poprzedni

Twardogóra
(24.ix.1995)

KORONOWANE WIZERUNKI MATKI BOŻEJ (173)
(pełna lista: TUTAJ)

Matka Boża „Myłoserdia Dwieri”
z Jarosławia

Data pierwszej koronacji: 18 sierpnia 1996

następny

Mrzygłód
(25.viii.1996)

Łącza do wizerunków Matki Bożej (a także wydarzeń z Nią związanych):

Parafia pw. Przemienienia Pańskiego w Jarosławiu powstała w 1717 r., gdy ówczesne bractwa cerkiewne Przemienienia Pańskiego (starosłow. Spasa, czyli Zbawiciela) i Objawienia Pańskiego otrzymały zgodę na wybudowanie w Jarosławiu nowej cerkwi parafialnej. Prace udało się dokończyć dopiero w 1746 r. dzięki znacznej sumie pieniędzy podarowanych na ten cel przez bogatego kupca i burmistrza Jarosławia Eliasza Wapińskiego (1691, Wapienne – 1777, Jarosław). Nowa cerkiew została wówczas, 17.viii.1747 r., poświęcona przez ówczesnego greckokatolickiego biskupa przemyskiego Onufrego Józefa Szumlańskiego (zm. 1762).

W nowej świątyni umieszczona została ikona Matki Bożej, która wcześniej znajdywała się w innej jarosławskiej cerkwi — pw. Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny (do dnia dzisiejszego zachowało się jedynie prezbiterium owej świątyni, zdobione dekoracjami pochodzącymi z XVIII oraz XIX/XX w.).

Kult Matki Bożej „Myłoserdia Dwieri” (pl. „Bramy Miłosierdzia”) w Jarosławiu istniał już wcześniej, pod koniec XVII w. Jego ostoją była Ikona namalowana (napisana) — temperą na zagruntowanym podłożu (podobraziu) w kształcie ośmioboku zbudowanego z trzech desek lipowych — prawdopodobnie, jak twierdzą historycy sztuki, w latach 1630–40, a zatem w kilkadziesiąt lat po Unii Brzeskiej, czyli połączeniu w 1596 r. Cerkwi prawosławnej z Kościołem łacińskim dokonanym w Brześciu Litewskim, gdy część duchownych prawosławnych i wyznawców prawosławia uznała papieża za głowę Kościoła i przyjęła dogmaty katolickie, zachowując bizantyjski ryt liturgiczny…

Pierwsze informacje o kulcie tego Obrazu pochodzą z 1722 r. (1746 r.). Matka Boża miała już wówczas „srebrną koszulkę marcepanową” z drogocennymi kamieniami i „obwieszona [była] dookoła wotami i koralikami”. W tym też czasie, w XVIII w., była co najmniej dwukrotnie przemalowywana i ozdabiana nowymi, licznymi wotami.

Kult Ikony znacznie wzrósł po przeniesieniu do nowej cerkwi parafialnej, toteż doznane za Jej wstawiennictwem łaski i uzdrowienia zaczęto zapisywać do specjalnej księgi.

Pierwszym znanym nam odpustem udzielonym wiernym odwiedzającym Ikonę Jarosławską był dekret Klemensa XIII (1693, Wenecja – 1769, Rzym) z 22.xi.1760 r. Kolejne odpusty nadał jarosławskiej świątyni Klemens XIV (1705, Santarcangelo di Romagna – 1774, Rzym) (10.v.1774 r.) oraz jego następca Pius VI (1717, Cesena – 1799, Valence) (22.viii.1775 r.).

Ten ostatni 8.iii.1779 r. udzielił dziesięcioletniego odpustu wszystkim wiernym, którzy „modlili się przed ikoną Przenajświętszej Bogurodzicy, w szczególności za dusze cierpiące w czyśćcu”. Parę miesięcy później, 22.xi.1779 r., wydał bullę, w której Stolica Apostolska uznała ikonę Przenajświętszej Marii Panny za „cudowną” i ustaliła, że odpusty można pozyskać „codziennie”, na wszystkich Mszach św., „po wieczne czasy”…

Dzięki staraniom kanonika Cypriana Chotynieckiego (1866, Hruszatyce – 1942, Jarosław), greckokatolickiego proboszcza i dziekana jarosławskiego, odpust ten wznowił i przedłużył 27.vii.1911 r. Pius X (1835, Riese – 1914, Watykan).

W 1879 r., z okazji 100‑lecia bulli Piusa VI miała miejsce uroczysta koronacja ikony Matki Bożej Jarosławskiej diademami ufundowanymi przez greckokatolickiego biskupa przemyskiego Jana Saturnina Stupnickiego (1816, Zuchorzyce – 1890, Przemyśl). Wówczas też przeprowadzono generalny remont cerkwi.

W latach 1890–tych sprawiono też Matce „Myłoserdia Dwieri” nową koszulkę, oryginalną bowiem zrabowały wcześniej zaborcze władze austriackie…

Ponieważ liczba pielgrzymów ciągle rosła proboszcz i dziekan jarosławski, kanonik Jan Chotyniecki (1841, Chotyniec – 1906, Jarosław), postanowił rozbudować świątynię. Prace budowlane nad projektem architekta, niejakiego Mieczysława Dobrzańskiego, trwały do 1912 r. Przebudowaną świątynię (jej powierzchnię zwiększono dwukrotnie) poświęcił 27.x.1912 r. — gdy proboszczem był wspomniany Cyprian Chotyniecki, syn Jana — biskup przemyski Konstantyn Czechowicz (1847, Dziewięcierz – 1915, Przemyśl). Nową polichromię wykonał, jak się przypuszcza, znany ukraiński malarz i taternik Michał (ukr. Mychajło) Bojczuk (1882, Romanówka Stojanowska – 1938, Kijów).

W czasie II Rzeczypospolitej szczególnie wielu pielgrzymów przybyło do Jarosławia w 1933 r. — z okazji 1900‑lecia męki Chrystusa, w 1937 r. — na 900‑lecie ogłoszenia Matki Bożej Królową Ukrainy oraz w 1938 r. — na uroczystość 950-lecia chrztu Rusi–Ukrainy…

W wyniku okupacji Rzeczypospolitej przez Niemcy i Rosję w 1939 r. na Sanie powstała granica rozdzielająca diecezję przemyską na dwie części. Jej przekraczanie było bardzo utrudnione, toteż greckokatolicki ordynariusz przemyski, bł. bp Jozafat Józef Kocyłowski (1876, Pakoszówka k. Sanoka – 1947, Czapajewka), zdecydował się na utworzenie z części diecezji leżącej po niemieckiej stronie Generalnego Wikariatu. Obowiązki kierowania nową jednostką administracyjną zostały powierzone biskupowi pomocniczemu, bł. Grzegorzowi Łakocie (1883, Głodówka – 1950, Abez k. Workuty). Generalny Wikariat działał od i.1940 r. do vii.1941 r. W owym czasie bp Łakota mieszkał u stóp Bramy Miłosierdzia w Jarosławiu i tu wydawał „Ярославскі Епархіяльні Відомості” (pl. „Jarosławskie Wiadomości Diecezjalne”), w których drukowane były rozporządzenia i listy pasterskie.

Po napaści zaś Niemiec na Rosję w vii.1941 r. bp Łakota powrócił do Przemyśla.

Po wypędzeniu Niemców przez Rosjan w 1945 r. większość ukraińskiej ludności Jarosławia udała się na emigrację, została wyrzucona przez komunazistów w ramach zbrodniczej Akcji „Wisła” lub została deportowana do Rosji. Parafia greckokatolicka przestała istnieć. Cerkiew została przekazana parafii rzymskokatolickiej.

Dopiero 20 lat później, w 1965 r., wznowiono w Jarosławiu nabożeństwa dla grekokatolików. Nie zwrócono im wszelako ich świątyni. Nabożeństwa odprawiano regularnie w kaplicy pw. św. Teresy przy rzymsko–katolickim kościele parafialnym pw. Bożego Ciała (dawnej kolegiacie jezuickiej). Uczestniczyli w nich nie tylko nieliczni grekokatolicy, którzy pozostali po 1945 r., ale także ci, którzy po 1956 r. powracali w swe ojczyste strony.

Powoli parafia greckokatolicka się odradzała.

W 1966 r. świątynię pw. Przemienienia Pańskiego zamknięto i przekazano władzom miasta. Część wyposażenia została wówczas umieszczona w muzeach Przemyśla, Łańcuta i Jarosławia, pozostała uległa powolnemu zniszczeniu i rabunkowi.

Na szczęście ikona Matki Bożej Jarosławskiej znalazła się w muzeum w Jarosławiu.

W 1982 r. wierni rozpoczęli starania o zwrot cerkwi. Dzięki wsparciu ks. Bronisława Fila (1922, Mazury – 1985, Przemyśl), rzymsko–katolickiego proboszcza parafii i kościoła pw. Bożego Ciała, zakończyły się one 7.iv.1987 r. pełnym przejęciem budynku świątyni wraz z przyległym terenem.

Wówczas też do Swej świątyni wróciła „Myłoserdia Dwieri”…

W 1988 r. w świątyni jarosławskiej uroczyście obchodzono 1000‑lecie chrztu Ukrainy. Uroczyste nabożeństwo odprawił ówczesny wikariusz generalny Jan Martyniak (ur. 1939, Spas), późniejszy arcybiskup, ordynariusz metropolita przemysko–warszawski obrządku bizantyńsko–ukraińskiego. Z tej okazji na ścianie cerkwi umieszczono pamiątkowa tablicę, a przed świątynią ustawiono krzyż misyjny.

Trwała jeszcze odbudowa świątyni. Przeprowadzono ją, dzięki finansowemu wsparciu grekokatolików z Polski i z zagranicy, w latach 1987–93. Szczególny wkład wnieśli członkowie Towarzystwa „Jarokza” z Chicago, utworzonego na emigracji przez byłych mieszkańców Jarosławia oraz okolic. Zamontowano ikonostas i 21.ix.1993 r. aktu uroczystego poświęcenia w pełni odnowionej świątyni dokonał bp Jan Martyniak. Podczas konsekracji podniesiono cerkiew do rangi konkatedry.

Jednak szczególnym świętem dla wszystkich grekokatolików w Polsce była koronacja ikony Matki Bożej Jarosławskiej. Starania o Jej koronację rozpoczął jeszcze w okresie międzywojennym, w 1929 r., w 150 rocznicę ogłoszenia bulii Piusa VI, bp Jozafat Kocyłowski. Wznowił je w 1993 r. bp Jan Martyniak. Jego starania zakończyły się sukcesem. Decyzję podjął w 1996 r. św. Jan Paweł II (1920, Wadowice – 2005, Watykan).

Podczas uroczystości ‑lecia Unii Brzeskiej, które miały miejsce w Rzymie 6–7.vii.1996 r., św. Jan Paweł II poświęcił diademy na głowy Pani Jarosławia i Jej Dzieciątka.

W liście apostolskim z 12.xi.1995 r. na 400‑lecie Unii Brzeskiej św. Jan Paweł II pisał:

„Dziękujemy Bogu, że dozwolił nam obchodzić ten jubileusz w czasach, gdy wolność religijna została odzyskana. Dziekujemy także Bogu za rozwój braterskiego dialogu, w którym poczyniono znaczące postępy na drodze jakże pożądanego pojednania z Kościołami prawosławnymi.

Wielokrotne migracje i przymusowe deportacje przekształciły geografię religijną tych ziem. Wiele lat oficjalnego, państwowego ateizmu dogłębnie przeorało ludzkie umysły. Ciągle brakuje kapłanów na olbrzymie potrzeby religijnej i moralnej odnowy. To tylko niektóre z dramatycznych zadań, z którymi muszą mierzyć się wszystkie Kościoły.

By głoszenie Ewangelii było możliwe wobec tych trudności niezbędne jest wspólne świadectwo miłości. Jak pisałem w moim ;liście apostolskim 'Orientale lumen': 'możemy dziś współpracować w głoszeniu Królestwa albo stać się sprawcami nowych podziałów'^1995 r.. Niech Pan prowadzi nasze kroki na drodze pokoju.”

I konkludował:

„Nie możemy to pożądanie jedności chrześcijańskiej nie powierzyć Matce Chrystusa, Tej, która jest zawsze obecna w dziełach Pana i Jego Kościoła. Ósmy rozdział konstytucji dogmatycznej 'Lumen Gentium' wskazuje na Nią, jako Tę, która podąża przed nami w naszej ziemskiej pielgrzymce wiary i która współ–odczuwa wraz Kościołem usilnie pracującym — pod koniec drugiego millenium — nad przywróceniem pośród wszystkich wierzących w Chrystusa jedności, której żąda od nich Pan. A ponieważ jest Matką Bożą, jest też Matką jedności. Od momentu, gdy Maryja, za sprawą Ducha Świętego, porodziła Syna Bożego, który przez Nią pozyskał ludzkie ciało w akcie wcielenia, pragnie Ona żarliwie widocznej jedności wszystkich wierzących, tworzących Mistyczne Ciało Jezusa Chrystusa. Kult Maryi łączący jakże ściśle Wschód i Zachód służy i będzie służyć, jestem przekonany, sprawie jedności.

Najświętsza Dziewica, obecna wszędzie wśród nas w tylu świątyniach i w wierze tylu rodzin, nieustannie przypomina nam o tej jedności, jedności, za którą wstawia się nieustannie u Boga. Gdy dziś, obchodząc jubileusz Unii Brzeskiej, wspominamy głębię czci, którą chrześcijanie na Ukrainie obdarzali i obdarzają Matkę Boga, z podziwem pochylamy się nad bogactwem duchowości, historii wiary i modlitwy tych ludów, nie możemy przejść obojętnie wobec wołania o jedność, z którym te skarby tak ściśle są związane.

Maryja, która wspierała tyluż ojców i matek, młodych, chorych i starych w godzinach ich próby; Maryja, która w obłoku ognia prowadziła tyluż męczenników wiary, jest w samym centrum wysiłków zmierzających ku upragnionej jedności chrześcijan: w tej przestrzeni ukraiński kościół greckokatolicki ma zaiste swoją rolę do odegrania.

Kościół składa Maryi swoje podziękowanie i prosi Ją, byśmy wszyscy dzielili Jej pragnienie jedności. Oddajmy się Jej całkowicie z dziecięcą ufnością, byśmy z Nią byli, gdzie Bóg jest wszystkim we wszystkich.”

Być może pisząc te słowa św. Jan Paweł II miał przed oczami Panią Jarosławską, której korony poświęcił pół roku później, i to w Niej — Bramie Miłosierdzia — “Myłoserdia Dwieri” — widział drogę ku jedności chrześcijan…

Uroczystości koronacyjne odbyły się 18.viii.1996 r. W imieniu św. Jana Pawła II Mszy Pontyfikalnej na rynku w Jarosławiu przewodniczył i korony nałożył legat papieża, Achiles (wł. Achille) kard. Silvestrini (1923, Brisighella), prefekt Kongregacji do spraw Kościołów Wschodnich (łac. Congregatio pro Ecclesiis Orientalibus), przy współudziale metropolity Jana Martyniaka.

Modlono się wówczas:

Bramo Miłosierdzia
Bramo Miłosierdzia
Otwórz nam, otwórz nam,
Bramę miłosierdzia
My grzeszni Ciebie prosimy
Zmiłuj się, zmiłuj się,
Bramo Miłosierdzia!

Popatrzmy na krótki film o starym Jarosławiu:

A także przeżyjmy nabożeństwo Narodzenia Chrystusa w rycie grekokatolickim:

Pochylmy się nad treścią listu apostolskiego św. Jana Pawła II, z okazji 400‑lecia Unii Brzeskiej (po angielsku):

• Watykan

a także nad homiliami św. Jana Pawła II wygłoszonymi w Rzymie, 6 i 7.vii.1996 r., podczas uroczystości rocznicowych z okazji 400‑lecia Unii Brzeskiej (po włosku):

• Watykan (6.vii.1996 r.)
• Watykan (7.vii.1996 r.)

Adres:

Cerkiew parafialna pw. Przemienienia Pańskiego
ul. Cerkiewna 3
37-500 Jarosław

Mapa dojazdu:

Opracowanie oparto na następujących źródłach:

polskich:

• Brama Miłosierdzia w Jarosławiu
• Grekokatolicy.pl
• Katolicka Biblioteka Maryjna - Dragany
• Info Tuba
• TVP Rzeszów
• Wikipedia.pl

innych:

• „Z dawna Polski Tyś Królową, Koronowane wizerunki Matki Bożej 1717-1999”, wyd. V poprawione, Siostry Niepokalanki, Szymanów 1999