poprzedni

Ostrowąs
(24.viii.1986)

KORONOWANE WIZERUNKI MATKI BOŻEJ (142)
(pełna lista: TUTAJ)

MADONNA KAZIMIERSKA
z Kazimierza Dolnego

Data pierwszej koronacji: 31 sierpnia 1986

następny

Szczecin
(11.vi.1987)

Łącza do cudownego wizerunku Matki Bożej (a także wydarzeń z Nim związanych):

Pierwszy kościół poświecony Bożej Rodzicielce w Kazimierzu Dolnym – kościół sióstr norbertanek - powstał prawdopodobnie już w XII lub XIII w. Zniszczony został później podczas najazdów tatarskich ze Wschodu w XIII-XIV w.

W tym samym mniej więcej czasie na przeciwległym kazimierskiej Farze wzgórzu postawiono niewielką kapliczkę Matki Bożej, plebanię gdzie mieszkał proboszcz (stąd nazwa – Plebanka, Plebania Góra), wieżę strażniczą z dzwonami oraz zabudowania osadnicze.

W 1589 r. dwaj mieszczanie, Bartłomiej i Mikołaj Przybyłłowie, wybudowali na Plebance nieduży kościół pod wezwaniem Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny. Konsekrował go sufragan krakowski, bp Paweł Dębski w 1591 r.

W 1627 r. przy kościele osiedlili się franciszkanie-reformaci, zaproszeni przez opata tynieckiego, Henryka Firleja, późniejszego biskupa przemyskiego. Zakonnicy powiększyli kościół, dobudowując prezbiterium z chórem zakonnym oraz przedłużając nawę; zakrystię zaś przerobili na kaplicę św. Rocha i św. Sebastiana. Piętrowy klasztor z dużym wirydarzem (wewnętrznym dziedzińcem) wznoszono - na miejscu dawnego cmentarzyska Wietrzna Góra - etapami w latach 1638-68.

Cudowny obraz Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny, znajdujący się w ołtarzu głównym, malowany olejno na desce (110×210cm), pochodzi z 1600 r. Namalował go miejscowy artysta, Stanisław, wzorując się na miedziorycie holenderskiego twórcy Hendricka Goltziusa (1558, Mülbracht - 1617, Haarlem), w stylu Rafaella Sanzio.

Czcią cieszył się od samego początku i już w 1628 r. komisja biskupia określiła go i opisała jako „łaskami i cudami słynący, ozdobiony wieloma wotami ze złota i srebra”.

W 1634 r. ciężar wotów szacowano na 30 funtów. Wiadomo, że w 1637 r. na głowie Matki Bożej znajdowała się złota korona, a w ręcie Archanioła - lilia. Matka Boża miała złote kolczyki, bransolety, kolię, naszyjnik oraz pierścienie na palcach. Wotami założony był cały obraz i ołtarz.

Kult obrazu (zwanego różnie „Błogosławionym Obrazem”, „Świętym Wyobrażeniem”, ”Ołtarzem Najbłogosławieńszej”, „Pałacem Najbłogosławieńszej Maryi Panny pozdrowionej przez Archanioła”, „Dostojnym Obrazem”, etc.) był kontynuacją szczególnego kultu Matki Bożej na Plebaniej Górze. Świadczą o nim zapisy w księdze łaski i cudów z lat 1621-1785 odnotowującej 72 wydarzenia uznane za „cudowne”. Wśród nich są udrowienia, nawrócenia, ocalenia od nieszczęśliwych wypadków…

W 1770 r. obraz ozdobiono sukienką rzeźbioną z drzewa i pozłaconą. W 1841 r. Matka Boża Kazimierska otrzymała sukienki z metalu - pozłacane i srebrzone - oraz złoconą koronę, które przetrwały do dnia dzisiejszego.

Losy klasztoru, jak wszystkich zgromadzeń zakonnych w Polsce, splotły się nierozerwalnie ze zmaganiami naszego narodu o niepodległość i niezawisłość. Zakonnicy w Kazimierzu też dzielili i radości i cierpienia nas samych i naszych przodków.

Wobec zbliżających się w 1655 r. Kozaków obraz i cenniejsze wota wywieziono barką i ukryto na wyspie wiślanej pod Jaruntowicami. Kozacy oszczędzili Kazimierz ale w 1657 r. najechały go wojska sprzysiężonego ze Szwedami protestanta Rakoczego i zrabowały ołtarzowe koszowności (między innymi pierwszą znaną historycznie koronę Pani Kazimierskiej), klasztor zaś zniszczyły. Zaraz po nich do Kazimierza wkroczyli niszczycielscy Szwedzi…

Nowo nagromadzone wota Matki Bożej (których liczba była tak wielka, że – jak w XVII w. - pokryty nimi był cały ołtarz i obraz) – wyraz wiary i ufności wiernych przybywających do Kazimierza - franciszkanie ofiarowali w 1794 r. na rzecz powstania kościuszkowskego - razem 38 funtów złota i srebra.

W 1827 r. klasztor i kościół uległy dużym zniszczeniom podczas pożaru. Kościół odnowiono w duchu neoklasycznym.

W czasie powstawnia listopadowego w 1831 r. w Kazimierzu trwały zażarte walki między wojskami polskimi i rosyjskimi. Rannych opatrywano i leczono w klasztorze. Po upadku powstania zakonnicy rozproszyli się i wielu już nie powróciło. Klasztorowi groziło zamknięcie.

Nie uniknęło tego losu po powstaniu styczniowym, w którym wzięło udział wielu zakonników franciszkańskich, w tym gwardian z Kazimierza, o. Roch Jaśkiewicz. W odwecie zaborcze władze carskie w 1866 r. klasztor zamknęły, a zakonników przewieziono do Pińczowa. Budynki klasztorne przeznaczono na lazaret. Szybko popadły w ruinę…

Zezwolono tylko, by jeden kapłan obsługiwał kościół. Był nim p. Adrian Gałuszkiewicz, który nie dopuścił, by zapomniano o Matce Kazimierskiej. I ciągle do niej przybywały pielgrzymki. Piękną postać – „wręcz ewangeliczną”^{op. cit. „Z dawna Polski Tyś Królową”} – o. Adriana opisał w noweli „Opowiadania wieczorne: z żywotów świętych” Bolesław Prus. W niej, gdy w związku z kradzieżą dzwonu kościelnego pojawił się u o. Adriana śledczy i pouczał, że „nie można przecie tolerować złodziei, którzy nawet kołdrę zabrali księdzu”, Prus zanotował odpowiedź franciszkanina „[…] to nie moja rzecz… nie moja rzecz… Miłujcie nieprzyjacioły wasze; czyńcie dobrze tym, którzy was nienawidzą… to moja rzecz…”.

W początkach I wojny światowej w 1915 r. wypychane przez wojska niemieckie oddziały rosyjskie podpaliły Kazimierz. Klasztor uległ poważnym zniszczeniom.

Franciszkanie powrócili do niego i do Kazimierza dopiero w 1928 r., już w wolnej Polsce.

W okresie okupacji niemieckiej w latach 1939-4 zakonników ponownie wypędzono, przełożonego o. Felicjana Dykę więziono na Zamku w Lublinie, a klasztor zajmowało gestapo urządzając w piwnicach więzienie. Przetrzymywano w nich i katowano Polaków i Żydów. Zakonnicy mieszkali w mieście i obsługiwali kościół. Gdy męczono przetrzymywanych w klasztorze-więzieniu – w kościele śpiewano, przez łzy, „Serdeczna Matko”…

Po wojnie franciszkanie odzyskali klasztor i w latach 1945-58 jego część zajmował internat dla chłopców szkół średnich.

31.viii.1986 r. w Wąwolnicy, w czasie V Ogólnopolskiego Kongresu Mariologicznego i Maryjnego, Pani Kazimierska została ozdobiona koroną papieską, wykonaną wspólnie przez dr Magdalenę Piwocką, artystę Rafała Lisowicza i o. Adama Błachuta. Koronacji dokonał metropolita krakowski kard. Franciszek Macharski.

Od 1956 r. w klasztorze funkcjonuje muzeum, którego eksponaty obejmują rękopisy, stare druki, dawne rzeźby i obrazy oraz relikty regionalne z okolic Kazimierza.

Trzy krótkie filmiki o Kazimierzu Dolnym:

Kazimierz na starej (sprzed 1918 r.) fotografii:

Kazimierz w malarstwie:

Kazimierz w obiektywie Edwarda Hartwiga:

Adres:

Sanktuarium Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny
Klasztor oo. Franciszkanów
ul. Klasztorna 3
24-120 Kazimierz Dolny

Mapa dojazdu:

Opracowanie oparto na następujących źródłach:

polskich:

• Sanktuarium Kazimierz
• Zakon Braci Mniejszych
• Nasza Arka
• pielgrzymka.org.pl
• Kazimierz
• Theotokos
• Niedziela

innych:

• „Z dawna Polski Tyś Królową, Koronowane wizerunki Matki Bożej 1717-1999”, wyd. V poprawione, Siostry Niepokalanki, Szymanów 1999

Warto przeczytać też krókie, wzmiankowane w tekście, opowiadanie Bolesława Prusa:

• „Opowiadania wieczorne: z żywotów świętych”