poprzedni

Podgórze (Kraków)
(26.vi.1994)

KORONOWANE WIZERUNKI MATKI BOŻEJ (168)
(pełna lista: TUTAJ)

Matka Boża Szkaplerzna
z Tomaszowa Lubelskiego

Data pierwszej koronacji: 17 lipca 1994

następny

Wrocław (franciszkanie)
(11.ix.1994)

Łącza do wizerunków Matki Bożej (a także wydarzeń z Nią związanych):

Kult Matki Bożej w Tomaszowie Lubelskim (założonym w 1590 r.), czczonej w wizerunku Matki Bożej Szkaplerznej, sięga XVII w. Stare przekazy głoszą, iż w 1652 r. nieznana osoba umieściła Obraz w nowo postawionej, drewnianej kaplicy pw. św. Wojciecha, zlokalizowanej poza wałami miasta, na tzw. Przedmieściu Lwowskim Tomaszowa, tuż obok źródełka „czystej wody”.

Od piaszczystego pagórka, na którym stała kaplica, miejsce zwano „na Piaskach”.

Kaplicę postawiono w miejscu, w którym „pobożne osoby widywały światłość niezwykłą, processye przez Aniołów odprawiane, świece i pochodnie na powietrzu gorejące, jako oznaki, że to miejsce wybrała sobie na mieszkanie Najświętsza Maryja Panna”. Tomaszowscy mieszczanie odpowiedzieli na to wezwanie stawiając tam w 1636 r. pierwszą figurę Matki Bożej.

Obraz Matki Bożej (75×106 cm) – zwany Szkaplerznym: od wierzchniego płata materiału, pokrycia z otworem na głowę, czyli szkaplerza, który Maryja trzyma w prawej ręce – malowany, przez nieznanego artystę, farbą olejną, na podkładzie kredowo-klejowym na płótnie, w typie Hodegetrii, szybko znalazł rozgłos jako słynący łaskami.

Były to wszelako czasy „potopu szwedzkiego”, najazdu szwedzkiego na Rzeczpospolitą w 1655 r., którego jakże pamiętny opis beletrystyczny pozostawił Henryk Sienkiewicz (1846, Wola Okrzejska – 1916, Vevey) w „Potopie”. Jedną z najwspanialszych scen owej powieści jest oblężenie Zamościa przez wojska króla szwedzkiego, Karola X Gustawa Wittelsbacha (1622, Nyköping – 1660, Göteborg), bronionego przez ordynata Jana Sobiepana Zamoyskiego (1627, Zamość – 1665, Zamość). Gdy król złożył propozycję „nie do odrzucenia”, ofiarując Zamoyskiemu za otworzenie bram miasta „województwo lubelskie w dziedziczne władanie”, bohater Sienkiewicza, Jan Onufry Zagłoba herbu Wczele podpowiedział ordynatowi: „Ofiaruj, wasza dostojność, królowi szwedzkiemu w zamian Niderlandy”…

Zamościa Szwedzi nie zdobyli. Wycofując się plądrowali i rabowali co się dało, pozostawiając po sobie pogorzeliska i zgliszcza. Hordy barbarzyńskie przeszły też przez Tomaszów niszcząc kaplicę pw. św. Wojciecha. Skradli też obraz Matki Bożej…

Jakiś żołdak szwedzki opuszczając 12.iii.1656 r. miasto i udając się, prawdopodobnie, do koszarów włożył Wizerunek pod siodło. Ale padł mu koń. Rozjuszony wyciągnął siodło i rzucił Obrazem o ziemię, pod kopyta końskie.

Płótno Wizerunku rozdarło się na długości ok. 27 cm, od dołu…

Taki łup nie był już przydatny żołdakowi, więc go porzucił.

Zbezczeszczony Obraz odnalazły i zabrały ze sobą dwie szlachcianki z Tomaszowa. Umieściły Go w swoim domu i tam ze czcią przechowywały.

Z czasem przeniosły się do Lwowa, zabierając Wizerunek ze sobą. We Lwowie umieściły Go w jednej z kaplic (tzw. „kuśmierskiej”) katedry (dziś bazylika archikatedralna) pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, zwanej potocznie katedrą łacińską. W murach owej świątyni nie przebrzmiały jeszcze wówczas echa pobytu króla Jana II Kazimierza Wazy (1609, Kraków – 1672, Nevers), który to właśnie tam 1.iv.1656 r., w czasie „potopu szwedzkiego”, przed cudownym obrazem Matki Boskiej Łaskawej, przed którą wcześniej dziękował Matce Bożej za zwycięstwo nad Kozakami pod Beresteczkiem (1651 r.), złożył słynne „śluby lwowskie”, do których tekst napisał patron Polski, członek Towarzystwa Jezusowego (łac. Societas Iesu - SI), czyli jezuita, św. Andrzej Bobola (1591, Strachocin – 1657, Janów Poleski), i słowa je rozpoczynające:

„Wielka człowieczeństwa Boskiego Matko i Panno! Ja, Jan Kazimierz, Twego Syna, Króla królów i Pana mojego, i Twoim zmiłowaniem się król, do Twych najświętszych stóp przychodząc, tę oto konfederacyję czynię: Ciebie za Patronkę moją i państwa mego Królową dzisiaj obieram!”

Wkrótce przed Wizerunkiem pojawiły się wota dziękczynne…

Po kilku latach, gdy w Tomaszowie odbudowano zniszczoną przez Szwedów kaplicę (1662 r.), mieszczanie zwrócili się o zwrot Cudownego Obrazu.

Dzięki zgodzie ordynariusza lwowskiego abpa Wojciecha Korycińskiego (ok. 1610, Żarki – 1677, Miechów) udało się to i obraz Matki Bożej wrócił na dawne miejsce – musiało się to stać w latach 1670-2, bowiem abp Koryciński rozpoczął urzędowanie we Lwowie w 1670 r. - a w kaplicy „kuśnierskiej” katedry lwowskiej, jako dowód Jego tam bytności, pozostały srebrne wota.

I zaraz potem, w 1672 r., wizerunek Matki Bożej Tomaszowskiej musiał znów opuścić swoją kaplicę. Rozpoczęła się bowiem inwazja turecka na Rzeczpospolitą. Turcy po zdobyciu Kamieńca Podolskiego (co jakże wspaniale odmalował wspomniany Henryk Sienkiewicz w „Panu Wołodyjowskim”), zaczęli oblegać Lwów. Jednocześnie rozpoczęli – jak Szwedzi przed nimi – pustoszenie okolic. Istniała obawa, że pojawią się też w Tomaszowie. W obliczu zagrożenia mieszczanie wywieźli Obraz do zamojskiej twierdzy.

Do Tomaszowa - najpierw do kościoła parafialnego, a następnie kaplicy „na Piaskach” – Wizerunek powrócił po rozejmie w Buczaczu, w tym samym roku…

W 1677 r. w Tomaszowie Lubelskim miały miejsce objawienia św. Wojciecha. Mieszczaninowi, niejakiemu Mańce, krzywoprzysięzcy w sprawie o zabójstwo, przy „cudownym źródle” objawić się miał św. Wojciech, który uwolnił go od mocy zła. Mańka miał ujrzeć świętego celebrującego, w asyście aniołów, Mszę św. przed wizerunkiem Matki Boskiej Tomaszowskiej. Św. Wojciech wezwać go miał do pobożnego życia i przekazał, iż w nagrodę za służbę Matce Bożej dozna łaski odpuszczenia grzechów.

W związku z tym, w owym 1677 r., kaplicę zamieniono na kościół i konsekrowano go pw. św. Wojciecha. „Cudowne źródełko” obmurowano…

W latach 1677-96 specjalna komisja teologiczna ze słynnej Akademii Zamojskiej, pierwszej prywatnej, a czwartej w ogóle, wyższej uczelni w Rzeczypospolitej, założonej jeszcze w 1594 r., badała cuda przypisywane obecności wizerunku Matki Bożej Szkaplerznej w Tomaszowie. W 1678 r. ordynariusz chełmski, bp Stanisław Jacek Święcicki (ok. 1620, Święcice – 1696, Skierbieszów), osobiście przesłuchiwał świadków i potwierdził cudowność (łac.  „ imago gloriosa”) Wizerunku.

Kult Cudownego Obrazu rozszerzał się. W 1717 r., podczas wizytacji kanonicznej w Tomaszowie, kolejny ordynariusz chełmski, bp Krzysztof Andrzej Jan Szembek (1680, Słupów – 1740, Lidzbark Warmiński), zapisał: „Jak piasek morski, którego przez mnóstwo przerachować niepodobna, tym bardziej dobrodziejstwa, które przez zasługi i przyczynę Najświętszej Maryi Panny Matki Bożej na Piaskach Tomaszowskich Bóg miłosierny i litościwy ludziom wiernym hojnie wyświadcza, liczbę i miarę przechodzą”…

W tym też czasie Cudowny Wizerunek pozyskał srebrne sukienki, dar rodziny Zamoyskich…

Celem lepszej obsługi napływających pielgrzymów, w latach 1721-25 wybudowano murowany kościół. Jego fundatorem był kasztelan kijowski Józef Stanisław Potocki (1645, Kamieniec Podolski - 1722, Heilsberg). Ów magnat wierzył bowiem, iż życie - w czasie nieustannie, jak si ę wydawało, obejmującej Rzeczypospolitą wojennej zawieruchy - ocaliła mu Matka Boża Tomaszowska, której zawierzył swoje losy…

Zachowały się księgi cudów i łask wdzięcznych pielgrzymów. W 1746 r. niejaki o. Antoni tak opisał Cudowny Obraz: „Już od stu lat blisko na całe Królestwo Polskie, Wielkie Księstwo Litewskie i pograniczne państwa codziennymi prawie cudami słynął i słynie”…

W 1727 r. sprowadzeni zostali do Tomaszowa zakonnicy Zakonu Trójcy Przenajświętszej (łac. Ordo Sanctissimae Trinitatis – O.SS.T) – czyli trynitarze - i osiedlili się przy kościele „na Piaskach”.

Zakonnicy opiekowali się miejscem kultu Matki Bożej Tomaszowskiej i św. Wojciecha do czasu I rozbioru Rzeczypospolitej w 1772 r., gdy Tomaszów Lubelski znalazł się pod zaborem austriackim. W 1782 r. władze zaborcze wsprowadziły dekret o kasacie zgromadzeń zakonnych, które nie prowadziły szkół ani nie sprawowały opieki nad chorymi – tzw. kasata józefińskia – przejmując oczywiście na skarb państwa zasoby materialne zarządzane przez te zgromadzenia. W rezultacie w 1783 r. w Tomaszowie Lubelskim trynitarze, którzy byli zakonem kwestującym, i zajmowali się głównie wykupem Polaków z niewoli tatarskiej, zostali przez zaborcę zlikwidowani…

Po kasacie zakonu wyposażenie kościoła pw. św. Wojciecha, wraz z cudownym obrazem Matki Bożej Tomaszowskiej, przeniesiono do kościoła parafialnego pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Pannie. Cudowny Wizerunek umieszczono w manierystycznym ołtarzu głównym i tam znajduje się do dnia dzisiejszego…

A klasztor trynitarzy i kościół pw. św. Wojciecha, przeznaczone na lokalne urzędy, ulegały powolnej ruinie (mury istniały do ok. 1817 r.). Dopiero współcześnie powstała tam nowa kaplica pw. św. Wojciecha…

Kościół pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Pannie – dziś sanktuarium - modrzewiowy, jeden z najbardziej znanych drewnianych kościołów barokowych w Polsce, wybudowany został w latach 1627-9. Fundatorem świątyni był ordynat zamojski Tomasz Zamoyski (1594, Zamość – 1638, Zamość), ojciec wspomnianego Jana Sobiepana Zamoyskiego, późniejszy kanclerz wielki koronny, na którego cześć Tomaszów Lubelski uzyskał swą nazwę. Kościół został konsekrowany w 1668 r. Dokładnie sto lat od założenia, w 1727 r., z fundacji kolejnego ordynata zamojskiego, Michała Zdzisława Zamoyskiego (ok. 1679, Zamość – 1735, Zamość), pierwotna świątynia farna została gruntownie wyremontowana. Już w czasach zaborów, w 1832 r., kościół został ponownie konserkowany przez bpa Józefa Marcelego Dzięcielskiego (1768, Tchórzów – 1839, Lublin), ordynariusza lubelskiego…

Obraz i jego kult przetrwały czasy zaborów. Przetrwały w szczególności powstanie styczniowe (lata 1863-4) i tzw. czarną niedzielę, 8.ii.1863 r., gdy z Zamościa do Tomaszowa przybył rosyjski oddział „Dońskiej Artyleryjsko-Konnej Dywizji nr 1”, dowodzony przez płka Grzegorza (ros. Grigorij) Emanowa, wyparł powstańców z miasta i wymordował urzędników komory celnej i magistratu. Mordowano nawet lekarzy. Rosjanie zniszczyli domy i rabowali mieszkańców – ale ich Matka przetrwała…

Klęczeli wówczas przed Nią także unici, zwłaszcza po formalnym zlikwidowaniu przez carat - po upadku powstania styczniowego - ich kościoła. Pod koniec XIX w. garnęli się do Madonny z Tomaszowa także protestanci, a nawet Żydzi - zdrowie swojej córki wymodliła przed Madonną Szkaplerzną pewna Żydówka, która potem, z całą r odziną, przyjęła chrzest…

W 1881 r. Obraz otrzymał specjalną, ugrową suknię, suto drapowaną, górą wykończoną pasem ozdobionym podwójnym rzędem pereł, które przedziela rząd szlifowanych ametystów. Wierzchnie okrycie stanowi długi szal, sięgający od głowy do stóp (gr. maforion), ozdobiony gwiazdami. Sukienka dzieciątka ozdobiona jest srebrzystymi gwiazdkami i oblamowana złocistym sznurem.

Przed Wizerunkiem modlili się i wypraszali łaski pątnicy i mieszkańcy Tomaszowa także podczas II Rzeczypospolitej. Matka Boża Szkaplerzna pomagała przetrwać straszne czasy II wojny światowej, okupacji niemieckiej, a potem okupacji rosyjskiej…

W atmosferze przygotowań do obchodów 1000-lecia Chrztu Polski, Prymas Tysiąclecia, Stefan kard. Wyszyński (1901, Zuzela – 1981, Warszawa), poprzez Instytut Prymasowski, przesłał Ojcu św. bł. Janowi XXIII (1881, Sotto il Monte – 1963 Watykan) zdjęcie Obrazu i modrzewiowej świątyni, w której króluje, w darze…

Rok 1994 r. w diecezji zamojsko-lubaczowskiej ogłoszono rokiem Matki Bożej Tomaszowskiej. Na prośbę pochodzącego z parafii pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Pannie ordynariusza zamojsko-lubaczowskiego, bpa Jana Śrutwy (ur. 1940, Majdan Górny), wielowiekowy kult Matki Bożej Szkaplerznej w Tomaszowie Lubelskim został potwierdzony „breve papieskim” św. Jana Pawła II (1920, Wadowice – 2005, Watykan) z 2.ii.1994 r., zezwalającym na uroczystą koronację Obrazu.

Koronacja cudownego wizerunku Matki Bożej Tomaszowskiej miała miejsce 17.vii.1994 r. Uroczystego aktu dokonał ówczesny nuncjusz apostolski, abp Józef Kowalczyk (ur. 1938, Jadowniki Mokre).

12.vi.1999 r. Jan Paweł II na swym pielgrzymim szlaku odwiedził Zamość. Mówił wówczas m.in.:

„Jakże raduję się, że [odczytywaną dziś na ziemi zamojskiej Ewangelię o nawiedzeniu i tajemnicę przyjścia Maryi i Syna, która niejako staje się naszym udziałem] możemy przeżywać […] razem, we wspólnocie [waszej diecezji]. Jest to diecezja młoda, ale o jakże bogatej tradycji religijnej i kulturalnej, sięgającej XVI wieku. W tę tradycję od samych początków wpisują się żywe kontakty ze Stolicą Apostolską, których szczególnym owocem była sławna Akademia Zamojska — trzecia po Krakowie i Wilnie wyższa uczelnia w Rzeczypospolitej, założona przy poparciu papieża Klemensa VIII. […] Cieszę się, że dziś, nawiedzając to piękne miasto i ziemię zamojską, mogę powracać do tego wielowiekowego skarbca naszej wiary i kultury”…

I jakże wymownie uzupełniał:

„Kiedy wędruję po polskiej ziemi, od Bałtyku, przez Wielkopolskę, Mazowsze, Warmię i Mazury, kolejne ziemie wschodnie od Białostockiej aż do Zamojskiej, i kontempluję piękno tej ojczystej ziemi, uprzytamniam sobie ten szczególny wymiar zbawczej misji Syna Bożego. Tu z wyjątkową mocą zdaje się przemawiać błękit nieba, zieleń lasów i pól, srebro jezior i rzek. Tu śpiew ptaków brzmi szczególnie znajomo, po polsku. A wszystko to świadczy o miłości Stwórcy, o ożywczej mocy Jego Ducha i o odkupieniu, którego Syn dokonał dla człowieka i dla świata. Wszystkie te istnienia mówią o swojej świętości i godności, które odzyskały wtedy, gdy «Pierworodny z całego stworzenia» przyjął ciało z Maryi Dziewicy”…

Dziewicy, jakże pięknie królującej w Swym Wizerunku także w niedalekim Tomaszowie Lubelskim…

Popatrzmy na panoramę wnętrza kaplicy pw. św. Wojciecha w Tomaszowie:

Popatrzmy na krótką etiudkę o Tomaszowie Lubelskim:

Pochylmy się również nad słowami Ojca św. Jana Pawła II wygłoszonymi 12.vi.1999 r. w Zamościu:

• Mateusz

Adres:

Parafia i Sanktuarium pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Pannie
ul. Królewska 1
22-600 Tomaszów Lubelski

Mapa dojazdu:

Opracowanie oparto na następujących źródłach:

polskich:

• Sanktuarium Tomaszów
• Diecezja Zamojsko-Lubaczowska
• Instytut im. Piotra Skargi
• Sanktuaria Polskie.info
• Dziedzictwo.ekai.pl
• Zamość
• Roztocze
• Theotokos

innych:

• „Z dawna Polski Tyś Królową, Koronowane wizerunki Matki Bożej 1717-1999”, wyd. V poprawione, Siostry Niepokalanki, Szymanów 1999