poprzedni

Studzianna
(18.viii.1968)

KORONOWANE WIZERUNKI MATKI BOŻEJ (94)
(pełna lista: TUTAJ)

MATKA BOŻA ŁASKAWA
z Turska

Data pierwszej koronacji: 1 września 1968

następny

Piekoszów
(8.ix.1968)

Łącza do cudownego wizerunku Matki Bożej (a także wydarzeń z Nim związanych):

Tursko to wieś w gminie Gołuchów, mniej więcej w połowie drogi między Kaliszem a Pleszewem.

Istniała już na pewno w XIII w., pierwsza bowiem wzmianka o „Turscho” pochodzi z 1288 r., gdy wieś należeć miała do rycerskiego, o litewskim pochodzeniu, rodu Doliwów.

W XV w. wieś znajdowała się w rękach rodu Turskich. Wtedy też po raz pierwszy w zachowanych dokumentach pojawia się w Tursku parafia (parę lat po wiktorii grunwaldzkiej - rok 1412). Warto przypomnieć parę innych nazwisk właścicieli Turska w następnych wiekach – wszak aż do XX w., do okupacji niemieckiej i rosyjskiej, gdy całą warstwę szlachecko-inteligencką w Polsce „sąsiedzi”, z niemałym udziałem polskich zdrajców, szczególnie w tzw. czasach komunistycznych, wymordowali zastępując ją jurgieltnikami i sługusami, stanowili oni elitę naszego narodu, odpowiedzialną za nasz wspólnotowy los; także los Kościoła. Był wśród nich Melchior Gurowski (zm. 1703/4), kasztelanowa kaliska Anna ze Swinarskich Chlebowska (ok. 1700-1783), fundatorka obecnego kościoła, Ignacy Sucherzewski (1797, Tursk – 1863, Częstochowa) czy Władysław Skoroszewski (koniec XIX w.), przedstawiciel rodziny, która do dnia dzisiejszego ma związki z Turskiem…

W 1704 r., w ramach wojen ze Szwedami prowadzonymi przez Augusta II, na Tursko napadła szwedzka jednostka. Ofiarą ich agresji padło 60 osób, które napastnicy zagłodzili…

Pod Turskiem też w 1769 r. rozegrała się jedna z bitew – potyczek – konfederatów barskich, pod dowództwem marszałka konfederacji wielkopolskiej Ignacego Skarbka-Malczewskiego (1729-1782), z wałęsającymi się jak zaraza po terenie Rzeczpospolitej (zauważmy – potyczka miała miejsce w środku Rzeczpospolitej!) wojskami rosyjskimi.

Niewiele lat wcześniej w okolicach Turska miało miejsce inne, znacznie bardziej istotne, definiujące miejsce na wieki, zdarzenie. Przez nie Matka Boża przygotowywała swój lud na trudne czasy. Otóż ok. 1761 r. mieszkaniec wsi Lenartowice, niedaleko Pleszewa, niejaki Jan Biadała, karczmarz, kupił gdzieś, być może na targu, deskę (92×57 cm) z przytwierdzonym do niej papierowym Obrazem z wyobrażeniem Matki Bożej z Dzieciątkiem, św. Michała Archanioła oraz przedzielającymi Ich, trochę mniejszymi, postaciami świętych męczennic Barbary z Nikomedii i Katarzyny Aleksandryjskej – jednych z XIV Świętych Wspomożycieli. Obraz wykonany był w technice drzeworytniczej i podkolorowany ręcznie w tonacji brązowej,

Wizerunki zostały prawdopodobnie przywiezione przez jakiegoś wędrownego kupca z Austrii, głównym z nich bowiem była kopia wizerunku Matki Bożej z Mariazell w Styrii (Austria płd.-wsch.) – Wielkiej Matki Austrii (łac. Magna Mater Austriae) – o czym świadczył napis, zapisany gotycką czcionką, po niemiecku, pod Obrazem Madonny: „Starodawny łaskami słynący obraz błogosławionej Matki Bożej z Mariazell”. Nie była to jednakże wierna kopia – istnieją różnice (Matka Boża w Mariazell jest w pozycji siedzącej, ta z Turska stoi wyprostowana…) – co świadczyć może, że autor przedstawił na niej swoje własne wyobrażenie Pani z Mariazell, widzianej być może tylko przez chwilę, i to z daleka…

Była to zatem taka zwykła pamiątka, dziś zwana „dewocjonaliami”, którą ktoś nabył pewnie w Mariazell i zdecydował się spieniężyć.

Przez 3 lata Deska z Obrazkami wisiała w chacie karczmarza Biadały, na ścianie. Domy naonczas nie były budowane zgodnie ze współczesnymi standardami – jednym z najgorszych zagrożeń była wszechobecna wilgoć; nie istniało wszak centralne ogrzewanie. Nie znamy szczegółów chaty Biadały, ale pewnie był tam tylko jeden piec, może była nim po prostu kuchenka. Dodatkowo była to karczma, gdzie drzwi właściwie się nie zamykały…

I wiszące na ścianie papierowe Wizerunki zwilgotniały.

9.vi.1764 r., w wigilię świąt Zesłania Ducha Świętego, czyli Zielonych Świątek, w piękny, słoneczny dzień, karczmarz zdjął więc Deskę i położył na „chruście stanowiącym opłotowanie”, jak zanotowano w księdze parafialnej…

I nagle, ok. godz. 15-tej Obraz - mimo bezwietrznej pogody – „poruszony jakby nienaturalną siłą”, uniósł się w górę i poszybował… Przeleciał nad lasem i w końcu opadł ok. 7 km dalej, na piaszczystej ławicy, w Tursku!

Jego lot śledziło wzrokiem wiele osób…

Świadkowie nie mieli wątpliwości, co do cudowności wydarzenia. Święte Wizerunki przeniesiono do powstałego w 1701 r., na życzenie ówczesnego Prymasa, Augustyna Michała Stefana kard. Radziejowskiego (1645, Radziejowice – 1705, Gdańsk), drewnianego kościółka w Tursku.

Wieść rozeszła się szybko. „To niezwykłe zdarzenie spowodowało zdumiewający napływ ludzi. Wszyscy zaś wielbili Boga w Chwalebnej Matce Maryji i Jego Świętych, błagając z wielką ufnością w różnych potrzebach swoich o pomoc za wstawiennictwem Maryji” – zanotowano…

Zaczęto też odnotowywać przedziwne znaki związane z Wizerunkiem (Wizerunkami). Sprawiło to, iż lokalna dziedziczka, wspomniana kasztelanowa kaliska, Anna Chlebowska, rozpoczęła starania o uznanie cudownego charakteru Wizerunku. Na jej wniosek Prymas Polski arcybiskup gnieźnieński Władysław Aleksander Łubieński (1703, Iwanowice – 1767, Warszawa) przekazał sprawę konsysarzowi w Kaliszu, który po wielu badaniach - „członkowie Konsystorza Kaliskiego […] poddali dokładnemu badaniu Obraz, wybrali i dopuścili do złożenia zeznań 24 świadków, którzy w sprawie tego wszystkiego, co się tam wydarzyło, świadczyć mieli. Przesłuchania ich dokonano zgodnie z przepisami prawa kościelnego”^{księga parafialna} - orzekł, że przeniesienie Obrazu miało cudowny charakter i zezwolił – już w 1765 r. - na oddawanie Mu publicznej czci:

„Skoro sam Miłosierny Bóg na świeżo uwiecznił w kościele parafialnym w Tursku pamięć przedziwnych dzieł swoich poprzez papierowy obraz Chwalebnej Dziewicy Maryji i św. Michała Archanioła […] Pierwszy Kanonik Kustosz z Urzędu do strzeżenia czystości wiary […] uznał, że ów Obraz ze wsi Lenartowice do wsi Tursko w dziwny sposób (łac. stupendo prodigio) sam się przeniósł i tam umieszczony został w kościele parafialnym, gdzie doznaje czci od licznie przybywających ludzi i oświadczył po przebadaniu doznanych łask, że może być i jest prawdziwie i rzeczywiście Obrazem Łaskami Słynącym (łac. imago gratiosa). Jako taki może być wystawiony do publicznej czci po wieczne czasy”^{tłum. z łaciny ks. Roman Zientarski, kanonik kruszwicki}…

Miejsce, gdzie Madonna ze Świętymi osiadła, nazwano „Ogrójcem” i już w 1766 r. umieszczono tam cokół z figurką Matki Boskiej Turskiej (w formie Matki Bożej z Cudownego Drzeworytu), otoczony okrągłym murem z wnękami i 3 barokowymi figurami św. Michała Archanioła, św. Barbary i św. Katarzyny we wnękach. Pielgrzymi obchodzili to miejsce na kolanach, zabierając ze sobą piasek, który stał się znakiem szczególnych łask Maryi z Turska…

Łaski i cuda otrzymane za przyczyną Świętego Wizerunku z Turska opisywano w specjalnej kronice pochodzącej oficjalnie z 1777 r. Na przykład w 1769 r. niejaki Łukasz Maciejewski z Kcyni chodzący o kulach u stóp Pani Łaskawej w Tursku doznał łaski uzdrowienia i „podczas Godzinków wyszedł zdrowo bez kija, bez kulów i żadnej laski”…

Znany stał się też przypadek zakonnika, który na polecenie proboszcza, zbierał datki na ukończenie budowy kościoła (po śmierci kolatorki, kasztelanowej Chlebowskiej), i został postrzelony w głowę przez własnego woźnicę, który: „chciał łupu sromotnego na pobożnym zakonniku dokonać”. Zakonnik wszelako „westchnąwszy do Matki Boskiej Turskiej, rychło uleczony został i pieniądze przed napastnikiem ocalił”^{„Przewodnik Chrześcijaństwa Rzymskokatolickiego”, Kraków 1905}.

Ta dokumentacja zachowała się do dnia dzisiejszego i świadczy o ogromnych rzeszach pielgrzymów, przybywających wówczas i w czasach późniejszych do Świętego Wizerunku.

Przed Wizerunkami pojawiało się też coraz więcej wotów. W 1782 r., gdy Cudowny Obraz spoczywał jeszcze w starym kościółku, naliczono ich 1730 sztuk, o różnych kształtach i różnej wielkości. Niektóre miały do 3 kg srebra. Tylko niewielka część z nich (ponad 200) zachowała się, mimo dwóch stuleci zaborów, rabunkowych ustaw i decyzji zaborczych władz, przemarszu wojsk, wojen, a także kradzieży (w 1848 r., oraz, już po odzyskaniu niepodległości, w 1920 r.…), do dziś. Dużą część sprzedano w XIX w. przeznaczając uzyskane fundusze na dokończenie budowy świątyni.

Najstarsze zachowanie wota pochodzą z 1765 r., czyli zaledwie rok po cudownych wydarzeniach.

A były to czasy przełomowe. Wszak wydarzenia w Tursku miały miejsce w trakcie bezkrólewia (łac. interregnum), po śmierci króla Augusta III Sasa (1696, Drezno – 1763, Drezno), gdy debatowano nad wyborem nowego władcy. Niebawem, w tym samym 1764 r., na tron Polski wstąpił, koronowany przez Prymasa Łubieńskiego, Stanisław August Poniatowski (1732, Wołczyn - 1798, Petersburg). Wraz z nim w serca ludzkie wstępował nowy duch. Sam Prymas Łubieński nie dożył już czasów konfederacji barkiej, nie dożył czasów rozbiorowych: zmarł w 1767 r., prawdopodobnie otruty przez Rosjan…

Zamknięcie pierwszego etapu pisania księgi cudów i łask sanktuarium w Tursku w 1777 r. wiąże się z początkiem budowy nowego, większego, trójnawowego, w stylu późnobarokowym, kościoła pw. św. Andrzeja Apostoła. Wzniesiono go w latach 1777-86 z fundacji – jak to już wspomniano – kasztelanki kaliskiej Anny Chlebowskiej, która zresztą zmarła w 1783 r., nie doczekawczy ukończenia budowy. I w jego ołtarzu głównym umieszczono – wnosząc do kościoła 28.ix.1786 r., w wigilię święta św. Michała Archanioła – Święty Drzeworyt.

Tak tę uroczystość uwieczniono w kronice parafialnej: „W środku wielkiego ołtarza wystawiono wspaniały suto złotem tkany namiot. Pod namiotem stał stół srebrną blachą obity, a na nim kilka par srebrnych lichtarzy. Nad stołem wznosił się duży Orzeł Polski, rżnięty z herbem królewskim na piersiach, przeznaczony do dźwigania Obrazu między rozpiętymi skrzydłami. W dziobie trzymał koronę, a w szponach złoty napis ‘Salve Regina’. Orzeł ten oznaczać miał wdzięczność Korony Polskiej ku Najświętszej Maryji Pannie. Za on wielki cud, który w ten czas właśnie się zdarzył, gdy naród Polski przystąpić miał do oboru nowego króla […]

Wniesiony do kościoła Obraz ustawiono między skrzydła […] Orła”

Matka Boża miała już wtedy srebrną, pozłacaną sukienkę, w którą ubrano Ją w 1767 r. (wtedy też Drzeworyt umieszczono w specjalnej, drewnianej gablocie). Sukienka – a może raczej płaszcz – pokrywała zresztą wszystkie Wizerunki, pozostawiając tylko otwory na twarze świętych…

W 1799 r., już po zaborach, gdy Tursko znalazło się w części Rzeczypospolitej okupowanej przez Prusy, wnękę ołtarzową, w której z najdował się Święty Wizerunek, zasłonięto zasuwą z obrazem Józefa Faworskiego (XVIII – XIX w.) „Zwiastowanie”.

Wtedy też, gdy zaborcy wprowadzili wiele ustaw mających na celu ograniczenie ruchu pielgrzymkowego na terenach byłej Rzeczypospolitej, gdy dawniej jednolite ziemie przedzieliły granice między zaborcami, mieszkańcy Wielkopolski, miast do Jasnej Góry, pielgrzymowali do Turska, które zyskało miano „Wiejskiej Częstochowy”. Do sanktuarium przybywały pielgrzymki także i z zaboru rosyjskiego, granica ustalona przez dwóch okupantów przebiegała bowiem na odległej o 2 km rzece, Prośnie. Madonna Turska stała się strażniczką wiary i polskości okolicznych ziem…

Do Turska pielgrzymowali arcypasterze: w 1793 r., tuż po II rozbiorze, gdy ziemię kaliską przejęły okupacyjne wojska pruskie, do Turska przybył, na dzień swego patrona, sufragan gnieźnieński bp Michał Kosmowski (1725, Słowików – 1804, Trzemeszno), który zresztą w 1802 r. konsekrował turską świątynię; w 1851 r. Matkę Bożą Łaskawą odwiedził Prymas Polski abp Leon Michał Przyłuski (1789, Strzeszynek – 1865, Poznań); w 1867 r. do Turska przybył sufragan poznański bp Franciszek Stefanowicz (1801, Mosina – 1871, Gniezno); w rok później, w 1868 r., a także w 1871 r., u stóp Pani Turskiej modlił się Prymas Polski, ówczesny abp Mieczysław Halka-Ledóchowski (1822, Górki – 1902, Rzym); wreszcie w 1921 r., już po odzyskaniu niepodległości, przed Turską Panią Łaskawą ukląkł Prymas Polski Edmund kard. Dalbor (1869, Ostrów Wlkp. – 1926, Poznań).

Szczególnym miejscem stał się wspomniany „Ogrójec”, gdzie osiadł Święty Drzeworyt. Na murze otaczającym cokół z figurą Matki Bożej już w czasach zaborowych zaczęły pojawiać się pamiątkowe tablice, o charakterze patriotycznym i religijnym: w 1883 r. umieszczono w nim tablicę z okazji 200-lecia odsieczy wiedeńskiej. W późniejszych czasach – szczególnie opresji komunazistowskiej junty gen. Jaruzelskiego – wystawiono tablice ku czci żołnierzy Armii Krajowej (w 1983 r.) i proboszcza ks. Franciszka Jędrzejewskiego, na cokole figury zaś – tablicę z okazji 200-lecia sanktuarium (1986 r.)….

Po wybuchu II wojny światowej proboszcz turski, wspomniany ks. Franciszek Jędrzejewski (1906 – 1942, Dachau), jak wielu kapłanów okolicznych został uwięziony przez Niemców. Przewieziono go do miejsca kaźni polskiego duchowieństwa- niemieckiego obozu koncentracyjnego w Dachau, gdzie zamęczony odszedł do Pana.

Kościół Niemcy zamknęli dla wiernych. Na szczęście członkom Armii Krajowej udało się wynieść Cudowny Obraz i zabezpieczyć. Przechowano Go w specjalnej metalowej skrzyni, zalutowanej i zasmołowanej. Z powrotem do swej świątyni wrócił po wygnaniu Niemców przez drugiego okupanta – Rosjan…

Niezliczone objawy czci i uwielbienia dla Pani Turska sprawiły, iż 1.ix.1968 r. Madonna Łaskawa została koronowana przez Prymasa Tysiąclecia Stefana kard. Wyszyńskiego (1901, Zuzela – 1981, Warszawa). Za motto swej homilii tego dnia wybrał błaganie: „Uproś pokój Panno Święta”. Sumę pontyfikalną odprawił abp Antoni Baraniak (1904, Sebastianów – 1977, Poznań), ordynariusz poznański, także więzień rosyjskiej agentury komunistycznej.

Maryja Panna śliczna nad dziewice
świadczy i głosi wieś Lenartowice,
boś cudem przybyła
łaskiś swe wsławiła
na piasku.

Tu sobie miejsce tak piękne obrałaś
przez bory, lasy drogę torowała
Opatrzność to Boska
niech się nikt nie troska
w kłopotach.

Ciebie Anieli na piasku złożyli
żeby grzesznicy, kalecy przybyli
W swoim niedostatku
pociechę w zadatku
mieć mogli.

Ty Katarzynę do siebie przybrałaś
Ty filozofów mądrze przekonałaś
grono szatańskie,
upory pogańskie
zgromiłaś.

Barbarę świętą z sobą sprowadziłaś
przy zgonie życia by patronką była
grzesznemu ludowi
cnemu narodowi
przy śmierci.

Świętego bierzesz Michała – Hetmana
któremu w niebie jest funkcja dana
by ludzkie najazdy
szatańskie pojazdy
poskromił.

Przeczysta Panno, rzeki, wody, morza
Tobie hołdują, słońce, gwiazdy, zorza
góry się zniżają
wolny przystęp dają
do Turska.

200 rocznicę intronizacji Obrazu w 1986 r. uświetnił Prymas Polski Józef kard. Glemp (ur. 1929, Inowrocław), co uwieczniono na wspomnianej tablicy wmurowanej w cokół pomnika Pani Turskiej w „Ogrójcu”.

Gdy kiedyś losy zaprowadzą Cię, drogi czytelniku, do Wielkopolski, wpadnij na chwilę do Królowej tych ziem, Pani Łaskawej z Turska…

Przypomnijmy sobie dzień 4.vi.1997 r. i wizytę Jana Pawła II w Kaliszu:

Pochylmy się też nad słowami homilii Jana Pawła II z Kalisza w 1997 r.:

• Mateusz

Adres:

parafia pw. św. Andrzeja Apostoła
Tursko 7
63-322 Gołuchów

Mapa dojazdu:

Opracowanie oparto na następujących źródłach:

polskich:

• Sanktuarium Tursko
• PTTK Pleszew
• Polska Niezwykła
• Życie Pleszewa
• Opiekun
• Theotokos
• Galeria Wielkopolska

innych:

• „Z dawna Polski Tyś Królową, Koronowane wizerunki Matki Bożej 1717-1999”, wyd. V poprawione, Siostry Niepokalanki, Szymanów 1999