poprzedni

Wrocław (Mariampol)
(10.ix.1989)

KORONOWANE WIZERUNKI MATKI BOŻEJ (153)
(pełna lista: TUTAJ)

Matka Boża Pocieszenia
w Orchówku

Data pierwszej koronacji: 2 września 1990

następny

Kraków-Płaszów
(5.v.1991)

Łącza do cudownego wizerunku Matki Bożej (a także wydarzeń z Nim związanych):

W głównym ołtarzu kościoła parafialnego w Orchówku, w małej miejscowości nadbużańskiej - ongiś miasteczku, później osadzie, dziś dzielnicy Włodawy - założonej w 1506 r. przez późniejszego wojewodę bełskiego Jerzego Krupskiego (1472-1548) na mocy przywileju króla Aleksandra Jagiellończyka (1461, Kraków - 1506, Wilno), znajduje się obraz Matki Boskiej Orchowskiej, zwanej też Matką Bożą Pocieszenia…

Wizerunek, dzieło nieznanego malarza, ma wymiary 92x78 cm. Namalowany został na płótnie przyklejonym do deski sosnowej pod koniec XVI w. lub na początku XVII w. Niektórym specjalistom przypomina obraz Matki Bożej Kodeńskiej, dla innych jest „swobodną kopią obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej”. Można też w Nim widzieć artystyczną wersję rzymskiego wizerunku Salus Populi Romani z bazyliki Matki Bożej Większej…

Obraz Matki Boskiej Orchowskiej osłaniała kiedyś sukienka z blachy srebrnej, częściowo złoconej, z ryngrafem husarskim i z koronami, do której wykucia użyto fragmentów łańcucha złotego (z przełomu XVI i XVII w.), wysadzanego rubinami i perłami oraz ozdobionego emalią. Dziś Obraz ukazywany jest bez tej sukienki…

Jedna z renowacji Wizerunku wykazała istnienie, pod warstwami farby, wcześniejszego obrazu Madonny…

Na zasuwie osłaniającej wizerunek Matki Boskiej Orchowskiej znajduje się podobizna patrona kościoła w Orchówku, św. Jana Jałmużnika, namalowana w 1955 r. przez artystkę z Krakowa, Jadwigę Rymarównę (ur. 1911)…

Obraz Madonny przywieźli do Orchówka ojcowie Augustianie - Zakon Świętego Augustyna (łac. Ordo Sancti Augustini – OSA) - przybyli tu w 1610 r. Czy kult Madonny Pocieszenia narodził się zaraz po tym, nie wiadomo, bowiem świadectwa uzyskanych za wstawiennictwem Pani z Orchówka łask i cudów, zaginęły w pożogach historii. Obecna księga rozpoczyna się rokiem 1964…

Osobliwym świadectwem trwałości kultu Pani Pocieszenia były wszelako „setki gwoździków”, które wyjęto z drewnianego podłoża Wizerunku w czasie jego konserwacji w 1968 r. - wisiały na nich wota zawieszane przez wdzięcznych czcicieli.

W Rzymie zachował się dokument z 1661 r. opisujący wizytację niejakiego o. Jakuba Carthei w klasztorze augustiańskim w Orchówku. Ów dominikanin pisał w nim o szlachcie, licznie zbierającej się „przed cudownym Obrazem Bożej Rodzicielki, który jest tu nabożnie czczony podczas licznych uroczystości i świąt”…

Akta kolejnych wizytacji, zakonnych i diecezjalnych (lata 1714, 1717, 1729, 1740, 1770), również zawierają zapiski świadczące o trwającym kulcie Matki Bożej w Orchówku, o Wizerunku „w opinii ogółu uważanym za cudowny” (łac. „cum imagine Beatissimae Virginis Mariae, quae dicitur esse miraculosa”). Tak na przykład uznał bp Jan Feliks Szaniawski (ok. 1677, Poznań? - 1733, Chełm?), ordynariusz chełmski, 1729 r.

Wiadomo też, iż w XVIII w. obraz posiadał dwie korony, założone na głowy Najświętszej Panny i Pana Jezusa, i otoczony był szeregiem różnorakich wotów…

Cześć oddawaną Maryi w Polsce przedrozbiorowej najlepiej być może oddał Józef Ignacy Kraszewski (1812, Warszawa – 1887, Genewa). W „Obrazach z życia i podróży”^{Wilno, 1842 r.} pisał:

„W każdym miasteczku, w każdym kościele widziałeś obraz [Madonny] w ołtarzu, osłoniony bogatymi firankami, obwieszony mnóstwem błyskotek, korali, pereł, ubrany w złocistą sukienkę, z koroną sadzoną na głowie, otoczony wotami wyobrażającymi serce, ręce, nogi, głowy, czworogramy złote i srebrne blachy, strojny w kwiaty robione i żywe, u którego stóp i ofiara ubogiego kmiotka, z trochy lnu i kawałka płótna i pierścienie diamentów bogaci składali. A na wszystkich serdeczne dary jednakim okiem patrzyła Matka Boża. W niedzielę największy tłum u Jej ołtarza, najczęściej pali się tu lampy, najwięcej mszy odprawiano. Przed procesją niesiono Jej ołtarzyk, a niosły go dziewczęta, strojne jak on we wstążki i paciorki […]”

Mówiąc o legendarnych objawieniach Matki Bożej, dodawał: „wszędzie wybierała sobie ulubionych i najbiedniejszych, z ubogich, z tych, którym świat ciężkie jarzmo pracy i niewoli nałożył, a co ją dla miłości Bożej nieśli, dziękując za krzyż swój. Kiedy się pełna jasności objawiła, nie ukazała się możnym i wielkim, nie wyciągnęła ręki panom Matka Boga urodzonego w stajence i w żłobie. Modlącym się pastuszkom, ubogim braciszkom zakonnym, cnotliwym niewiastom pokazywała się Królowa Niebios, Matka Miłosierdzia.”

W 1780 r. bp Melchior Jan Kochnowski (1720, Szczekociny – 1788), sufragan chełmski, konsekrował, na miejscu pierwotnego, konsekrowanego jeszcze w 1507 r. przez bpa chełmskiego, Mikołaja Kościeleckiego (1450 – 1518, Skępe), nowy kościół w Orchówku, projektu prawd. Pawła Antoniego Fontany (1696, Castello – 1765, Zasław, Wołyniu). I to w nim Cudowny Wizerunek znalazł swoją siedzibę…

Ostatnia wizytacja przed trudnymi czasami, bpa Wojciecha Skarszewskiego (1743, Janów – 1827, Warszawa), ordynariusza chełmskiego, miała miejsce w 1804 r. Od tego momentu parafia wkroczyła na „szlak swej historycznej Drogi Krzyżowej”, jak określa czasy rozbiorowe strona parafialna Orchówka.

Nie zachowało się wiele akt z tych lat. Wiadomo, że w 1818 r. Orchówek został włączony do nowo-utworzonej diecezji podlaskiej. Kult Matki Podlasia trwał, ale jego zasięg ograniczany był administracyjnymi (rosyjskimi) regulacjami uniemożliwiającymi jego szerzenie, m.in. zabraniającymi odbywanie grupowego pielgrzymowania. Odrodził się trochę (jak należy przypuszczać – dokumenty się nie zachowały), gdy biskupem podlaskim był kapucyn o. Piotr Paweł Beniamin Szymański (1793, Warszawa - 1868, Łomża), wielki czciciel Maryi, który w głośnych listach pasterskich z lat 1857, 1861 i 1862 wprowadził na terenie diecezji (jako jeden z pierwszych w Polsce) obyczaj Majowego Nabożeństwa, odprawianego początkowo w kościołach, przenoszonego następnie pod krzyże, obrazy i figury przydrożne.

Nie wiadomo też, choć jest to prawdopodobne, czy w 1862 r., w przeddzień wybuchu powstania styczniowego, domy wiernych w Orchówku były przyozdobione obrazkami Matki Boskiej Częstochowskiej, do czego zachęcał bp Szymański (rozsyłając ich kopie po kościołach diecezji) słowami listu pasterskiego: „aby wierni wielbiąc Matkę czuwającą nad drzwiami ich domów, pobudzali się do wdzięczności, wystrzegając się czynów i myśli, które by Ją i Jej Syna obrażać mogły”. Z powodu tej inicjatywy doszło w wielu miejscowościach Podlasia (np. w Garwolinie) do starć z kozakami, brutalnie usuwającymi te zewnętrzne wyrazy religijności…

Wybuch powstania w Królestwie Polskim (zaborze rosyjskim) i jego późniejszy upadek oznaczały początek najgorszego okresu represji. Ukazem carskim kasacie uległy klasztory zakonne, a w 1867 r. zlikwidowana została diecezja podlaska (bp Szymański wywieziony został do klasztoru kapucynów w Łomży).

Klasztor augustiański w Orchówku skasowano w 1864 r., zakonników wywożąc do klasztoru etatowego (w którym przebywać mogło co najwyżej 14 zakonników) w Wieluniu. Parafię rozwiązano wraz z diecezją, w 1867 r. Kościół poklasztorny przekazano unitom. Kilkanaście lat później, w 1881 r., dawny budynek klasztorny runął podmyty przez Bug – dziś pozostały tylko szczątki…

Nie oznaczało to szczególnej sympatii dla kościoła unickiego, przeciwnie: poczynając od upadku powstania styczniowego Rosjanie zaczęli systematycznie, planowo likwidować kościół unicki, włączając go w struktury prawosławia. Czyniono to środkami administracyjnymi, prawnym a jeśli i to nie pomagało - siłą. Szczególnym przejawem tej akcji było męczeństwo 13 unitów zamordowanych w Pratulinie przez rosyjskich kozaków, którzy otworzyli do parafian modlących się przed świątynią skonfiskowaną przez zaborcę na rzecz prawosławia - dziś błogosławionych.

W Orchówku parafia unicka zniesiona została w 1876 r. Kościół zamknięto. Ale zanim to nastąpiło Cudowny Wizerunek Matki Bożej Pocieszenia, na furce chłopskiej, zawieziony został do Włodawy (być może najpierw do Lublina). Umieszczono go w tamtejszym kościele parafialnym w bocznym ołtarzyku św. Rocha.

W tym samym czasie z kościoła wywieziono inny cudowny wizerunek – św. Antoniego.

Co się stało z wotami – nie wiadomo.

Nastąpiła ciemna po-powstaniowa noc. Nawet wtedy jednakże, także wśród poddanych szczególnym represjom greko-katolików (unitów) - a było ich w Orchówku i okolicach wielu - znaleźli się wierni, próbujący sprowadzić Matkę Bożą z powrotem do Orchówka. Wyróżnił się szczególnie niejaki Maksym Kossyk (1848-1925), unita. Udał się nawet z pielgrzymką do Rzymu, gdzie przed Ojcem św. Piusem X z dwójką przyjaciół bronił unitów, opowiadając o prześladowaniach i represjach, o przymusowym wcielaniu do cerkwi prawosławnej, o wierności katolików, o dawnej czci oddawanej Madonnie Pocieszenia…

A Orchówkowi groziła anatema, klątwa kościelna, bowiem władze zaborcze w 1887 r. przekształciły zamknięty naonczas kościół parafialny w cerkiew prawosławną…

Z podobnym podaniem w obronie unitów Kossyk (jego posługa odzwierciedlona została w postaci starca trzymającego miniaturkę orchowskiego kościoła na obrazie św. Jana Jałmużnika, stanowiącego zasłonę Cudownego Wizerunku) wystąpił też do brata carskiego, Konstantego Mikołajewicza Romanowa (1827, Petersburg - 1892, Pawłowsk), tuż przed powstaniem styczniowym rządzącego w Warszawie jako namiestnik Królestwa Polskiego .

Złagodzenie represji nastąpiło w 1905 r., gdy ostatni car Mikołaj II Romanow (1868, Sankt Petersburgu - 1918, Jekaterynburg) wydał dekret tolerancyjny, po którym do katolicyzmu przyznało się około 230 tysięcy Rusinów…

Przetrwanie tego najcięższego okresu przypisywano opiece Pani Pocieszenia, która – mimo nieobecności w Orchówku - Swym płaszczem ochraniała wiernych czcicieli…

Odrodzenie nastąpiło już za II Rzeczypospolitej. W 1923 r. znów powołano diecezję podlaską (od 1924 r., po przeniesieniu stolicy do Siedlec, diecezja siedlecka). Dwa lata później kościół w Orchówku został ponownie konsekrowany. Starania o powrót Cudownej Ikony z Włodawy nabrały rozmachu. Wreszcie w 1931 r. pierwszy proboszcz odrodzonej parafii, ks. Władysław Wierzbicki, mógł odnotować: „Kwituję odbiór Obrazu, jaki przed laty przechowany był w kościele parafialnym we Włodawie, kiedy kościół parafialny w Orchówku zamieniony był na cerkiew prawosławną”. W uroczystej procesji Pani z Orchówka wróciła do domu. Bp podlaski Henryk Przeździecki (1873, Warszawa – 1939, Ortel Królewski) reerygował w parafię…

Podczas II wojny światowej Orchówek nad Bugiem znalazł się na granicy wyznaczonej przez dwie zaborcze potęgi – niemieckiej i rosyjskiej. 27.ix.1939 r. przez most na Bugu przeprawiały się wojska gen. Ludwika Kmicic-Skrzyńskiego (1893, Odessa – 1972, Manchester) oraz jednostki grupy operacyjnej „Polesie” gen. Franciszka Kleberga (1888, Tarnopol – 1941, Weisser Hirsch). Zatrzymały się w Orchówku na postój, by 2.x.1939 r. stoczyć ostatnią bitwę kampanii wrześniowej, pod Kockiem. Świadkowie tych zmagań ocalenie Orchówka przypisywali Madonnie Pocieszenia…

Parę lat później na terenie parafii, w lasach Sobiboru, Niemcy zorganizowali obóz zagłady, w którym wymordowano ok. 250 tys. Żydów i Cyganów.

Po II wojnie światowej w 1947 r. bp Ignacy Świrski (1885, Ellerno – 1968, Siedlce), ordynariusz podlaski, powierzył parafię Orchówek ojcom Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów (łac. Ordo Fratrum Minorum Capuccinorum – OFCM) Prowincji Warszawskiej.

W 1964 r. założona została ponownie „Księga łask Najświętszej Maryi Panny Pocieszenia w Orchówku”, odnotowująca akty wdzięczności czcicieli Madonny za otrzymane dary. Mógł zatem dziesięć lat później miesięcznik ks. Marianów „Róże Maryi”, wydawany dla Polonii amerykańskiej, odnotować: „Kult Matki Bożej Pocieszenia [w kościele pw. św. Jana Jałmużnika w Orchówku] jest żywy, […] wierni klękają u stóp Matki Pocieszenia, wypraszając sobie łaski doczesne oraz przemianę serc i uświęcenie”^{ks. Zdzisław Młynarski, „Matka Boża z Orchówka”, „Róże Maryi”, 1974 r.}.

Matkę Bożą i Dzieciątko Jezus z Orchówka koronował 2.ix.1990 r. nuncjusz apostolski w Polsce, abp Józef Kowalczyk (ur. 1938, Jadowniki Mokre), przy współudziale biskupa siedleckiego Jana Mazura (1920, Płoskie - 2008, Siedlce) i generała zakonu kapucynów Flavio Roberto Carraro (ur. 1932, Sandon di Fossò).

Witaj Orchowska Matko jedyna.
Uproś nam łaskę u Swego Syna.
Witaj, ach witaj Niepokalana.
Witaj, Maryjo, Matko kochana.

Obejrzyjmy film z koronacji Matki Bożej Pocieszenia w 1900 r.:

• część I:
  
• część II:
  
• Jeszcze jeden:
  

Adres:

Parafia Rzymsko-Katolicka św. Jana Jałmużnika
ul. Nadbużańska 63
22-200 Włodawa
Orchówek

Mapa dojazdu:

Opracowanie oparto na następujących źródłach:

polskich:

• Parafia św. Jana Jałmużnika
• Theotokos
• 500 lat Orchówka
• Przymierze z Maryją
• Radio Podlasie
• Dziedzictwo.ekai

innych:

• „Z dawna Polski Tyś Królową, Koronowane wizerunki Matki Bożej 1717-1999”, wyd. V poprawione, Siostry Niepokalanki, Szymanów 1999