa Rakoczego diecezjalnym Sanktuarium Maryjnym…

Popatrzmy na krótką impresję o kościele pw. św. Marii Magdaleny w Cieszynie:

Pochylmy się nad rozważaniami Ojca św. Jana Pawła II z 8.vi.1997 r. wygłoszonymi na Błoniach w Krakowie przed modlitwą „Anioł Pański”:

• Mateusz

Adres:

parafia pw. Marii Magdaleny
sanktuarium Matki Bożej Cieszyńskiej
Plac Dominikański 2
43-400 Cieszyn

Mapa dojazdu:

Opracowanie oparto na następujących źródłach:

polskich:

• sanktuarium Cieszyn
• Cieszyn
• EKAI
• Wikipedia.pl

innych:

• „Z dawna Polski Tyś Królową, Koronowane wizerunki Matki Bożej 1717-1999”, wyd. V poprawione, Siostry Niepokalanki, Szymanów 1999